عبید زاکانیقصیدهٔ شمارهٔ ۱۷ - در مدح جلال‌الدین شاه شجاع
نسیم باد سحر عزم بوستان دارد
دمید و بازدمش کیمیای جان دارد
رسید مژده که سلطان گل به طالع سعد
عزیمت چمن و رای گلستان دارد
به ناز تکیه زده بر کنار آب روان
ز بید مروحه وز سرو سایبان دارد
سمن فسانه ز رخسار حور میگوید
چمن طراوت نزهتگه جنان دارد
نمیرود همه شب چشم نرگس اندر خواب
ز بسکه بلبل شوریده دل فغان دارد
هنوز لالهٔ نورسته ناشگفته تمام
چه موجبست که با سبزه سرگران دارد
فروغ روی بتم در قدح بدان ماند
که آب آید و در روی ارغوان دارد
ز عکس چهرهٔ او لاله را به خون جگر
حکایتی است که با غنچه در میان دارد
به سرو نسبت آزادی و سرافرازی
از آن کنند که آیین راستان دارد
زبان درازی از آن در چمن کند سوسن
که حرز مدح شهنشاه بر زبان دارد
سحاب جود مگر از عطای شاه آموخت
که طبع فایض ودست گهر فشان دارد
جلال دنیی و دین خسروی که روز نبرد
ظفر ملازم و اقبال همعنان دارد
شهی که کسوت جاه و منال دولت او
طراز سرمد و ترفیع جاودان دارد
بلند مرتبه دریا دلی که پایهٔ قدر
بسی رفیع‌تر از فرق فرقدان دارد
به پیش بخشش او یک زمان وفا نکند
هر آن متاع که گنجور بحر و کان دارد
جهان پناه که خورشید پادشاهی چرخ
ز خاکبوسی این فرخ آستان دارد
همای دولت آنروز شد همایونفال
که زیر سایهٔ چتر تو آشیان دارد
سری که سر کشیئی با تو آشکارا کرد
دلیکه دشمنئی با تو در میان دارد
قضا به قصد سرش تیغ میکشد ز نیام
قدر به کشتن او تیر در کمان دارد
گرفتم آنکه ز شاهان روزگار کسی
سپاه بیعدد و ملک بیکران دارد
چنین هنر که تو داری کراست در عالم
چنین پدر که تو داری که در جهان دارد
عبید را که مر بی‌عنایت تو بود
امیدها که بدین دولت جوان دارد
ز همت تو به پیرانه سر بیابد زود
چه غم زنائبهٔ دور آسمان دارد
اگر چه قافیه شد شایگان چه باک او را
که از معانی صد گنج شایگان دارد
امیدوار چنانم به فضل حق که ترا
همیشه شاه و سرافراز بی‌گمان دارد
خجسته ذات شریف ترا که باقی باد
ز شر حادثهٔ چرخ در امان دارد
قصیدهٔ شمارهٔ ۱۶ - ایضا در مدح همو: خوش آن نسیم که بوئی ز زلف یار آردقصیدهٔ شمارهٔ ۱۸ - در مدح خواجه رکن‌الدین عمیدالملک: باز گل جلوه‌کنان روی به صحرا دارد
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
نسیم باد سحر عزم بوستان دارد
دمید و بازدمش کیمیای جان دارد
هوش مصنوعی: صبحگاهان، نسیم دل‌انگیزی به سمت باغ می‌آید و بویی را به همراه دارد که جان را تازه و سرزنده می‌کند.
رسید مژده که سلطان گل به طالع سعد
عزیمت چمن و رای گلستان دارد
هوش مصنوعی: خبر خوشی رسید که پادشاه گل‌ها با نوید خوشبختی به سوی چمن حرکت کرده و به گلستان علاقه دارد.
به ناز تکیه زده بر کنار آب روان
ز بید مروحه وز سرو سایبان دارد
هوش مصنوعی: بر کناره آب جاری، دختری به زیبایی نشسته است و در زیر سایه درختی از بید و سرو راحتی گرفته است.
سمن فسانه ز رخسار حور میگوید
چمن طراوت نزهتگه جنان دارد
هوش مصنوعی: گل خوشبوی سمن از چهره‌ی زیبای او داستان‌ها میگوید و چمن نیز به تازگی و زیبایی باغ بهشت اشاره دارد.
نمیرود همه شب چشم نرگس اندر خواب
ز بسکه بلبل شوریده دل فغان دارد
هوش مصنوعی: چشم نرگس، به خاطر هم‌دردی با دل شیدای بلبل، به خواب نمیرود و همیشه بیدار است.
هنوز لالهٔ نورسته ناشگفته تمام
چه موجبست که با سبزه سرگران دارد
هوش مصنوعی: چرا هنوز گل لاله‌ای که تازه جوانه زده، بی‌خبر از همه چیز، با چمن و سبزه در حال سر و صدا و زیبایی است؟
فروغ روی بتم در قدح بدان ماند
که آب آید و در روی ارغوان دارد
هوش مصنوعی: نور چهره محبوبم در جام شراب مانند است به گونه‌ای که وقتی آب در آن ریخته می‌شود، روی گل ارغوانی را به یاد می‌آورد.
ز عکس چهرهٔ او لاله را به خون جگر
حکایتی است که با غنچه در میان دارد
هوش مصنوعی: تصویری از چهره‌ی او باعث شده که لاله‌ها از شدت احساساتشان به گریه بیفتند، و این داستانی است که در دل غنچه‌ها وجود دارد.
به سرو نسبت آزادی و سرافرازی
از آن کنند که آیین راستان دارد
هوش مصنوعی: به سرو به خاطر آزادی و افتخاری که دارد نسبت می‌دهند، زیرا او اصول و ارزش‌های راستین را در نظر می‌گیرد.
زبان درازی از آن در چمن کند سوسن
که حرز مدح شهنشاه بر زبان دارد
هوش مصنوعی: سوسن که در باغ می‌روید، به خاطر زیبایی و لطافتش زبان به مدح پادشاه می‌گشاید. به همین دلیل است که از ویژگی‌های خود میگوید و از این طریق توجه دیگران را جلب می‌کند.
سحاب جود مگر از عطای شاه آموخت
که طبع فایض ودست گهر فشان دارد
هوش مصنوعی: ابر بخشش چرا که از سخاوت شاه آموخته است، به همین دلیل است که طبیعتش نیکوست و دستش پر از گوهر و نوازش است.
جلال دنیی و دین خسروی که روز نبرد
ظفر ملازم و اقبال همعنان دارد
هوش مصنوعی: در روز جنگ، جلال و شکوه دنیا و دین به پادشاهی کنار هم قرار دارند و پیروزی و شانس همراه آنهاست.
شهی که کسوت جاه و منال دولت او
طراز سرمد و ترفیع جاودان دارد
هوش مصنوعی: سلطانی که لباس مقام و قدرتش نماد جاودانگی و升 رتبه ابدی است.
بلند مرتبه دریا دلی که پایهٔ قدر
بسی رفیع‌تر از فرق فرقدان دارد
هوش مصنوعی: دریایی با عمق و بزرگی در قلب کسی وجود دارد که جایگاهش بسیار بالاتر از ستاره‌ها و آسمان‌هاست.
به پیش بخشش او یک زمان وفا نکند
هر آن متاع که گنجور بحر و کان دارد
هوش مصنوعی: هر چیزی که در خزانه‌ی دریا و معادن گنج پنهان است، اگر لحظه‌ای با وفا در برابر بخشش او نایستد، بی‌فایده خواهد بود.
جهان پناه که خورشید پادشاهی چرخ
ز خاکبوسی این فرخ آستان دارد
هوش مصنوعی: جهان پناهی وجود دارد که خورشید، مانند پادشاهی بر زمین، از خاکِ این درگاه بلندمرتبه، سرخم می‌کند و احترام می‌گذارد.
همای دولت آنروز شد همایونفال
که زیر سایهٔ چتر تو آشیان دارد
هوش مصنوعی: در روزی خوش، پرنده‌ای از افراز و سعادت به پرواز درآمد که در سایهٔ چتر تو زندگی و آرامش دارد.
سری که سر کشیئی با تو آشکارا کرد
دلیکه دشمنئی با تو در میان دارد
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که کسی که در ظاهر با تو به راحتی و به روشنی صحبت می‌کند، ممکن است در دل نسبت به تو دشمنی و کینه‌ای داشته باشد.
قضا به قصد سرش تیغ میکشد ز نیام
قدر به کشتن او تیر در کمان دارد
هوش مصنوعی: سرنوشت با هدف خاصی چاقویش را از غلاف بیرون می‌آورد و تقدیر همچون تیر در کمان، برای از بین بردن او آماده است.
گرفتم آنکه ز شاهان روزگار کسی
سپاه بیعدد و ملک بیکران دارد
هوش مصنوعی: من کسی را در اختیار دارم که از پادشاهان زمانه است و دارای نیروی فراوان و سلطنتی نامحدود می‌باشد.
چنین هنر که تو داری کراست در عالم
چنین پدر که تو داری که در جهان دارد
هوش مصنوعی: هنر و توانایی که تو داری، در دنیا نمونه‌ای ندارد. همچنین، پدری چون تو، در جهان پیدا نمی‌شود.
عبید را که مر بی‌عنایت تو بود
امیدها که بدین دولت جوان دارد
هوش مصنوعی: عبید، که بدون توجه و محبت تو ناامید بود، اکنون با این سرپرستی و نعمت جوانی که دارد، امیدوار شده است.
ز همت تو به پیرانه سر بیابد زود
چه غم زنائبهٔ دور آسمان دارد
هوش مصنوعی: به خاطر تلاش و اراده‌ات، حتی در سنین بالا هم می‌توانی به موفقیت‌هایی دست یابی. نگران مشکلات و موانع نباش، چرا که دوری از آسمان و زیبایی‌های آن، ارزش غم خوردن ندارد.
اگر چه قافیه شد شایگان چه باک او را
که از معانی صد گنج شایگان دارد
هوش مصنوعی: اگرچه شعر و قافیه زیبا و مناسب است، اما برای او اهمیتی ندارد، چون او از معانی عمیق و گرانبهایی برخوردار است.
امیدوار چنانم به فضل حق که ترا
همیشه شاه و سرافراز بی‌گمان دارد
هوش مصنوعی: من به رحمت و لطف خدا امیدوارم که تو همیشه پادشاهی بزرگ و سرافراز خواهی بود و این امر برایم مسلم است.
خجسته ذات شریف ترا که باقی باد
ز شر حادثهٔ چرخ در امان دارد
هوش مصنوعی: وجود نیکو و باارزش تو، همیشه باقی بماند و از آسیب‌های دنیا و حوادث آن در امان باشد.