گنجور

شمارهٔ ۷۵۵

آشکارا شد همه رازم دریغا نام و ننگ
چون چنین شد ساقیا درده شرابی بی درنگ
در مُقامر خانه ی عشق و خراباتِ کمال
پاک بازان فارغ اند از نام و ننگ و صلح و جنگ
هر دو عالم باختن در یک نَدَب فرزانگی ست
جامِ می بر دست کردن طوقِ گردن زلفِ چنگ
نیلِ مستانِ صبوحی بر جمالِ دوستان
کی به نیلِ مصر ماند خاصه نیلی پر نهنگ
راحتِ روح است با حورانِ آهو چشم می
کندنِ جان است بودن با رقیبانِ پلنگ
شیرۀ رز را همی گویند بد گویان شراب
حاش لله نوش دارو را لقب دادن شرنگ
هیچ کس را در جهان بر هیچ کس انکار نیست
چون توان بردن به حیلت صبغة الله را ز رنگ
صیقلِ اندوق کن بر کار یعنی می که می
می زداید از سوادِ دیدۀ دل تنگ زنگ
دستِ تشنیع و گریبانِ نزاری تا به کی
چون نزاری هر که زد در دامنِ تسلیم چنگ
چون کند بی چاره کز دستش برفتنه ست اختیار
چون خدنگ از شست و مرغ از دام و صید از پالهنگ

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: مصطفی علیزاده و دوستان

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

آشکارا شد همه رازم دریغا نام و ننگ
چون چنین شد ساقیا درده شرابی بی درنگ
هوش مصنوعی: رازهای نهانم آشکار شده است و افسوس که نام و اعتبارم در معرض خطر قرار گرفته. ای ساقی، بی‌درنگ دردی به من بده.
در مُقامر خانه ی عشق و خراباتِ کمال
پاک بازان فارغ اند از نام و ننگ و صلح و جنگ
هوش مصنوعی: در جایگاه عشق و مکان پر از خوشی، پاکان و زاهدان از نام‌ و ننگ، جنگ و صلح بی‌خبرند و آزادند.
هر دو عالم باختن در یک نَدَب فرزانگی ست
جامِ می بر دست کردن طوقِ گردن زلفِ چنگ
هوش مصنوعی: باختن در دنیای مادی و معنوی، نشانه‌ای از خردمندی است. نوشیدن شراب نمایانگر آزادگی و پرهیز از قید و بندهای ظاهری است، در حالی که زنجیر زلف دلبر سمبلی از عشق و وابستگی است.
نیلِ مستانِ صبوحی بر جمالِ دوستان
کی به نیلِ مصر ماند خاصه نیلی پر نهنگ
هوش مصنوعی: رنگ آبی مستانی که در حال مستی و شگفتی هستند، بر زیبایی دوستان چه شباهتی به رنگ نیل در مصر دارد، به ویژه نیل آبی که در دریاچه‌های بزرگ وجود دارد.
راحتِ روح است با حورانِ آهو چشم می
کندنِ جان است بودن با رقیبانِ پلنگ
هوش مصنوعی: زندگی با زیبایی و جذابیت‌های دلپذیر همچون حوران و آهو آرامش‌بخش است، اما در کنار رقبای سرسخت و چالش‌برانگیز مانند پلنگ وجود داشتن، سختی و تلاش را می‌طلبد.
شیرۀ رز را همی گویند بد گویان شراب
حاش لله نوش دارو را لقب دادن شرنگ
هوش مصنوعی: بدگویان شیرۀ گل رز را شراب حرام می‌نامند و داروی مفید را زهر میخوانند.
هیچ کس را در جهان بر هیچ کس انکار نیست
چون توان بردن به حیلت صبغة الله را ز رنگ
هوش مصنوعی: در دنیای امروز هیچ کس نمی‌تواند منکر قدرت دیگران شود، زیرا هر فردی می‌تواند به راحتی با استفاده از ترفندها و فریب‌های مختلف، جلوه‌ای خاص از خداوند را به نمایش بگذارد که ممکن است رنگ و بوی خاصی داشته باشد.
صیقلِ اندوق کن بر کار یعنی می که می
می زداید از سوادِ دیدۀ دل تنگ زنگ
هوش مصنوعی: با تلاش و زحمت، دل خود را از غم و اندوه پاک کن، یعنی نوشیدنی‌ای بیاور که غم و درد را از چشمان دل، دور و زنگار را بزداید.
دستِ تشنیع و گریبانِ نزاری تا به کی
چون نزاری هر که زد در دامنِ تسلیم چنگ
هوش مصنوعی: تا کی باید به سرزنش دیگران و مشکلات زندگی تحمل کرد؟ هر کسی که به تسلیم و پذیرش حقیقت روی آورد، در واقع به خود آرامش و اطمینان می‌بخشد.
چون کند بی چاره کز دستش برفتنه ست اختیار
چون خدنگ از شست و مرغ از دام و صید از پالهنگ
هوش مصنوعی: زمانی که انسان ناچار و درمانده می‌شود و اختیارش از دستش می‌رود، مانند این است که تیر از انگشت رها می‌شود یا پرنده‌ای از دام فرار می‌کند و صید از چنگال شکارچی می‌گریزد.