گنجور

شمارهٔ ۲۴

ساقی ز بامداد روان کن کئوس را
تا گردنان نهند به پیشت رئوس را
زنگار غم به صیقل می بستر از پگاه
صفوت چنین دهند ذوات و نفوس را
وقت سحر چو بانگ برآرد خروس صبح
تو نیز هم به بانگ درآور خروس را
کنج فراغ گیر که در کاینات نیست
شایسته تر ز می کده جایی جلوس را
زنهار می مده به گرانان تندخوی
بوسه چه لایق است و موافق دبوس را
از محتسب مترس که او نیز می‌خورد
عاقل به خویشتن ندهد ره فسوس را
مالک کند به حشر مکافات محتسب
رستم دهد جزا به سزا اشکبوس را
منسوخ کرد شیره رز در معالجت
سغمونیا و تربد و مقل و فلوس را
تا می فروش رام تو باشد نزاریا
یک جو مخر زمانه تند شموس را
فرمان نبرد و پی رو رای و قیاس شد
در خام از آن گناه گرفتند توس را
خودبین مباش و باد مینداز در دماغ
غیرت شجاع راست نه طبل و نه کوس را

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: مصطفی علیزاده و دوستان

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ساقی ز بامداد روان کن کئوس را
تا گردنان نهند به پیشت رئوس را
هوش مصنوعی: ای ساقی، صبح زود شراب را روان کن تا سرها را به نشانه احترام در حضور تو به زمین بگذارند.
زنگار غم به صیقل می بستر از پگاه
صفوت چنین دهند ذوات و نفوس را
هوش مصنوعی: غم همچون زنگار بر دل‌ها نشسته است و برای پاک شدن از آن، باید دل‌ها و وجودها را با صفا و خلوص از نو ایجاد کرد.
وقت سحر چو بانگ برآرد خروس صبح
تو نیز هم به بانگ درآور خروس را
هوش مصنوعی: زمان صبح که خروس آواز می‌زند، تو هم باید با صدای خروس به صبح خوشامد بگویی.
کنج فراغ گیر که در کاینات نیست
شایسته تر ز می کده جایی جلوس را
هوش مصنوعی: در مکانی آرام و دل‌نشین بنشین که در دنیا جایی بهتر از می‌کده برای استراحت و نشستن وجود ندارد.
زنهار می مده به گرانان تندخوی
بوسه چه لایق است و موافق دبوس را
هوش مصنوعی: احتیاط کن که به افراد خشمگین و تندخو بوسه ندهی؛ زیرا این عمل شایسته و مناسب آن‌ها نیست.
از محتسب مترس که او نیز می‌خورد
عاقل به خویشتن ندهد ره فسوس را
هوش مصنوعی: از کسی که بر کارها نظارت می‌کند نترس، چرا که او نیز خوراک می‌خورد. فرد عاقل به خود اجازه نمی‌دهد که به دام وسوسه بیفتد.
مالک کند به حشر مکافات محتسب
رستم دهد جزا به سزا اشکبوس را
هوش مصنوعی: در روز قیامت، مالک به کسانی که در دنیا اعمال زشت انجام داده‌اند، جزای آن‌ها را می‌دهد و رستم نیز به اشکبوس پاسخ لازم را خواهد داد.
منسوخ کرد شیره رز در معالجت
سغمونیا و تربد و مقل و فلوس را
هوش مصنوعی: شیره گل رز برای درمان تو دیگر کارایی ندارد و روش‌های قدیمی مانند سغمونیا، تربد، مقل و فلوس نیز اثر خود را از دست داده‌اند.
تا می فروش رام تو باشد نزاریا
یک جو مخر زمانه تند شموس را
هوش مصنوعی: تا زمانی که باده‌فروش در دسترس تو باشد، نگذار که زمانه تو را در تندروی و بی‌حالی دور کند.
فرمان نبرد و پی رو رای و قیاس شد
در خام از آن گناه گرفتند توس را
هوش مصنوعی: در این شعر، به این موضوع اشاره می‌شود که در یک نبرد یا جنگ، تصمیم‌گیری‌ها و تجربیات قبلی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. به علت نادرستی در قضاوت یا درک، شخصی، که در اینجا توس نامیده می‌شود، به خاطر اشتباهاتش مورد سرزنش قرار می‌گیرد. این نشان‌دهنده این است که در میان شور و هیجان جنگ، برخی افراد به خاطر انتخاب‌های نادرست خود به شدت تحت انتقاد قرار می‌گیرند.
خودبین مباش و باد مینداز در دماغ
غیرت شجاع راست نه طبل و نه کوس را
هوش مصنوعی: خودت را بزرگتر از آنچه که هستی ندان و به خودت مغرور نشو. به شجاعت دیگران احترام بگذار و باعث نپنداری نشو که به خودی خود می‌توانی چیزی را به رخ بکشانی و یا قدرتی را نمایان کنی.