حکیم نزاریشمارهٔ ۱۳۶۵
به پای مردیِ عقل از رهِ شکیبایی
کجا روم که محال است عقل و سودایی
طمع مکن که به تدبیرِ عقل دست دهد
شکیب هر که برآورد سر به شیدایی
دلی بباید و پیشانی‌یی که نتوان رفت
طریقِ عشق به نازک‌دلی و رعنایی
هنوز عشق ندانی که چیست تا وقتی
که در محافلِ مردانِ پاک بازآیی
به جز کمال نبینی چو چشم بربندی
به‌جز جمال نبینی چو چشم بگشایی
چو باز دیده ز هر دو جهان چو بردوزی
به دوست راه بری چون به خویش بازآیی
نزاریا به سرِ عشق هیچ ره نبری
به عقلِ مختصر آن به که درنیفزایی
خلافِ عشق به فرمانِ عقل دانی چیست
همان حکایتِ ابلیس و خویشتن رایی
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: مصطفی علیزاده و دوستان
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
به پای مردیِ عقل از رهِ شکیبایی
کجا روم که محال است عقل و سودایی
هوش مصنوعی: من کجا می‌توانم به پای عقل و صبر مردان برسم، در حالی که همیشه دستیابی به عقل و شوریدگی غیرممکن است؟
طمع مکن که به تدبیرِ عقل دست دهد
شکیب هر که برآورد سر به شیدایی
هوش مصنوعی: به انتظار نداشته باش که با تدبیر و عقل بتوانی به نتیجه‌ای مطمئن برسی، زیرا فقط کسی که در اوج دیوانگی و عشق سر برآورده، می‌تواند صبر و استقامت را درک کند.
دلی بباید و پیشانی‌یی که نتوان رفت
طریقِ عشق به نازک‌دلی و رعنایی
هوش مصنوعی: برای اینکه بتوان در مسیر عشق حرکت کرد، باید دلی داشته باشیم و پیشانی‌ای که نازک و ظریف باشد، کافی نیست. محبت و عشق نیازمند قلبی محکم و اراده‌ای قوی است.
هنوز عشق ندانی که چیست تا وقتی
که در محافلِ مردانِ پاک بازآیی
هوش مصنوعی: عشق را نمی‌شناسی تا زمانی که در جمع افراد نیکو و پاک‌دامن حضور یابی.
به جز کمال نبینی چو چشم بربندی
به‌جز جمال نبینی چو چشم بگشایی
هوش مصنوعی: اگر چشمانت را ببندی، جز زیبایی و کمال چیزی نخواهی دید و اگر چشمانت را باز کنی، فقط جمال و زیبایی را خواهی دید.
چو باز دیده ز هر دو جهان چو بردوزی
به دوست راه بری چون به خویش بازآیی
هوش مصنوعی: وقتی که از هر دو دنیا چشم‌پوشی کنی و به دوست وصل شوی، بهترین راه را برای خودت پیدا خواهی کرد. زمانی که دوباره به خودت برگردی، در این مسیر تازه‌ای که یافته‌ای، خود را پیدا خواهی کرد.
نزاریا به سرِ عشق هیچ ره نبری
به عقلِ مختصر آن به که درنیفزایی
هوش مصنوعی: اگر در عشق به عقل و خرد محدود اکتفا کنی، هیچ راهی به سر منزل عشق نخواهی برد. بهتر است به آن بیشتر از آنچه هست بیفزایی و در عشق غرق شوی.
خلافِ عشق به فرمانِ عقل دانی چیست
همان حکایتِ ابلیس و خویشتن رایی
هوش مصنوعی: عشق و عقل هر کدام مختصات و دستورات خاص خود را دارند. در اینجا به موضوعی اشاره می‌شود که نشان می‌دهد وقتی عقل بخواهد بر عشق غلبه کند، نتیجه‌ای مشابه با داستان ابلیس و خودرایی او به وجود می‌آید. ابلیس از دستور خداوند سرپیچی کرد و خود را برتر از دیگران دانست، که این خودرایی و مخالفت با عشق الهی یا همان فرمان عقل به بدبختی‌اش انجامید. این مفاهیم بیانگر تضاد بین عشق و عقل هستند و چالش‌هایی که درگیر آن می‌شوند.