حکیم نزاریشمارهٔ ۱۳۵۸
پیام داد به من هاتف سحرگاهی
که نیم شب به حمل رفت شمس از ماهی
هنوز اوّلِ شعبان به رسمِ برغندان
ز دست رویِ نکو می چرا نمی خواهی
ثواب می کن و از جاده ی صواب مگرد
که در تموّج بحرند مُخطی و ساهی
ز فضلِ شاملِ حق جَلَّ ذِکرُهُ نومید
مباش و باش مجرّد ز مالی و جاهی
دمیست حاصلِ ایّامِ عمر دریابش
مگر هنوز نداری از آن دم آگاهی
گمان مبر که کم و بیشِ رزقِ مخلوقات
بود به دست درازی و دست کوتاهی
اگر برین سخن از من دلیل می طلبی
قیاس گیر به هومان و بیژن و چاهی
تو خضر باش که هم چون سکندرند بسی
درین سرادقِ فیروزه رنگِ خرگاهی
ز خنب خانه تحاشی مکن که نتوان کرد
به سعیِ رنگ رزان رنگِ صبغت اللّهی
فقیه از آن نبرد گاه گاه دست به جام
که نقره تا نگدازد نمی شود کاهی
گدایِ کویِ خرابات شو اگر خواهی
نزاریا که کنی بر موحّدان شاهی
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: مصطفی علیزاده و دوستان
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
پیام داد به من هاتف سحرگاهی
که نیم شب به حمل رفت شمس از ماهی
هوش مصنوعی: در یک سحرگاه، صدایی به من گفت که در نیمه شب، خورشید از ماه جدا شده و به سمت دیگری رفته است.
هنوز اوّلِ شعبان به رسمِ برغندان
ز دست رویِ نکو می چرا نمی خواهی
هوش مصنوعی: هنوز در ابتدای ماه شعبان هستیم و به رسم قدیم که در این زمان برغندانی می‌چیدند، چرا با دست خود بر گل‌های زیبا نمی‌نشینی؟
ثواب می کن و از جاده ی صواب مگرد
که در تموّج بحرند مُخطی و ساهی
هوش مصنوعی: در نیکی کردن و عمل کردن به کارهای خوب ثابت قدم باش و از راه درست منحرف نشو، زیرا در دل دریا، خطاپذیر و غافل هستند.
ز فضلِ شاملِ حق جَلَّ ذِکرُهُ نومید
مباش و باش مجرّد ز مالی و جاهی
هوش مصنوعی: از نعمت و رحمت بی‌پایان الهی ناامید نباش و خود را از وابستگی به مال و مقام آزاد کن.
دمیست حاصلِ ایّامِ عمر دریابش
مگر هنوز نداری از آن دم آگاهی
هوش مصنوعی: لحظه‌ای که از عمرتان سپری می‌شود را غنیمت شمارید، چون ممکن است هنوز از ارزش آن لحظه مطلع نباشید.
گمان مبر که کم و بیشِ رزقِ مخلوقات
بود به دست درازی و دست کوتاهی
هوش مصنوعی: به هیچ وجه فکر نکن که مقدار روزی و رزق موجودات به تلاش و کوشش انسان‌ها بستگی دارد؛ چرا که این موضوع به دست کشیدن یا تلاش بیشتر ارتباطی ندارد.
اگر برین سخن از من دلیل می طلبی
قیاس گیر به هومان و بیژن و چاهی
هوش مصنوعی: اگر از من دلیل بر این گفتار می‌خواهی، می‌توانی به قصه‌های هومان و بیژن و چاه اشاره کنی.
تو خضر باش که هم چون سکندرند بسی
درین سرادقِ فیروزه رنگِ خرگاهی
هوش مصنوعی: تو مانند خضر باش که بسیاری از سکندرها در این کاخ فیروزه‌ای وجود دارند.
ز خنب خانه تحاشی مکن که نتوان کرد
به سعیِ رنگ رزان رنگِ صبغت اللّهی
هوش مصنوعی: در اینجا به ما می‌گوید که از حاشیه‌نشینی و دوری از چالش‌ها و سختی‌ها پرهیز کنید، زیرا تلاش برای دستیابی به رنگ و صفای الهی، به سختی قابل تحقق است و نیازمند تلاش و جدیت می‌باشد.
فقیه از آن نبرد گاه گاه دست به جام
که نقره تا نگدازد نمی شود کاهی
هوش مصنوعی: فقیه در شرایط سخت و جنگی، گاه باید از خود گذشتگی نشان دهد و به کار خود ادامه دهد، چون در این موقعیت‌ها، هیچ چیز به سادگی نیست و احتمال شکست و از بین رفتن وجود دارد. در واقع، او باید بتواند به خوبی با مشکلات روبه‌رو شود و از منابع خود به بهترین شکل استفاده کند.
گدایِ کویِ خرابات شو اگر خواهی
نزاریا که کنی بر موحّدان شاهی
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی در دنیا چیزی به دست آوری، باید خود را به مسیر زندگی ساده و بی‌ریا بسپارید، حتی اگر لازم باشد به عنوان یک گدا در میان عابران بی‌خبر از حقیقت باشید تا بتوانید حقیقت را بشناسید و به مقام والایی برسید.