حکیم نزاریشمارهٔ ۱۲۹۴
خوش نیست بر طلیعه ی انوارِ بام می
هست الله الله هست بیار ای غلام می
پاکیزه جوهری که به اسما مرکّب است
صهبا ، رحیق ، راح ، مفرّح ، مدام ، می
دفعِ همه غم است و دوایِ همه مرض
معجونِ زندگانی مطلق کدام می
بر مست اعتراضِ خردمند شرط نیست
کز پیلِ کامگار کشد انتقام می
در خُم جَهَد فقیه که پرهیز می کند
گر ذوقِ عیش یابد از یک دو جام می
نقصانِ زهد و آفتِ توبه ست و عقل را
فارغ کند به یک نفس از ننگ و نام می
دانی چرا خواص به خلوت خورند از آنک
حیفِ است و غبن و غصّه به دستِ عوام می
مردم که می خورند کس از خود نیازرند
ناکس خورد به عربده و ناتمام می
ز آنش محک نهند حکیمان که مست را
آید پدید گوهرش از لعل فام می
می بر کریم نیست به فتوایِ من حرام
مطلق حلالِ محض بود بر کرام می
از می گریز نیست نزاری که روزگار
خونت خورد اگر نخوری بر دوام می
می با حرام زاده مخور تا بود حلال
خود بر حلال زاده نباشد حرام می
اطلاعات
وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: مصطفی علیزاده و دوستان
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
خوش نیست بر طلیعه ی انوارِ بام می
هست الله الله هست بیار ای غلام می
هوش مصنوعی: در آغاز روز که نورها بیدار می‌شوند، حال و هوای مطبوعی در فضا وجود دارد. نام خداوند را بر زبان می‌آوریم و از تو می‌خواهیم که ای خدمتگزار، می را برای ما بیاور.
پاکیزه جوهری که به اسما مرکّب است
صهبا ، رحیق ، راح ، مفرّح ، مدام ، می
هوش مصنوعی: این جمله به توصیف نوعی نوشیدنی گوارا و خوشبو اشاره دارد که از صفاتی چون پاکیزگی و خوشمزگی برخوردار است. این نوشیدنی می‌تواند نام‌هایی چون صهبا، رحیق، راح، مفرّح، مدام و می داشته باشد که هر یک به نوعی ویژگی خاص آن اشاره می‌کند.
دفعِ همه غم است و دوایِ همه مرض
معجونِ زندگانی مطلق کدام می
هوش مصنوعی: تمام غم‌ها را از بین می‌برد و درمانگر همه بیماری‌هاست. چه دارویی از زندگی مطلق می‌توان یافت؟
بر مست اعتراضِ خردمند شرط نیست
کز پیلِ کامگار کشد انتقام می
هوش مصنوعی: انتقاد یک فرد باهوش از مستی دیگران لازم نیست، چرا که او از قدرت و خوشبختی خود در زندگی به خوبی آگاه است و نیازی به انتقام‌گیری ندارد.
در خُم جَهَد فقیه که پرهیز می کند
گر ذوقِ عیش یابد از یک دو جام می
هوش مصنوعی: فقیه در تلاش است که از نوشیدن شراب دوری کند، اما اگر به خاطر یک یا دو جام شراب لذت ببرد، سختی‌هایی که برای پرهیز کشیده است را فراموش می‌کند.
نقصانِ زهد و آفتِ توبه ست و عقل را
فارغ کند به یک نفس از ننگ و نام می
هوش مصنوعی: زهد و توبه ممکن است دچار نقص و آسیب شوند و عقل نیز با یک لحظه غفلت می‌تواند از عیب‌ها و سرزنش‌ها آزاد شود.
دانی چرا خواص به خلوت خورند از آنک
حیفِ است و غبن و غصّه به دستِ عوام می
هوش مصنوعی: می‌دانی چرا افراد با خاصیت و برجسته در مکان‌های خلوت و دور از اجتماع حضور دارند؟ زیرا این افراد نمی‌خواهند از دردها و غم‌ها و مشکلات دیگران بهره‌مند شوند و خود را در معرض این مسائل قرار دهند.
مردم که می خورند کس از خود نیازرند
ناکس خورد به عربده و ناتمام می
هوش مصنوعی: مردم نیازهای خود را برآورده می‌کنند، اما کسی که بی‌ملاحظه و ناتمام رفتار می‌کند، به جز خویشتن، به چیز دیگری توجه ندارد.
ز آنش محک نهند حکیمان که مست را
آید پدید گوهرش از لعل فام می
هوش مصنوعی: حکیمان در مورد آدمی که در مستی و بی‌خیالی به سر می‌برد، می‌گویند که برای شناختن حقیقت در درون او، باید او را در شرایط سخت و دشوار قرار دهند. در چنین شرایطی، گوهر واقعی او مانند رنگ لعل (قرمز) از دل می‌جوشد و نمایان می‌شود.
می بر کریم نیست به فتوایِ من حرام
مطلق حلالِ محض بود بر کرام می
هوش مصنوعی: نوشیدنیِ خوشمزه و دلپذیر، از نظر من، حرام نیست و برعکس، کاملاً مجاز و حلال برای انسان‌های نیکوکار و بافضیلت به حساب می‌آید.
از می گریز نیست نزاری که روزگار
خونت خورد اگر نخوری بر دوام می
هوش مصنوعی: از خوردن شراب نمی‌توان گریخت، ای نزار! زیرا اگر روزگار تو را به سختی بزند، باید از آن شریک شوی و بر دوام زندگی‌ات اثر بگذاری.
می با حرام زاده مخور تا بود حلال
خود بر حلال زاده نباشد حرام می
هوش مصنوعی: از نوشیدن شراب حرام خودداری کن تا زمانی که حلال وجود دارد، چرا که شراب حلال هیچ تأثیری بر افراد نیکوکار نخواهد داشت و آنها از آن اجتناب می‌کنند.