گنجور

بخش ۳۱ - حفظ اعتدال

کسی را که می دم به دم می خورد
نماند ازاو هیچ تا بنگرد
گرادمان کنی باده بریک قرار
همه ساله ایمن شوی از خُمار
به شرطی که در نگذری ز اعتدال
وگرنه نیارد مزاج احتمال
مکن گرچه غالب تو باشی مری
برون شو اگر عاقلی از عِری
گرو هم نبندی که مرد خرد
نبندد گرو نیز اگر می‌برد
چو مجلس گران گردد و کلّه پُر
مقام ستیز و مری نیست مُر
چه ناچاره می‌بایدت کرد ایست
اگر بر رگی می‌زنی عیب نیست
غنیمت شمر گر چو حیلت گران
ز خود بگذرانی شرابی گران
اگر بر توان بست چالاکی است
که نا التفاتی ز ناباکی است

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: مصطفی علیزاده و دوستان

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

کسی را که می دم به دم می خورد
نماند ازاو هیچ تا بنگرد
هوش مصنوعی: کسی که در زندگی‌اش تنها به لذت‌ها و خوشی‌های زودگذر می‌پردازد، چیزی از او باقی نمی‌ماند تا بتواند به حقیقت و معنای زندگی نگاه کند و آن را درک کند.
گرادمان کنی باده بریک قرار
همه ساله ایمن شوی از خُمار
هوش مصنوعی: اگر در هر سال به دور هم بنشینی و از نوشیدنی لذت ببری، همیشه از خماری و بی‌تابی در امان خواهی بود.
به شرطی که در نگذری ز اعتدال
وگرنه نیارد مزاج احتمال
هوش مصنوعی: اگر از میانه‌روی و اعتدال دور نشوی، مشکلی نخواهی داشت؛ ولی اگر از این حالت خارج شوی، طبیعت و مزاجت دچار اختلال خواهد شد.
مکن گرچه غالب تو باشی مری
برون شو اگر عاقلی از عِری
هوش مصنوعی: اگرچه بر تو غالب و پیروز هستم، اما اگر عاقل هستی، از این حالت بیرون بیا؛ تحت تاثیر این وضعیت نباش.
گرو هم نبندی که مرد خرد
نبندد گرو نیز اگر می‌برد
هوش مصنوعی: اگر با خردمندان معاشرت کنید و به آنها اعتماد نکنید، حتی اگر فردی بخواهد شما را فریب دهد، باز هم فریب نخواهید خورد.
چو مجلس گران گردد و کلّه پُر
مقام ستیز و مری نیست مُر
هوش مصنوعی: وقتی که جلسه‌ای مهم و پرشور شود و مقام‌ها در آن مورد رقابت قرار گیرند، دیگر نه مری (نبی) به میان می‌آید و نه کسی به دنبال او می‌آید.
چه ناچاره می‌بایدت کرد ایست
اگر بر رگی می‌زنی عیب نیست
هوش مصنوعی: اگر به نیکی و خوبی رفتار کنی، از تو انتظار می‌رود که از روی درد، به دیگران کمک کنی. اگر خراشی بر بدنه کسی می‌زنی، نگران نباش، زیرا این طبیعی است که گاهی اوقات انسان دچار اشتباهاتی شود.
غنیمت شمر گر چو حیلت گران
ز خود بگذرانی شرابی گران
هوش مصنوعی: اگر فرصتی پیش آمد، از آن بهره ببر و از نزدیک شدن به چیزهای باارزش و دلپذیر خودداری نکن.
اگر بر توان بست چالاکی است
که نا التفاتی ز ناباکی است
هوش مصنوعی: اگر شخصی به توانایی‌های خود توجه نکند، نشان‌دهنده‌ی این است که احتمالا به خود و مهارت‌هایش بی‌احترامی می‌کند.