ساقی از آن می سرخ‌گون بیاور‌، آن می‌ که حتی دیدن رنگش به سیماب‌، جان ببخشد.

به من ده که خونم همچون سیماب گشته و به سیماب خون ناخنی رشته‌ام.

قصد دارم به یاری تو ای همّت سحر‌خیز که موج و دریای سخن را ریز‌ریز کنم.

با سخن‌ها و اشعار ناب و زرین‌، گوهرها به‌دست بیاورم و سر زیر‌دستان را به‌سنگ درآرم.

اما زر کی می‌تواند زور و جراتی به آدمی بدهد که دین‌داران را زیردست و خوار کند؟ چنین چیزی محال است.

پول و ثروت فقط برای آرایش و زینت است و اگر بتوانی آن را در بند کنی و بنده آن نشوی‌، زینت می‌شود.

ثروتمندانی که زرها در انبار کرده‌اند شب و روز از ترس از دست دادنش در هراس و غم هستند.

آدم تهی‌دست که آرزوی پول و زر می‌کند، آن آرزو او را مثل یک آدم ثروتمند (دچار هراس و بیم از دست دادنش) می‌نماید.

وقتی‌که آرزوی پول و زر از پول و زر بیشتر شد، آن‌کس که آرزومندتر و نیازمندتر است، ثروتمند‌تر است.

جهان و زندگی به کام آدم درویش و تهی‌دست است زیرا وقتش را صرف خود و هم نزدیکانش می‌کند.

شب و روز در خوش و راحتی و بی‌ترس می‌خورد‌‌؛ نه بیمی از باج و مالیات شحنه دارد و نه بیمی از دزد.

آدم بیش‌ثروت‌، غم‌های فراوان دارد و آن‌کس که در دنیا مال کمتر دارد‌، اندوه او نیز کمتر خواهد بود.

گوینده و خبر‌آور گردنبند گوهرین‌ِ شعر چنین گفت از آن گوهر زر‌بخش.

که چون شاه‌ِ دانایی، چند جام می به یاد نوشابه نوشید.

و با می‌های خوش‌عطر چند روز با شاهان دیگر می‌گساری کرد.

یک روز تصمیم گرفت و بساط و مهمانی‌یی دل‌انگیز و خرم همچون نوبهار آراست.

چنان قلعه‌ای از آن انجمن و گروه آراست که ستارگان آسمان در میان درخشش آنها ناپیدا شدند.

بزرگان و فرماندهان لشکر را فراخواند و با احترام آنها را در مهمانی نشاند.

انجمن و گروه دانایان و کاردانان روزگار به آنجا رفتند و از فرهنگ و دانش شاه بهره‌مند گشتند.

و شاه از خواسته‌ها و آرزوهای خود با آنها سخن گفت.

که دیشب میل کردم و تصمیم گرفتم که جز با شما جنگنجویان و لشکریان، عمر خود را صرف نکنم.

به یاری و نیروی شما بزرگان‌، برای جهانگشایی پایانی نمی‌بینم.

پیش از این قصد سرزمین روم را داشتم اما دست قضا تصمیم مرا عوض کرد.

تصمیم دارم که تا تمام سرزمین‌ها را نگردم به سوی روم نروم و آن سرزمین را برای آخر بگذارم.

خواه سرزمین‌های آباد و پرثروت و خواه ویران و بی‌چیز را تسخیر کنم.

با سنجابی‌ها زور‌آزمایی کنم و از سیم و زر سقلابی‌ها سکه بزنم. (سنجابیان و سقلابیان نام دو قوم است)

در تمام سرزمین‌ها بگردم و ببینم آدمیان سعادتمند کی و کدام هستند.

پس راز آن سعادت و خوش‌دلی را بیابم زیرا فقط آهن بر آهن کارگر می‌افتد (و راز شادی را باید از شادمان‌ها یافت)

در مرحله اول قصد دارم سوی سرزمین البرز بروم.

پس از آن سفر‌ِ فرخ به دشت‌ها بروم و پس از آن از راه دریا بازگشت کنم.

دریای خزران را ببینم و با نگاه به آن جرعه‌ای می بیفشانم و بنوشم.

وقتی که به ساحل بیایم، یک هفته پرنده و ماهی شکار کنم.

و پس از آن تصمیم خواهم گرفت که کجا بروم.

نظر شما درباره این تصمیم و سفر چیست؟ زیرا آدم سعادتمند و دست قضا از نظر راستگویان و درست‌اندیشان سرپیچی نمی‌کند.

تمام آن سران لشکر به شاه تعظیم کردند و گفتند نظر ما نیز همان نظر شاه است و تصمیم درستی است.

هر کجا او روَد ما نیز مطیع هستیم و با او خواهیم رفت و فرمان‌های او را مانند تاج سر عزیز می‌داریم.

اگر آب و آتش جای ما کند در سختی‌ها‌، سر از فرمان او بر نتابیم.

اگر ما را از کوه پرت کند می‌پذیریم و باکی نداریم.

از شاه جهان‌، گُزیدن راه و مسیر و تصمیم‌؛ و از ما اجرا و خدمت.

شاه با شنیدن این حرف‌ها دلشاد و خرسند گشت و آنها را بسیار مورد لطف خود قرار داد.

با وقار و آهستگی راه را پیمود و خزینه گنج را گشود.

از بخشش خود‌، آن جنگجویان را از پول و گنج بی‌نیاز کرد طوری که لشکر از فراوانی و حمل کالاها و نفایس و زر و سیم به‌رنج افتاد.

وقتی شاه جهاندار آن غنیمت‌بر‌ها را از بردن آن همه کالا و گنج در زحمت دید.

چاره‌ای خردمندانه اندیشید و از چشم ناپاک و بد به خود هشدار داد.

فراوانی کالا و گنج در سفرهایش همیشه راه‌پیمایی را بر او سخت می‌کرد.

چه در کوه و چه در صحرا لشکر او به گردون گنج ‌می‌کشیدند. (گویا گردون در اینجا به معنی چرخ باشد و گاری)

وقتی شاه اندیشید که این گوی گلین (کره زمین) را در چنبر و سلطه خود در آورد.

زمین را میل به میل و منزل به منزل بشناسد و دریاها و خشکی‌ها را اندازه بگیرد. (منظور تهیه و به‌دست آوردن نقشهٔ جغرافیایی است‌)

کوه‌ها و دشت‌ها را از پهنایی و درازایی اندازه بگیرد.

عدل و ظلم را که در هر جایی هست بیابد و آنان را که راه ظلم در پیش گرفته‌اند به راه راست بیاورد.

از چهره روزگار‌‌، گرد و غبار ستم را بشوید و مردم آزاد را از مجازات رها کند.

در هر جایی که خطر هست قلعه‌ای بسازد و مردم را ایمن کند و برای روز سرانجام و روز قیامت‌، کار و ثوابی کند.

از این جهان‌گردی و راه دراز‌، اندیشناک شد زیرا راه و سفر طولانی‌، رنج و خطر با خود دارد.

نکند که رنج‌های او ضایع شود و گنج‌های او نصیب دشمنان شود.

وقتی که لشکریان را از حمل آن همه گنج و کالا در زحمت دید از داشتن آن همه گنج‌، اندیشناک شد و هراسید.

(به چند دلیل) یکی آنکه لشکریان‌ِ سیر و پر‌خور‌، خوب نمی‌جنگند زیرا می‌ترسند که کالاهایشان را از دست بدهند.

(و دلیل دوم) آنکه وقتی در برابر گرسنه‌ها قرار بگیرند آن جنگاوران گرسنه با نهایت تلاش می‌جنگند که کالا و رنگ را از این‌ها بگیرند.

از دانایان الهی‌پناه و یزدان‌پناه‌، صد و سیزده نفر با او همراه بودند.

همه دانا و سخنور و توانا در مجلس و انجمن بودند و نیز بر علوم انجم و فلک مسلط بودند و در تمام پیشه‌ها و فنون صاحب‌نظر و کارشناس.

یکی از آنها که در کنار شاه‌ بود، بلیناس دانا بود.

شاه از او در هر کاری نظرش را می‌پرسید زیرا او در چاره یافتن توانا بود.

پس با او از گرانی و سنگینی گنج‌ها سخن گفت.

بلیناس به او پیشنهاد کرد که شاه گنج‌ها را در زمین پنهان کند.

و لشکریان نیز کالا‌ها و ثروت خود را در ویرانه‌ها پنهان کنند.

و برای گواهی و راهنمایی، بر سر هر گنج‌، هر یک از آنها طلسم (یا نقشه رمزی و سرّی‌؟) برای خود تهیه کند.

تا زمانی که از سفر دور و دراز برگشتند از هر ویرانه و چاهی‌، گنج خود را بیرون بیاورند.

و با گواهی که بر گنج خویش می‌آورند نقشه گنج را پیش بیاورند و استفاده کنند.

شاه این رای و نظر را پسندید و لشکر را در این رای در رنج دید.

گنجینه خود را در زیر زمین نهان کرد و طلسمی بر آن نهاد.

به آنها دستور داد که گنج‌های خود را که باعث رنج در سفر می‌شود‌، نهان کنند.

لشکریان در آن دشت پراکنده شدند و هریک گنج خود را به گِل پوشید.

هر یکی از آنها بر سر مال و دفینه خود شکلی مربوط به خود کشید.

بازی و شب‌بازی و مکر روزگار چنان شد که شاه درسی دیگر و متفاوت از نقشه خود آموخت.

از مسیر دیگر به روم رفت (از راه آن بیابان برنگشت) و همه آن گنج‌‌ها در آن سرزمین‌، دست‌نخورده باقی ماندند.

و نیز لشکریانش آنچنان غنیمت گرفتند که به آن گنج‌ها نیازی پیدا نکردند.

از فراوانی گنج‌هایی که به‌دست آوردند دیگر سوی گنج‌هایی که پنهان کرده بودند نرفتند.

وقتی که به روم رفتند و از کار جهان‌گشایی دست کشیدند.

یک دیر از سنگ ساختند و به اتفاق نظر‌، آن‌را پرستش‌گاه خود کردند.

و همه نقشه‌های گنج‌ها را به دارنده و متولی دیر سپردند.

تا از آن گنج‌ها به ایزدپرستان و یکتا‌پرستان به‌وسیله آن نقشه‌ها، گنجی و ثروتی ببخشد.

هنوز هم در آن دیر و عبادت‌گاه کهن‌، از آن نقشه‌های گنج‌، وجود دارد.

به کسانی که از راه خدمت در آن صنم‌خانه چاکری کنند‌،

یکی از آن گنج‌نامه‌ها را می‌بخشند‌؛ کم و زیادی آن گنج‌، مشخص نیست.

و مزد و پارنج خدمت خود در آن صنم‌خانه را از آن گنج به‌دست می‌آورند.

گویی که دست دولت و سرنوشت مرا مزد و پارنج داد که اینچنین پایم در گنج فروشد.