(می بده‌) که شاید این روزگار پلنگ‌صفت بی‌رحم بیش از این همچون روم و زنگ؛ و همچون روز و شبش دو رنگ نباشد و با من یک‌رنگ و بی‌ریا شود.

این راه دور دنیا چنان پر نیرنگ و فریبنده است که گویی (امید هدایت و) نور آن بر چرخ و آسمان هفتم است.

جو جو و با حساب و کتاب از دهقان پیر می‌ستاند و من‌من و خروار خروار و بی‌حساب به دیوان امیر می‌فرستد.

در شهوت‌رانی و مال‌پرستی همچون روباه‌، حیله‌گر و دوسوراخ هستند. (دوسوراخ منظور حیله‌گری روباه است که لانه‌اش را این‌گونه می‌سازد یا در دزدی راه فرار دومی را پیش‌بینی می‌کند)

اما در جایی که پای هوش (و فرهنگ و دانایی) به میان بیاید مثل کژدم‌، کر و کور می‌شوند.

شَبَه سنگی است سیاه که در جواهر‌سازی بکار می‌رود.

به ‌(فرمانده‌) زنگیان بفهماند که آهن (هر چقدر سخت باشد‌) در آتش زبون می‌شود (و می‌گدازد)

شاخ آهو کنایه از کمان است (گویا در ساخت کمان بکار می‌رفته‌) و چرم ِ گور یعنی زه کمان؛ مصرع اول یعنی وقتی که زه کمان را بکشد و تیر بیندازد.

از رومیان رنگ شد‌: رنگ باختند و ترسیدند.

زنگیان از آن کار، شاد و خندان بودند و رومیان غمگین. (دندان سفید‌: خندان‌)

هارونی‌: پاسبانی. دامن «هندوی شب» مانند پاسبانی که زنگوله‌ها از کمر می‌آویزد پر از ستاره زرین شد.

گاو دُم‌: بوقی است که در انتها به شکل دم گاو یا لوله‌ای شلنگ‌مانند در انتهای آن بوده (یا از دم گاو) که شخص می‌توانسته بوق را بر دوش یا بر اسب حمل کند و در هنگام لزوم به سرعت از سلاح استفاده کند. خُنبک زدن‌: کف و دست زدن.  خام رویینه خُم‌: چرم و پوست روی نقاره. بیت یعنی‌: شیپور‌های جنگ به صدا درآمدند و طبل و نقاره‌ها ریتم جنگ نواختند.

خشت‌: نیزه کوچک و گران‌وزن که پرتاب کنند. ولی در اینجا گویا منظور نوک و سرِ سنان است که فلزی و سنگین می‌باشد یعنی سنان‌هایی که نوک آنها خشت بود خفتان‌‌ها را می‌شکافت.

«قاروره و یاسج و بیدبرگ‌» نام چند نوع تیر و پیکان است. بیت یعنی تیرها، زره‌ها را قواره قواره و تکه‌پاره کرد.

جفته نهد‌: نیرنگ بزند‌.    مطبخی‌: آشپز

در مقابل آن سیاهان، شاه قوی و پیل‌بند آبگوشت مزوّر از آن گوشت گوسفند خورد.

صف فیل‌ها مانند صخره‌های بلندی بود که بر شیب کوه ایستاده‌اند. (گریوه یعنی شیب تند کوه.  کمر‌‌: صخره بزرگ)

زبانی‌: عملهٔ عذاب دوزخ

وقتی که تیر و نیزه‌ام سنگ را سوراخ می‌کند (از صدای آن‌) گوش فرمانده زنگیان زنگه می‌رود و صدای زنگ در آن می‌پیچد.

خود فرماندهی قلب لشگر را به‌عهده گرفت و در دو پهلو و جناحین لشکر‌، پهلوانی را به‌فرماندهی قرار داد.

گویند که شهرود نام سازی بوده شبیه عود که طول آن دو برابر عود بوده است. امروزه در هند سازی پر‌قدمت و پر‌اهمیت به‌نام «سَرود» وجود دارد که در آنجا نام این ساز را گرفته از کلمه «سُرود» ایرانی دانسته و برخی گویند که نام آن از کلمه «شهرود» گرفته شده است. در بلوچستان قیچک را سرود می‌نامند.