هوش مصنوعی: هر لحظه این پردهٔ سریع، رقیب می‌تواند بازی جدیدی را به نمایش بگذارد که بسیار عجیب و متفاوت است.

آهنگ هست و رقاص نیست. دریا پرگوهر است و غواصی نیست (منظور نظامی در ابیات بعد از این گفته آشکارتر می‌شود که خطاب به حسودان می‌گوید آسمان پُر از آهنگ و موسیقی است اگر شما نمی‌شنوید و رقاص این میدان نیستید مشکل شماست و ... )

عالم خسیس نیست بخل از خود توست

هوش مصنوعی: اگر دل تو به مرتبه‌ای از فهم و درک برسد که همانند جبرئیل باشد، دیگر سرنوشت و تقدیر نمی‌تواند مانع پیشرفت تو شود و توانایی خداوند نیز کُند و بخل ورزیده نیست.

هرچه بگیری باز هم بیشتر از خرج تو در دخل دارد

هوش مصنوعی: در این مسیر قدم بگذار و به رفتار و رفتارهایی که در این فضا وجود دارد دقت کن و سپس به حرف‌هایی که زده می‌شود توجه کن.

هوش مصنوعی: سنگ او از یاقوت قیمتی‌تر است و گیاه او به طلا می‌ارزد؛ اگر تو ارزش او را نشناسی، پس چه کسی می‌تواند او را بشناسد؟

هوش مصنوعی: قلم دیگر نمی‌تواند به تنهایی تمام اطلاعات و حقایق موجود در اینجا را به تصویر بکشد، چرا که رازها و نکات بسیاری در این پرده نهفته است.

هر دم از باغ معنا میوه‌ای تازه می‌رسد. (بر خلاف آنگونه که  امروزه اغلب این گفته نظامی را به عنوان طعن و منفی بکار می‌برند) نظامی در اینجا می‌گوید که اگر به عالم معنا راه یافتی هیچ‌چیز تکراری نیست بلکه هر چیز تازه و نغز است.

مرسله یعنی گردن‌بند‌ رشته‌کرده از مروارید و ...

هوش مصنوعی: افرادی که به دنبال یکدیگر حرکت می‌کنند، از گروه‌های دیگر باهوش‌تر و زیرک‌تر هستند.

(در این عالم معنا) قدر و مرتبت به سن و سال نیست بلکه به معانی است.

شنیده‌ام که سنگ، کهنه که شود لعل می‌شود ( بیت بعد: اما این طایفه برعکسند)

این گروه منظور حسودان است.  بیت یعنی: این حسودان هیچ چیزی از خود ندارند و مثل صدای بی‌شخصیتی هستند که در کوه می‌پیچد.

هوش مصنوعی: کسی که تو را می‌بیند، همچون نوزادی است که شیر تو را می‌نوشد؛ ولی اگر تو زهر به او بدهی، برایش بسیار ناخوشایند خواهد بود.

نظامی می‌گوید که شاعران پیر آن زمان در حق او که شاعری جوان بوده بی‌انصافی کرده‌اند (از روی حسادت )

هوش مصنوعی: گل تازه‌ای که به باغ آمده، همه زیبایی و خوشحالی در آن نهفته است، اما خارهای قدیمی هنوز زخمی بر دل دارند.

هوش مصنوعی: انگور تازه ممکن است به شیره‌ تبدیل شود، اما زهر یک مار قدیمی می‌تواند به اژدها تبدیل شود.

هوش مصنوعی: وقتی عقل در سر انسان جای می‌گیرد، دیگر جایی برای ذهن قدیمی و اندیشه‌های کهنه نخواهد بود.

کسی که خودش احوال کواکب را توانست رصد کردن دیگر نیازی به تقویم کهنه دیگران ندارد.

غزال کنایه است از جوان

بر من خرده مگیر اگر از اینان بیمناک باشم چون مانند یوسفم که از این گرگ‌ها باید بیمناک باشد.

یعنی (این حسودان ) پیر ضعیف هستند و جز خراش سطحی صدمه‌ای بر من نزده‌اند اما چه کنم که غرور جوانی اجازه نمی‌دهد که ساکت بمانم.

هوش مصنوعی: اگرچه جوانی به نوعی نشان از عقل و درک دارد، اما نباید فراموش کرد که در آن دوره هم نشانه‌های دیوانگی و بی‌پروا بودن دیده می‌شود.

هوش مصنوعی: چندین یاسمن وجود دارد که بید به آنها حسودی می‌کند و ادعا می‌نماید که رنگ سپیدش می‌تواند به آن‌ها برتری دهد.

هوش مصنوعی: من مانند گلی هستم که درخشندگی و زیبایی خود را به همه نشان می‌دهد و از همین رو ادعای بزرگی و تجربه در جوانی را دارم.

خَلَق یعنی بی‌ارزش، معنی بیت: خودرایی کار بی‌ارزشی است بر خلاف میل نفس کردن کار باارزش است.

هوش مصنوعی: آن ماه تازه‌ای که تو دیدی، به زودی به شکلی کامل و زیبا در می‌آید و به کمال خودش می‌رسد.

هوش مصنوعی: هرگاه نخل به ارتفاع خود برسد، باید به اندازه‌ای تلاش کند که به میوه‌اش، خرما، دست یابد.

هوش مصنوعی: اگر دانه‌ای رشد کند و گوشه‌ای بزرگ شود، آن را دانه نخوان. وقتی که دانه به خوشه‌ای تبدیل شود، ارزش و هویت تازه‌ای خواهد گرفت.

هوش مصنوعی: وقتی که جوی آب به حدی برسد که مانند دریا شود، دیگر نمی‌توانی در آن چیزی را ببینی.

هوش مصنوعی: هنگامی که شب فرا می‌رسد و چشمانمان را به خواب می‌دهد، صبح روز بعد را با نگاهی تازه و متفاوت می‌توانیم ببینیم.

هوش مصنوعی: همیشه دشمنی که با آگاهی و درک به دنبال آسیب زدن به شماست، از دوستی که نادان و ناآگاه است، بهتر است. زیرا درک و دانش دشمن می‌تواند جدی‌تر و مؤثرتر باشد، در حالی که دوستی نادان به شما زیانی نمی‌رساند.

هوش مصنوعی: به هیچ چیز نگاه نکن که از کجا می‌آید، بلکه به نتیجه‌اش که در نهایت شیرین و خوشایند است، توجه کن.

هوش مصنوعی: دل خود را به هنر بسپر و به تظاهر و ادعا دل نبند. هر جا که هنر وجود دارد، همچون یک صیاد به دنبال آن برو.

هوش مصنوعی: با وجودی که دریا پر از صدف و مروارید است، اما ارزش واقعی مروارید به یک قطره باران بستگی دارد.

هوش مصنوعی: باید به اندازه کافی تلاش کرد و جانفشانی کرد تا به جواهری با ارزش و نشان ارزشمندی دست پیدا کرد.

هوش مصنوعی: هر دانشی که سرنوشت آن را تغییر دهد، باید تو تلاش کنی که آن را به خوبی حفظ کنی.

هوش مصنوعی: این رباط هنوز نریخته و این وضعیت هنوز به پایان نرسیده است.

نگو که «آفرینش چرا این را به این داد و آن را به آن؟»، تا مانند ابلیس تازیانه نخوری.

هوش مصنوعی: هر کس که به فرمان او اعتراف نکند، سرنوشتش به انکار و ناکامی ختم خواهد شد.