گنجور

بخش ۹ - در نصیحت فرزند خود محمد نظامی

ای چارده ساله قرة‌العین
بالغ نظر علوم کونین
آن روز که هفت ساله بودی
چون گل به چمن حواله بودی
واکنون که به چارده رسیدی
چون سرو بر اوج سر کشیدی
غافل منشین نه وقت بازی است
وقت هنر است و سرفرازی است
دانش طلب و بزرگی آموز
تا به نگرند روزت از روز
نام و نسبت به خردسالی‌ست
نسل از شجر بزرگ خالی‌ست
جایی که بزرگ بایدت بود
فرزندی من ندارتت سود
چون شیر به خود سپه‌شکن باش
فرزند خصال خویشتن باش
دولت‌ طلبی‌، سبب نگه‌دار
با خلق خدا ادب نگه‌دار
آنجا که فسانه‌ای سگالی
از ترس خدا مباش خالی
وان شغل طلب ز روی حالت
کز کرده نباشدت خجالت
گر دل دهی ای پسر بدین پند
از پند پدر شوی برومند
گرچه سر سروریت بینم
وآیین سخنوریت بینم
در شعر مپیچ و در فن او
چون اکذب اوست احسن او
زین فن مطلب بلند نامی
کان ختم شده است بر نظامی
نظم ار چه به مرتبت بلند است
آن علم طلب که سودمند است
در جدول این خط قیاسی
می‌کوش به خویشتن‌شناسی
تشریح نهاد خود درآموز
کاین معرفتی است خاطر‌افروز
پیغمبر گفت: «عِلمُ عِلمان
علم الادیان و علم الابدان»
در ناف دو علم بوی طیب است
وان هر دو فقیه یا طبیب است
می‌باش طبیب عیسوی هُش
اما نه طبیب آدمی‌کش
می‌باش فقیه طاعت‌اندوز
اما نه فقیه حیلت‌آموز
گر هر دو شوی بلند گردی
پیش همه ارجمند گردی
صاحب طرفین عهد باشی
صاحب طرف دو مهد باشی
می‌کوش به هر ورق که خوانی
کان دانش را تمام دانی
پالان‌گری‌یی به غایت خود
بهتر ز کلاه‌دوزی بد
گفتن ز من از تو کار بستن
بیکار نمی‌توان نشستن
با این که سخن به لطف آب است
کم گفتن هر سخن صواب است
آب ار چه همه زلال خیزد
از خوردن ِ پر‌، ملال خیزد
کم گوی و گزیده گوی چون دُر
تا ز اندک تو جهان شود پر
لاف از سخن چو دُر توان زد
آن خشت بود که پر توان زد
مرواریدی کز اصل پاک است
آرایش‌بخش آب و خاک است
تا هست دُرُست‌، گنج و کان‌هاست
چون خُرد شود‌، دوای جان‌هاست
یک دسته گل دماغ‌پرور
از صد خرمن گیاه بهتر
گر باشد صد ستاره در پیش
تعظیم یک آفتاب ازو بیش
گرچه همه کوکبی بتاب است
افروختگی در آفتاب است

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای چارده ساله قرة‌العین
بالغ نظر علوم کونین
هوش مصنوعی: ای دختر چهارده ساله‌ای که زیباترین و باهوش‌ترین هستی و به علم‌های هستی آشنا هستی.
آن روز که هفت ساله بودی
چون گل به چمن حواله بودی
هوش مصنوعی: در روزی که تو تنها هفت سال داشتی، مانند گلی بودی که در چمن درخشان و زیبا بودی.
واکنون که به چارده رسیدی
چون سرو بر اوج سر کشیدی
هوش مصنوعی: اکنون که به سن چهارده سالگی رسیده‌ای، مانند درخت سرو بر بالای بلندی ایستاده‌ای.
غافل منشین نه وقت بازی است
وقت هنر است و سرفرازی است
هوش مصنوعی: بی‌خبر نباش، اکنون زمان شادی و بازی نیست؛ این زمان، زمان هنر و افتخار است.
دانش طلب و بزرگی آموز
تا به نگرند روزت از روز
هوش مصنوعی: علم و دانش کسب کن و بزرگی را بیاموز تا مردم در روز تو، تو را با روزهای بزرگ بشناسند.
نام و نسبت به خردسالی‌ست
نسل از شجر بزرگ خالی‌ست
هوش مصنوعی: نسل جدید از نسل‌های پیشین خود بی‌بهره است و با وجود بزرگ‌ترین آموزه‌ها، در نوشتن و بیان خود هنوز به کمال نرسیده‌اند.
جایی که بزرگ بایدت بود
فرزندی من ندارتت سود
هوش مصنوعی: در جایی که باید بزرگ و محترم باشی، پسری من برای تو سودی ندارد.
چون شیر به خود سپه‌شکن باش
فرزند خصال خویشتن باش
چون شیر به تنهایی لشگری را شکست بده؛ زاده‌ی خود باش.
دولت‌ طلبی‌، سبب نگه‌دار
با خلق خدا ادب نگه‌دار
هوش مصنوعی: دنبال خوشبختی و موفقیت بودن، باعث می‌شود رفتار خوبی با مردم داشته باشی و ادب را رعایت کنی.
آنجا که فسانه‌ای سگالی
از ترس خدا مباش خالی
هوش مصنوعی: در جایی که داستانی از ترس خدا به وجود آمده، نباید خالی از ایمان و دلگرمی باشی.
وان شغل طلب ز روی حالت
کز کرده نباشدت خجالت
هوش مصنوعی: اگر از روی حال و وضع خود مشغولیت را طلب کنی، باید از شرمندگی خود را دور نگه‌داری.
گر دل دهی ای پسر بدین پند
از پند پدر شوی برومند
هوش مصنوعی: اگر دل خود را به پندهای پدر بسپاری، با این نصیحت‌ها می‌توانی به شخصیت و رشد خوبی دست پیدا کنی.
گرچه سر سروریت بینم
وآیین سخنوریت بینم
هوش مصنوعی: هرچند که تو را در اوج شادی و خوشحالی می‌بینم و به شیوایی کلامت توجه می‌کنم،
در شعر مپیچ و در فن او
چون اکذب اوست احسن او
هوش مصنوعی: در شعر خود پیچیدگی به کار نبر و در فن و مهارتش مثل دروغی که زیبا به نظر می‌رسد، او هم بهترین است.
زین فن مطلب بلند نامی
کان ختم شده است بر نظامی
هوش مصنوعی: این فن و هنر، موضوعی بزرگ و شناخته شده است که بر پایه یک نظام مشخص به پایان رسیده است.
نظم ار چه به مرتبت بلند است
آن علم طلب که سودمند است
هوش مصنوعی: اگرچه نظم از نظر مقام و اعتبار بالا است، اما دانش و علمی که مفید باشد، ارزش بیشتری دارد.
در جدول این خط قیاسی
می‌کوش به خویشتن‌شناسی
هوش مصنوعی: در این متن به بررسی و مقایسه موضوعات پرداخته می‌شود تا به درک بهتری از خود و شناخت درونی نایل شویم.
تشریح نهاد خود درآموز
کاین معرفتی است خاطر‌افروز
هوش مصنوعی: آشنایی و شناختن خود و درک عمیق درون، باعث شادی و سرزندگی می‌شود.
پیغمبر گفت: «عِلمُ عِلمان
علم الادیان و علم الابدان»
هوش مصنوعی: پیامبر فرمود: "دو نوع علم وجود دارد؛ یکی علم دین و دیگری علم بدن."
در ناف دو علم بوی طیب است
وان هر دو فقیه یا طبیب است
هوش مصنوعی: در مرکز دو علم، عطر خوشی وجود دارد و هر یک از این علوم می‌تواند به مانند یک فقیه یا یک پزشک باشد.
می‌باش طبیب عیسوی هُش
اما نه طبیب آدمی‌کش
هوش مصنوعی: در این بیت، گوینده از شخصی می‌خواهد که هوشیار و با علم باشد، مانند عیسی که طبیب و درمانگر بود. اما او را از این می‌ترساند که به جای کمک به دیگران، لطمه‌ای به آنان نزند. به عبارت دیگر، شخص باید همیشه نیکوکار و دلسوز باشد و به جای آسیب رساندن، به انسان‌ها یاری برساند.
می‌باش فقیه طاعت‌اندوز
اما نه فقیه حیلت‌آموز
هوش مصنوعی: در زندگی‌ات دینی و بندگی را به عنوان یک اصل بپذیر، اما به گونه‌ای زندگی کن که فریبکاری و نیرنگ را در کارهایت جا ندهی.
گر هر دو شوی بلند گردی
پیش همه ارجمند گردی
هوش مصنوعی: اگر هر دوی شما بزرگ و والا شوید، در نگاه همه عزیز و محترم خواهید بود.
صاحب طرفین عهد باشی
صاحب طرف دو مهد باشی
هوش مصنوعی: در هر دو سمت پیمان و توافق حضور داری و بر دو سرزمین مهم مسلط هستی.
می‌کوش به هر ورق که خوانی
کان دانش را تمام دانی
هوش مصنوعی: در هر صفحه‌ای که مطالعه می‌کنی، تلاش کن تا به طور کامل آن دانش را درک کنی.
پالان‌گری‌یی به غایت خود
بهتر ز کلاه‌دوزی بد
هوش مصنوعی: پالان‌گری بهتر از کلاه‌دوزی است، هرچند که در هر دو صنعت مهارت لازم است.
گفتن ز من از تو کار بستن
بیکار نمی‌توان نشستن
هوش مصنوعی: اگر کسی از من بگوید و من به کار بندم، نمی‌توانم بی‌کار بمانم و بی‌حرکت نشینم.
با این که سخن به لطف آب است
کم گفتن هر سخن صواب است
هوش مصنوعی: اگرچه صحبت کردن مانند آب بخشنده و دلپذیر است، اما بهتر آن است که در هر سخنی کم بگوییم و به اندازه صحبت کنیم.
آب ار چه همه زلال خیزد
از خوردن ِ پر‌، ملال خیزد
هوش مصنوعی: هرچند آب صاف و زلال باشد، اما وقتی که به اندازه کافی و بیش از حد نوشیده شود، احساس کدورت و ملال به وجود می‌آید.
کم گوی و گزیده گوی چون دُر
تا ز اندک تو جهان شود پر
هوش مصنوعی: کمتر صحبت کن و کلمات خود را با دقت انتخاب کن، زیرا این باعث می‌شود که تاثیر کلامت بیشتر و ارزشمندتر شود و حتی با جملات اندک، پیام‌های بزرگ و مفهومی جالب منتقل کنی.
لاف از سخن چو دُر توان زد
آن خشت بود که پر توان زد
هوش مصنوعی: اگر به طور زیبا و هنرمندانه صحبت کنی، مانند جواهری باارزش به نظر می‌رسد. اما اگر فقط به حرف زدن بپردازی بدون اینکه آن را به عمل تبدیل کنی، نتیجه‌اش چیزی بی‌ارزش خواهد بود.
مرواریدی کز اصل پاک است
آرایش‌بخش آب و خاک است
هوش مصنوعی: مروایدی که از اصل خالص و پاک به دست آمده، زیبایی‌بخش آب و خاک است.
تا هست دُرُست‌، گنج و کان‌هاست
چون خُرد شود‌، دوای جان‌هاست
هوش مصنوعی: تا زمانی که خوب و درست وجود داشته باشد، گنجینه‌ها و منابع ارزشمند نیز در دسترس خواهند بود. اما وقتی که آن خوب و درستی کوچک‌تر و کمتر شود، به نوعی در بهبود و درمان جان‌ها کمک می‌کند.
یک دسته گل دماغ‌پرور
از صد خرمن گیاه بهتر
هوش مصنوعی: یک دسته گل که به دل و جان آدمی شادی و نشاط می‌بخشد، از صدها انبوه گیاه بی‌روح و بی‌فایده ارزش بیشتری دارد.
گر باشد صد ستاره در پیش
تعظیم یک آفتاب ازو بیش
هوش مصنوعی: اگرچه ممکن است صد ستاره در آسمان درخشان باشند، اما در برابر نور و عظمت یک خورشید هیچ‌کدام ارزش و اهمیتی ندارند.
گرچه همه کوکبی بتاب است
افروختگی در آفتاب است
بتاب‌: تابنده‌، درخشنده‌.

حاشیه ها

1389/04/21 08:07
حمید رضا صّرامی

سلام:
به نظر میرسد که در بیت
یک دسته گل دماغ پرور از صد خرمن گیاه بهتر
جای کلمات "صد" و "خرمن" جابجا شده باشد و چنانچه جای این دو کلمه را عوض کنیم، وزن و قافیه با مصرع اوّل بهتر میشود. با احترام، حمید
---
پاسخ: با تشکر، در نسخهٔ چاپی «صد خرمن» را در اصل متن و «خرمن صد» را در بدل آورده، اما از آنجا که مطابق فرمودهٔ شما صورت اول وزن را خراب می‌کند بدل را به متن منتقل کردیم.

1400/04/17 17:07
مرتضی فرید

گفته آقای صرامی درست نیست و صورت "صد خرمن گیاه" وزن را خراب نمی‌کند (باید با سکوت پس از خرمن یا به صورت "خرِمن" خوانده شود.) مهمتر اینکه نسخه بدل جایگزین‌شده (خرمن صد گیاه) تضاد معنایی مد نظر شعر را در نظر نمی‌گیرد (انبوه گیاه بی‌عطر در برابر گل اندک روح‌افزا).

1390/09/04 09:12
جواد دقیق

مصراع دوم در بیت می کوش به هر ورق که خوانی ظاهرا صحیح آن است که بگوییم می کوش به هر ورق که خوانی تا معنی آن تمام دانی

1400/12/18 08:03
محمد حسین اصولی نژاد

بله. در کتاب درسی ما هم به صورت "تا معنی آن تمام دانی" درج شده بود.

1394/01/18 18:04
Mahsa Abolfazli

عالی بود واقعا ممنونم خیلی به امتحان ادبیاتی که فردا دارم کمک می کنه امید وارم همیشه موفق باشین و...

1394/01/18 18:04
Mahsa Abolfazli

باسلام خیلی ممنونم امیدوارم همیشه موفق باشید و..

1394/08/17 06:11
سهیلا

سلام خیلی به من کمک کردید با سپاس فراوان

1394/12/04 10:03

سلام
بهترین پند و اندرزی که می توان در کتب ادبیات فارسی یافت بدون شک این شعر زیباست.
پیروز و پایدار باشید.

1395/01/30 23:03
اشکان

کم گوی و گزیده گوی چون در///تا ز اندک تو جهان شود پر

1395/01/16 10:04
تات

دوستان غرض از خرمن صد گیاه خرمنی است که مجموعه از صد گیاه است که بو ندارند نه اینکه صد خرمن گیاه .
دوست عزیزی در ابتدا به بیراه رفته بودن. ایراد گرفتن بر این متون نیاز به تلاشی در حد نوشتن شان دارد

1395/01/16 10:04
روفیا

نیم بیت اول یعنی چه؟

1395/01/16 11:04
روفیا

دولت‌طلبی سبب نگه‌دار
با خلق خدا ادب نگه‌دار
نیم بیت اول این بیت!

1395/01/16 14:04
سیدمحمد

دولت‌طلبی سبب نگه‌دار
چو خواهان ثروت و مکنت و جاه و جلالی ، ابزار لازم را آماده کن .
تکیه بر جای بزرگان نتوان زد به گزاف
مگر اسباب بزرگی همه آماده کنی
زنده باشید

1395/01/18 14:04
روفیا

سپاس سید محمد جان
تقارن دل انگیزی بین این دو بیت یافتید،
یعنی نمی توان با سوار شدن بر اتومبیل های فاخر ممالک دیگر و پوشیدن لباس های branded و یدک کشیدن یک کیلومتر عنوان ادای بزرگان را در آورد؟
چه خوب!
یادم به این حکایت سعدی افتاد :
ابلهی را دیدم سمین خلعتی ثمین در بر و مرکبی تازی در زیر و قصبی مصری بر سر. کسی گفت سعدی چگونه همی‌بینی این دیبای مُعْلَم برین حیوان لا یعلَمْ گفتم :
خطی زشت است که به آب زر نبشته است.

1395/03/02 18:06
عباس نوروزی

لطفا معانی هر بیت توضیح داده شود

1395/04/21 16:07
بابک

لطفاً تصحیح کنید: "فرزندی من نداردت سود" درست است نه "ندارت"

1395/06/17 13:09
مقداد رزاقی

با سلام
در مصرع*آنجا که فسانه ای سکالی *فکر میکنم کلمه سگالی صحیح باشد.

1395/09/11 22:12
کامران

با جواد موافق نیستم . منظور شاعر این است که در تمام اوراقی که میخوانی دقت کن تا دانشی که به آن ائراق مربوط است را کاملا یاد بگیری !
میکوش به هر ورق که خوانی کان دانش را تمام دانی .

1395/11/13 19:02
امیرعلی داودپور

خداوند برای هر قومی پدری قرار داد که از روان او و از ذریه او نه به تن که به روان صفات نیکو را به فرزندان او میسپارد ، آن پدر و فرزند در بهشتی که با روان خویش میسازد جاودانگی خواهد یافت.
چون به هنر راه برد مرد راه
باز کند قافیه حق گاه گاه
خود نبرد راه به راز کلام
عشق کند قافیه ها را سلام
مرهم اسرار خدا میشود
هر که در این راه بلا میشود
دیگری این راه به کوشش نشد
هر قدمش عشق به جوشش نشد
عشق تسلای دل سالک است
زنده بود هر چه جز او هالک است
گفت توانی اگر این گمرهی
کذب بود فلسفه و فرهی
وای به آن اهرمن دیو زاد
لعنت بر اهرمن دیو باد
مهر چو تابد به کسی روشن است
خار هم آن فایده گلشن است
مثنوی راز خدا هست باز
کس نرود ره به جز آن سرفراز
کو به هوایش قدم آغاز کرد
وصف تمنا به لب راز کرد
او که چو روح است و بود ذوالحیات
هست چو روحش به تنش چون فرات
گر که بگیرد ز تو باطل چه هست
تو بشوی آنچه به حق از تو رست
تاک منم میوه من این وطن
چون بتکم خلق بریزد ز من
چون که یکی امت واحد منم
خانه ارواح بود این تنم
عاقبت این خانه چه خواهد شود؟
نزد خدا نقشه عالم رود
خلق بهشت آدمی از خویش کن
راستی اندر دل خود کیش کن
امیرعلی (یا حق)

1395/11/15 09:02
سید حسین بهشتی

سلام
در بیت هفتم ندارت باید نداردت نوشته شود.

1397/05/20 09:08
پریسا

سلام و درود .. میخواستم معنی این مصرع را بدانم .
چون. اکذب اوست احس او

1397/05/20 18:08
۷

یعنی(شعر) هر چه دروغین(خیالی)باشد بهتر به شمار میرود.
دنبال شاعری مباش چون با خیال سر و کار دارد(که هرچه خیالی تر باشد چه چه و به به بیشتری در پی دارد)پس بچسب به کار واقعی دیگر و دور از خیال
رطب خورده منع رطب کی کند.

1397/10/01 02:01
فرزین پرهام

نخست مراتب قدردانی من است نسبت به (سایت یا تارنمای) گنجور و گردانندگان آن خود به دو دلیل، یکم که سبب گردیده اند که تغذیه ی روح و روان هزینه ای بیشتر از آبونمان شبکه اینترنت و ترافیک مربوط و برق مصرفی در بر نداشته باشد مان.
دوم که از حواشی هر شعر میتوان به قدر متن آموخت.
سپس از دوستانی که به بد گمانی، نظامی و دیگر شاعران بزرگ این سرزمین را در ناتوانی از نوشتن و سرودن و یا نادانی از دانش وزن و عروض پنداشته اند توصیه میکنم اندکی مطالعه خویش بیش کنند و شعر را با زبان شاعر بخوانند نه با زبان خویش که در مورد شعر اخیر بسیار متفاوت از گویش امروز ما می گفته اند که شاید به گویش امروز مردم تاجیک و افغان شباهت بیشتری داشته است. به عنوان مثال بایدت بود به شکل د ساکن و کسر به ت و ندارت سود به شکل ر به فتح و ت به تشدید و کسر موزون مینماید، بعلاوه این شاعر گرامی تنها به زبان و گویش فارسی نمی سروده اند. پاینده و درخشان باشید.
این مثال از آن روی گفتم که دو نفر در حواشی بدان اشاره نموده بودند و بی پاسخ مانده بود چنانچه خود من هم به گمراهی میروم راهنمایم باشید.

1403/08/09 16:11
امین منتخبی

میشه بفرمائید غیر از فارسی به چه زبانی شعر گفته؟ نکنه مثل پانتورک ها فکر میکنی ترکی گفته؟ اونا خودشون هم میدونن الکی میگن. منتها چون دستشان خالی هست مجبورن چنگ بزنن به مفاخر ایران. مثل اعراب.   

1397/12/11 21:03
مرتضی فرید

صورت اول مصرع دوم بیت "یک دسته گل دماغ‌پرور" این‌گونه خوانده می‌شود و ایرادی در وزن ندارد: از صد خرِمن گیاه بهتر (به زیر(کسره) "ر" در خرمن)
از نظر معنایی هم همین شکل درست‌تر به نظر می‌رسد.
لطفا اگر نسخه اساس گنجور معتبر است همان صورت را بازگردانید

1398/09/04 15:12

منظور شاعر از بیان دولت طلبی سبب نگهدار اشاره به این حقیقت است که دولت به اسباب فراهم گردد و علی قول حکما و قدما ادب از اسباب آن است و چون هر سبب را مسبب الاسباب است پس رعایت ادب در حضور مسبب الاسباب آنست که گناه نکنی و چنانچه خطائی سرزد فورا بتوبه بازگردی لذا تقوا و دوری از گناه سبب دو خصلت از ناحیه خدای رحمان گردد اول آنکه راههای بسته را بر بنده بگشاید و دوم روزیش را وسیع گرداند ... اما بیان شاعر بگونه ایست که آن اسباب را داری مراقب باش از دست ندهی و بسیاری بر این عقیده اند که بایستی فراهم گردانی ...هر دو درست میگویند اما شاعر از هفت سالگی و چهارده سالگی سخن میگوید و از آنجا که کودکان را تا سن تکلیف گناه نیست پس اسباب بزرگی از بدو تولد با اوست و امکان از دست دادن پس از سن تکلیف وجود دارد که در این صورت بایستی باز آن را فراهم گرداند از دیگر سوی ملازمت و مصاحبت و موانست با صدیقین که ائمه علیهم السلام هستند متضمن سعادت دو عالم است که رعایت ادب در محضر حضرت حق بخودی خود رعایت در محضر خلیفه الله فی الارض است که نزول رحمت و نعمت به وجود او و مقسم معیشت هموست

1398/09/04 16:12

سلام
با احترام بنظر می آید صد گیاه بظاهر چون چل گیاه یا چهل گیاه منظور معجونی شفا بخش باشد و یا عدد صد چون چهل نماد زیادی و بزرگی ست مانند چهلچراغ یا در نصایح بزرگان صدبار تورا گفتم ...بدین معنا که بسیار گفتمت ...اما از طرفی چون شاعر حکیم و ریاضی دان بوده است صد اشارت دارد به گناهکار و عاصی و حنبلی و قلوب و گیاه که همانا ریحان و نماد دختران و زنان است و یک دسته گل به دست که پنج انگشت دارد و در عین پنج بودن واحد است و گل که همانا ریحان یا دختر است و بوی طیب یا بوی خوش که شفا بخش است بخاطر می آورد هنگامی را که مقام رسالت به پیچیده به کساء یمانی ست آنگاه مقامات امامت بوی رسالت را از ریحان پدر استشمام میکنند پس پنج انگشت اشارت به پنج تن آل عبا دارد که مقام رسالت و امامت به سبب خلقت که فاطمه است شناخته میشوند که میفرماید هم اهل بیت نبوه و معدن الرساله هم فاطمه و ابوها و بعلها و بنوها ...طیب را معنا پاک و پاکیزه و حلال و خوشبو ست و نزول آیه تطهیر از این روست که قبل از آن جبریل امین به یخصک و یقرئک اول شخص مفرد یعنی پیامبر را مختص میگرداند به سلام و تهیت و به یوحی علیکم وحی را به جمعی که واحدند پس آنجا که قرآن مومنان را شفاست و بوی خوش نیز و این بیان که منم قرآن ناطق شفای دلها و سعادت دنیا در ام ابیها و بعلها و بنیها و بیماری و شقاوت در دشمنی با آنها که لا یزید و الظالمین الا خسارا

1398/10/23 22:12
علی

سلام دوستان آیا خ را در خرمن باید با فتحه بخونیم یا کسره؟؟؟

1399/02/20 20:05
هرمز صدری

توصیه می کنم به تذکر آقای ف . پرهام در مورد لحن خواندن شعر توجه نمایید. ابتدا من نیز چندین بیت را نادرست پنداشتم ولی با خواندن تذکر ایشان شرمسار شدم. این شعر نظامی بسیار پر مغز و پر معناست و بسیار از آن آموختم.

1399/07/06 08:10
غلامحسین

سلام بالغ نظر علوم کونین یعنی چه

1399/07/06 13:10
nabavar

گرامی غلامحسین
بالغ نظر علوم کونین
به مانای کسی است که به عقل کامل و شعور کافی به علوم هر دو جهان رسیده باشد
انسان کاملی که از دانش و شناخت جهان ماده و معنا بر خوردار است.

1399/08/14 00:11
مشتاق عشق

سلام و عرض ادب
نام و نسبت به خردسالیست نسل از شجر بزرگ خالیست
لطف کنید دوستان این بیت رو معنی بفرمایید

1399/09/15 18:12

اشتباه املائی
جایی که بزرگ بایدت بود
فرزندی من ندارت سود
باید ندارت به نداردت تغییر کند.
سپاس

1400/02/22 14:04
محمد گلابی کارشناس ارشد ادبیات

وزن شعر مغایرتی با مصراع نسخه اصل که نوشته: "ازصد خرمن گیاه ... " نداردزیرا در هجای سوم اختیار ابدال اتفاق افتاده

1400/02/22 14:04
محمد گلابی کارشناس ارشد ادبیات

وزن شعر مغایرتی با مصراع نسخه اصل که نوشته: "ازصد خرمن گیاه ... " نداردزیرا در هجای سوم اختیار ابدال اتفاق افتاده وانگهی این جابجایی هیچ تاثیری برقافیه نمی گذارد. سپاس

1400/02/24 02:04
ایمان

سلام. در بیت زیر به نظر میرسد فاصله‌گذاری کلمات نامناسب است:
دولت‌طلبی سبب نگه‌دار/با خلق خدا ادب نگه‌دار
بهنر است اینطور باشد (دولت طلبی و نگه دار):
دولت طلبی سبب نگه دار/با خلق خدا ادب نگه دار

1401/12/11 03:03
محمود علیصوفیان

محمود علیصوفیان 

نظامی در این ابیات پر معنی به فرزند خود بزرگ شدن را متوجه می نماید ،بزرگی همراه با عقل وادب و خویشتن داری گویی که شاعر با تجربیات ودانش خود می خواهد فرزند خویش را بسیار ظریفانه به استفاده از توانمندی درونی و من ذهنی آشنا نماید چونانکه خود در این فقره فراوان جهان دیده و حکیم زمان خویش بوده واین درس برای همه خواهد بود که نظامی وامثال این حکیم ، دانشمند وشاعر ایرانی از خود به یادگار گذاشتند  

1402/08/23 09:10
بهروز قدرتی

سلام دوستان این حاشیه یکم طولانی خواهد شد

داستان از اونجا شروع شد که هاتفی در رویا به من گفت فرزند خصال خویشتن باش که البته داستانش طولانی و بخشی از داستان می گم در ادامه ولی وقتی بیدار شدم این ابیات به قلبم می یومد که ای نام تو بهترین سرآغاز جز نام تو نامه کی کنم باز ، ای مقصود دل نیازمندان خلاصه به گنجور مراجعه کردم و فکر نمی کردم فرزند خصال خویشتن باش بتونم تو اینترنت پیدا کنم ولی جالب بود جفتش مربوط می شد به نظامی گنجوی ...  

ممنونم از همه دوستان. من همه حاشیه ها رو خوندم بخصوص حاشیه دوم خانم روفیا بی اختیار اشک منو درآورد نمی دونم چرا بعضی موقعا اینجوری می شه به هر حال من کشف و شهود دائم دارم و تقریبا تمام رویاهام lucid dream هست. یکبار در مراقبه ای دیدم که کتابی نوشته بودم بر پایه تمام مراقبات و علمی که ازون طریق داشتم که حدود ٤٠٠ صفحه بود و به نام how to be like god یعنی چگونه مثل خدا شویم و فکر کنم الان در حد همون تعداد صفحات شده و به من در عالم مراقبه هاتفی گفت تو از انصار الله هستی که به اذن خداوند تعالی راه رو به اولیا خدا نشان می دی به هر حال اگرم فرض کنیم درست باشه آخه رنه دکارت می گه برای درک حقیقت باید بی طرف بود ولی اگه درست باشه من خودم هیچوقت نمی فهمم آیا دارم راه به کسی راه نشون می دم یا نه  در ضمن در رویایی دیگه بعدها خرسی دیدم که داستانش طولانیه که من ذکر الله اکبر می گفتم و خرس به من حمله نکرد و بعد مثل آدمها شروع به صحبت کرد و گفت یک پیام برات آوردم مطمئنم که متوجه می شی  و گفت چو کسی از خاک ولی بر تو آمد از او گذر کن به هر حال منم همیشه گذر می کنم اگه حرفی به کسی بزنم حرفم می زنم و می رم دوست داشته باشه حرفم روش تاثیر می کنه دلش نخواد حرف منم رو رفتار فکر و باورش تاثیری نداره  به هر حال الله اعلم یکوقتیم همه ابنا توهمه به هر حال اینطور به نظرم نمی یاد ولی تو ایزو می گن هیچ کسی نمی تونه خودش ممیزی کنه و همیشه دابل چک لازمه به هر حال  برگردیم به این رویا در این رویا من در ساختمانی ١٢ طبقه در آمریکا کار می کردم و تازه کارم رو در این ساختمان و در طبقه ١٢ ام شروع کرده بودم و مسئول تحقیق قرآن و عترت بودم البته در واقعیت من محقق نیستم فقط برای خودم قرآن می خونم و من در حال حاضر در کنار مدرک فوق لیسانس برقی که دارم تدریس آنلاین زبان می کنم و در حال حاضر اوضاع خوب نیست چون کسی آنلاین دوست نداره به هر حال در رویا من داشتم تو این ساختمان کار می کردم گویا اسمش بود ساختمان لینکلن بود  و تاریخچه ای داشت که ظاهرا ٥٠ سال قبل ساختمان اجازه کار بوده یا یک همچین چیزی به هر حال رویا خیلی طولانی هست ولی در اون ساختمان که کار می کردم یک روز یکی اومد بهم گفت اگه نمی خوای کاری برای کسی انجام بدی انجام نده ولی دیگه براش توضیح نده که اون کار مربوط به تو نیست و وظیفه تو نیست که انجام بدی منم تو دلم گفتم راست می گه حق با اینه ولی بعد با خودم گفتم وای خدا دوباره شروع شد باز ما اومدیم تو این محیطای کاری با آدمای عجیب و غریب باز این داستانا شروع شد و اون خانمی که من کاری که می خواستم براش انجام نداده بودم و شاکی شده بود  که گمون کنم چادریم بود دقیق یادم نیست وارد اتاق شد و چنان در محکم بست و وحشیانه و با عصبانیت داد زد سر کسی که تو این اتاق بود و یک چیزی انداخت که باور کنین من چنان از صدای مهیب و وحشتناکش ترسیدم که از خواب بیدار شدم ساعت نگاه کردم ساعت ٤ صبح بود با خودم گفتم الان دوباره آیا خوابم می بره که خوابم برد و بقیه رویام دیدم البته سعی می کنم خلاصش کنم ولی تو اون جا که کار می کردم یک شب خوابیده بودم که تو خواب که این خودش می شه خواب تو خواب :))) دیدم هاتفی بهم گفت فرزند خصال خویشتن باش و یک سری چیزهای دیگه که روز بعدش تو سر کار یک خانمی به مشکل خورد من به عنوان نصیحت بهش گفتم من فکر کنم خواب دیشبم برای تو دیدم به نظر من تو فرزند خصال خویشتن باش گفت یعنی چی؟ من با این که معنیشو تا اون لحظه نمی دونستم ولی اینطوری تو اون لحظه خاص طبق اون رویایی که دیده بودم حس کردم و کشف کردم و گفتم به نظر من یعنی کاری انجام بده که طبق خصوصیات و ویژگی هایی که تو دارای اون هستی مثلا کسی که مهندس خوبیه ممکنه نتونه دکتر حاذقی باشه کلا کاری انجام بده که با خصوصیات و ویژگی هایی که تو داری هم خونی داشته باشه در ضمن حقوقی که من می گرفتم اونجا خیلی خوب بود و راضی بودم مثل واقعیت نبود که به کارمندا حقوق ٧ ملیونی می دن بعدش یک دستگاهی بود الکترونیکی با صفحه نمایش که تاریخچه ساختمان می گفت در طبقه مبنای ساختمون و روزی یک عده داشتن بحث می کردن و من ازشون پرسیدم طبق اطلاعات من تاریخچه این ساختمون برمی گرده به کارگری که ٥٠ سال پیش اینجا اومده و اجازه کار گرفته و به من گفتن این ساختمونی بوده که اجازه کار می دادند و گفتم من محقق قرآن و عترت هستم و در کار ما دقت حرف اول می زنه الان شما داری یک چیز دیگه می گی بالاخره حرف شما درست یا چیزی که من شنیدم و قبلش هم به یکی به خنده گفتم باور کن چیزی که من با علم لدنی و بدون خوندن یاد گرفتم از چیزی که با خوندن یاد گرفتم بیشتره( اینو تو پرانتز بگم که زر مراقبه ای هاتفی بهم گفت خوندن توجه کردن به صحبتهای دیگرانه)  و در یک طبقه ای بود یک عده زن و مرد بودند که من بهشون گفتم برای ماهایی که محقق قرآن و عترت هستیم البته فکر کنم تو بخشی که من کار می کردم تنها محقق من بودم و بقیه افراد قسمت مسئولیتهای دیگه ای داشتند  ولی به هر حال گفتم تو اون طبقه که داشتم صحبت می کردم و یک حدود ٢٠ یا ٣٠ نفری ساکت فقط به حرفای من گوش می کردند با دقت گفتم علم لدنی و کشف شهود به نظر من برای مایی که اسرار و رموز قرآن بررسی می کنیم سبب و وسیله اصلیه چون بدون علم لدنی واقعا من نمی تونستم به درک این رموز و اسرار در قرآن برسم به هر حال این حرفی بود که من در رویا به اونها گفتم ولی همون طور که می بینید تمام اینها در واقعیت هم هست یعنی فرزند خصال خویشتن باش در کتاب نظامی هست ولی تا الان دقت منو جلب نکرده بود و برای همین درکش نکرده بودم و بعدش پرسیدم حضور و غیاب داستانش چجوریه که حالا ایناش مهم نیست یکبار تو یک طبقه ای بودیم یک بنده خدایی که داشت آوازی با اشعاری بسیار زیبا می خوند خیلی یواش زمزمه می کرد چنان یواش که من گوشم بردم نزدیک دهنش بعد به خنده گفتم می شه از اول بخونی من درست متوجه نشدم بیتای اول رو لطفا دوباره بخون من دقت کنم تا متوجه بشم ولی اون حرف منو گوش نکرد و به آوازش ادامه داد اینقدر این صدا خوش بود که من شروع کردم به دست زدن و بقیه هم با من شروع کردند به دست زدن البته من سعی می کردم دقت کنم و یادم نگه دارم و به معنیش توجه کنم ولی یادم نموند و همه همخونی می کردند البته من در عمرم اون آواز نشنیده بودم به هر حال بعش یک رپر با صدای بلند شروع کرد به خوندن و همه پراکنده شدند و منم رفتم گفتم این آهنگ با خصوصیات و طرز فکر من جور در نمی یاد خلاصه بعدش بیدار شدم این شعر به قلبم اومد که ای مقصود دل نیازمندان ای مر کز همت بلندان و اومدم طبق معمول در گنجور جستجو کردم همه اون شعرا هم اون بیت  فرزند خصال خویشتن باش که در خواب معنیشو یاد گرفته بودم اومدم بی طرفانه ببینم آیا تو خواب درست معنیش کردم و حقیقت بوده یا مجاز به قول رنه دکارت و با تعجب دیدم جفت این بیت و بیتهای ای مقصود دل نیازمندان ... از نظامی گنجوی بوده اومدم با دقت اشعار بخونم تا به درک عمیق تری از مفهموم این ابیات برسم که به لطف حاشیه های شما و خود اشعار به لطف سایت گنجور به درک خوبی رسیدم و گفتم منم یک حاشیه ای بنویسم شاید به یکی دیگه در درک معنی کمک کنه به هر حال کمکم بکنه در کار گلاب ( یعنی منی که مثل گل زیبایی ندارم و در پس پرده ام و بدون طرفدار و گمنام و نمی تونم مثل اشخاص معروف زیبا صحبت کنم تا مثل گل همه طرفدارم باشن و بهم توجه کنن ولی شایدم یکروزی ما ام گل شدیم کی می دونه ) و گل  حکم ازلی این بود کان شاهد بازاری وین پرده نشین باشد. :)

1402/08/29 09:10
رضا از کرمان

آقا بهروز گل  وگلاب سلام 

  ضمن آرزوی بهترین تعبیرات برای رویاهای شما ، عزیزم این شعر در کتابهای درسی قدیم بود و نمیدانم آیا شما خاطره ای از آن دارید یا نه  ،گرچه الان سطح علمی کتابهای درسی نسبت به قدیم شدیداً افت کرده .

  شاد باشی 

1403/01/27 08:03
رضا پردیس

پیرو شعر بهتر بود گزیده می نوشتید. سپس، چنانچه سپه خود شکسته شد( نفس اماره تسلیم شد)، خصلت های متعال پدید آیند.

1403/08/17 22:11
بهروز قدرتی

سلام رضا جان 

ببین نفس اماره تسلیم بشه و اینا نداریم شما باید با عمل به حقایق در رشد نفست کوشا باشی همین. همه ما از یک نفس آفریده شدیم زمانی که در طریق هدایت خدا قرار بگیری و کاری انجام بدی که باید انجام بدی که یک سری بدیهیات هست که نیاز به انجام دادن داره  کم کم نفست رشد می کنه مثلا دنبال وسیله باشی مثلا بگیری و بدی مثلا در حد توان یاری کنی اون موقع است که کم کم نفست از نفس اماره به نفس مطمئنه تبدیل می شه. زلیخا در قرآن نوشته که  گفته که:  در حقیقت نفس به طور حتم به بدی فرمان می ده.  خوب این در ابتدایی که نفس تزکیه نشده درسته ولی کم کم که نفس رشد کرد دیگه به بدی ام فرمان نمی ده و می شه نفس لوامه و بعدش نفس مطمئنه. به هر صورت در یک جمله نفس برای رشدش نیاز به عمل به حقایق داره. 

1403/01/27 08:03
رضا پردیس

چون شیر به خود سپه‌شکن باش

را با توجه به ذوالفقار باید "شاه بیت" نامید. ذوالفقار دو دم داشت، یکی برای دشمن و یکی برای خویشتن. در اینجا مراد از شیر، اسدالله است. یعنی باید مانند اسدالله سپاه خود را شکست داد.

1403/01/27 09:03
رضا از کرمان

سلام 

 البته بنظرم این تعبیری است که شما دوست دارید از این بیت انجام بدهید وگرنه موضوعیت نداره وهیچ ارتباطی با ذوالفقار مشهود نیست یا نیاز به توضیحات بیشتر از سوی حضرتعالی دارد. 

 شاد باشی عزیز

1403/08/22 07:10
شاهرخ ناظمی

چرا در کتاب فارسی ششم، شعری به این زیبایی و پندآموز بودن، فقط قسمت دوم آن در باب سخن کم گفتن و گزیده گفتن درج شده. قسمت اول ان را با تخلیص می‌گذاشتند برای دانش‌آموزان که اتفاقا در سنین ۱۴ سالگی هستند بسیار مناسب بود.

در قسمت دوم شعر که در کتاب فارسی چاپ شده، چند بیت حذف شده که به نظرم وقتی بچه ها قراره حفظ کنند، حیف بود جا بیفتد. 

تا هست دُرُست‌، گنج و کان‌هاست

چون خُرد شود‌، دوای جان‌هاست

 

گر باشد صد ستاره در پیش

تعظیم یک آفتاب ازو بیش

 

گرچه همه کوکبی بتاب است

افروختگی در آفتاب است