گنجور

بخش ۳۱ - آگاهی خسرو از مرگ پدر

نشسته شاه روزی نیم‌هشیار
به امّیدی که گردد بخت بیدار
در آمد قاصدی از ره به تعجیل
ز هندُسْتان حکایت کرد با پیل
مژه چون کاس چینی نم گرفته
میان چون موی زنگی خم گرفته
به خط چین و زنگ آورد منشور
که شاه چین و زنگ از تخت شد دور
گشاد این ترک‌خو چرخ کیانی
ز هندوی دو چشمش پاسبانی
دو مرواریدش از مینا بریدند
به جای رشته در سوزن کشیدند
دو لعبت باز را بی‌پرده کردند
ره سرمه به میل آزرده کردند
چو یوسف گم شد از دیوان دادش
زمانه داغ یعقوبی نهادش
جهان چشم جهان بینش ترا داد
به جای نیزه در دستش عصا داد
چو سالار جهان چشم از جهان بست
به سالاری تو را باید میان بست
ز نزدیکان تخت خسروانی
نبشته هر یکی حرفی نهانی
که زنهار آمدن را کار فرمای
جهان از دست شد تعجیل بنمای
گرت سر در گل است آن جا مشویش
و گر لب بر سخن با کس مگویش
چو خسرو دید که ایام آن عمل کرد
کمند افزود و شادروان بدل کرد
درستش شد که این دوران بدعهد
بَقّم با نیل دارد سرکه با شهد
هوای خانه خاکی چنین است
گَهی زنبور و گاهی انگبین است
عمل با عزل دارد مهر با کین
ترش تلخی است با هر چرب و شیرین
ز ریگش نیست ایمن هیچ جویی
مسلم نیست از سنگش سبویی
چو دربند وجودی راهِ غم گیر
فراغت بایدت راهِ عدم گیر
بنه چون جان به باد پاک بربند
در زندان سرای خاک بربند
جهان هندو است تا رختت نگیرد
مگیرش سست تا سختت نگیرد
در این دکان نیابی رشته تایی
که نبود سوزنیش اندر قفایی
که آشامد کدویی آب ازو سرد
کز استسقا نگردد چون کدو زرد
درخت آن گه برون آرد بهاری
که بشکافد سر هر شاخ‌ساری
فلک تا نشکند پشت دوتایی
به کس ندهد یکی جو مومیایی
چو بی‌مردن کفن در کس نپوشند
به ار مردم چو کرم اطلس نپوشند
چو باید شد بدان گل‌گونه محتاج
که گردد بر در گرمابه تاراج
لباسی پوش چون خورشید و چون ماه
که باشد تا تو باشی با تو همراه
برافشان دامن از هر خوان که داری
قناعت کن بدین یک نان که داری
جهانا چند ازین بی‌داد کردن
مرا غم‌گین و خود را شاد کردن
غمین داری مرا شادت نخواهم
خرابم خواهی آبادت نخواهم
تو آن گندم‌نمای جوفروشی
که در گندم جو پوسیده پوشی
چو گندم گوژ و چون جو زردم از تو
جوی ناخورده گندم خوردم از تو
تو را بس باد ازین گندم‌نمایی
مرا زین دعوی سنگ آسیایی
همان بهتر که شب تا شب درین چاه
به قرصی جو گشایم روزه چون ماه
نظامی چون مسیحا شو طرفدار
جهان بگذار بر مشتی علف‌خوار
علف‌خواری کنی و خرسواری
پس آن گه نزل عیسی چشم داری
چو خر تا زنده باشی بار می‌کش
که باشد گوشت خر در زندگی خوش

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

حاشیه ها

1397/05/12 14:08
رضا

علف خواری کنی و خر سواری
پس آنگه نزل عیسی چشم داری (طعام بهشتی که به عیسی نازل می شده، برکت)

1397/05/12 14:08
رضا

چو باید شد بدان گلگونه محتاج
که گردد بر در گرمابه تاراج
چه احتیاج به مواد آرایشی است که در گرمابه به قیمت گزاف بخرد

1397/05/12 14:08
رضا

تو آن گندم نمای جو فروشی
که در گندم جو پوسیده پوشی

1397/05/12 14:08
رضا

چو خر تازنده باشی بار می‌کش
که باشد گوش خر در زندگی خوش (کنایه از بی خیالی)

1401/11/30 21:01
امین

درود بر همگی عزیزان

درباره بیت ۸ حکیم نظامی تنها نابیناشدن رو وجه شبه یعقوب نبی و هرمزشاه ساسانی در نظر نگرفته. به نظرم ناعدالتی رو هم میتونیم وجه شبه بین این دو بگیریم. همانگونه که بیرون راندن خسروپرویز از دربار به دور از عدالت بود و هرمز شاه چنین کرد ، تبعیض یعقوب نبی بین یوسف نبی و دیگر فرزاندانش هم از عدالت فاصله داشت و کیفر هردو از دست دادن نور چشم بود... .

1402/09/13 19:12
سید محسن

درود بر ادیبان--فرمایش آقای رضا درست است--از گردانندگان سایت بسیار ارزشمند و مهم گنجور تقاضامندم تصحیحات پیشنهادی را اجرا فرمایند.میتوانند با بکار گیری افراد ادیب و علاقمند امور را سرعت بیشتری ببخشند--ممنون