نظامیبخش ۱۹ - رفتن شاپور در ارمن به طلب شیرین
زمین بوسید شاپور سخندان
که دایم باد خسرو شاد و خندان
به چشم نیک بینادش نکوخواه
مبادا چشم بد را سوی او راه
چو بر شاه آفرین کرد آن هنرمند
جوابش داد کای گیتی خداوند
چو من نقش قلم را در کشم رنگ
کشد مانی قلم در نقش ارژنگ
بجنبد شخص کاو را من کُنم سر
بپرد مرغ کاو را من کُنم پَر
مدار از هیچ گونه گَرد بر دل
که باشد گرد بر دل، درد بر دل
به چاره کردنِ کار آن چنانم
که هر بیچارگی را چاره دانم
تو خوشدل باش و جز شادی میندیش
که من یکدل گرفتم کار در پیش
نگیرم در شدن یک لحظه آرام
ز گوران تک ز مرغان پر کُنم وام
نخسبم تا نخسبانم سرت را
نیایم تا نیارم دلبرت را
چو آتش گر ز آهن سازد ایوان
چو گوهر گر شود در سنگ پنهان
برونْش آرَم به نیروی و به نیرنگ
چو آتش ز آهن و چون گوهر از سنگ
گهی با گل گهی با خار سازم
ببینم کار و پس با کار سازم
اگر دولت بود کآرم به دستش
چو دولت خود کنم خسرو پرستَش
و گر دانم که عاجز گشتم از کار
کنم باری شهنشه را خبردار
سخن چون گفته شد گوینده برخاست
بسیج راه کرد از هر دری راست
بُرنده ره بیابان در بیابان
به کوهستان اَرمن شد شتابان
که آن خوبان چو انبوه آمدندی
به تابستان در آن کوه آمدندی
چو شاپور آمد آن جا سبزه نو بود
ریاحین را شقایق پیش رو بود
گرفته سنگهای لاجوردی
ز کسوتهای گل سرخی و زردی
کشیده بر سر هر کوهساری
زمردگون بساطی مرغزاری
ز
جِرَّم
کوه تا میدان بغرا
کشیده خط گل طغرا به طغرا
در آن محراب کاو رکن عراق است
کمربند ستون انشراق است
ز خارا بود دیری سالکرده
کشیشانی بدو در سالخورده
فرود آمد بدان دیر کهنسال
بر آن آیین که باشد رسم ابدال
بدو رهبان فرهنگی چنین گفت
به وقت آن که دُرهای دری سفت
که زیر دامن این دیر غاریست
درو سنگی سیه گویی سواریست
ز دشتِ رمگله در هر قرانی
به گشن آید تکاور مادیانی
ز صد فرسنگی آید بر در غار
در او سنبد چو در سوراخ خود مار
بدان سنگ سیه رغبت نماید
به رغبت خویشتن بر سنگ ساید
به فرمان خدا زو گشن گیرد
خدا گفتی شگفتی دل پذیرد
هر آن کُره کزآن تخمش بوَد بار
ز دوران تک بَرَد وز باد رفتار
چنین گوید همیدون مرد فرهنگ
که شبدیز آمدهست از نسل آن سنگ
کنون زان دیر اگر سنگی بجویی
نیابی، گردبادش بُرد گویی
وزان کرسی که خوانند انشراقش
سری بینی فتاده زیر ساقش
به ماتمداریِ آن کوهِ گلرنگ
سیهجامه نشسته یک جهان سنگ
به خشمی کآمده بر سنگلاخش
شکوفهوار کرده شاخشاخش
فلک گویی شد از فریاد او مست
به سنگستان او در شیشه بشکست
خدا را گر چه عبرتهاست بسیار
قیامت را بس این عبرت نمودار
چو اندر چارصد سال از کم و بیش
رسد کوهی چنان را این چنین پیش
تو بر لختی کلوخِ آبخورده
چرایی تکیهٔ جاوید کرده؟
نظامی زین نمط در داستان پیچ
که از تو نشنوند این داستان هیچ
بخش ۱۸ - حکایت کردن شاپور از شیرین و شبدیز: ندیمی خاص بودش نام شاپوربخش ۲۰ - نمودن شاپور صورت خسرو را بار اول: چو مشگینجعدِ شب را شانه کردند
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
بجنبد شخص کاو را من کُنم سر
بپرد مرغ کاو را من کُنم پَر
آدمی را که من چهرهاش را نقش کنم و بکشم خواهدجنبید و پرندهای را که پر و بالش را نقاشی کنم خواهد پرید (کُنم یعنی بسازم و نقاشیکنم)
بُرنده ره بیابان در بیابان
به کوهستان اَرمن شد شتابان
بیابان در بیابان راهپیما و شتابان به سوی کوهستان ارمَن رفت. («بُرنده ره» از فعل ره بُریدن است به معنی راه پیمودن)
ز خارا بود دیری سالکرده
کشیشانی بدو در سالخورده
دیری قدیمی و سنگی بود که در آن کشیشانی پیر ساکن بودند (سالکرده یعنی قدیمی، بدو در یعنی در آن)
ز دشتِ رمگله در هر قرانی
به گشن آید تکاور مادیانی
از دشت رمکله (یا رمگله) در هر قِران یک مادیان تیزپا به گشن میآید (به گشن آمدن یعنی آماده باروری شدن)
ز صد فرسنگی آید بر در غار
در او سنبد چو در سوراخ خود مار
از فاصله صد فرسنگ به آن غار میآید و همچون ماری که به سوراخ رود به درون غار میرود
هر آن کُره کزآن تخمش بوَد بار
ز دوران تک بَرَد وز باد رفتار
هر کره اسبی که از آن تخم پدید آید، از فلک، دویدن را و از باد، رفتن را به ارث میبرَد.
حاشیه ها
1395/09/18 07:12
امید صالحی
«کشیشانی بدو در سالخورده» (نسخه مرحوم دستگردی)
1397/11/27 23:01
zohresadr
ز دشت رم گله در هر قرانی
به گشتن آید تکاور مادیانی
به احتمال زیاد و بر اساس وزن و معنا ' «گشن» صحیح است به جای «گشتن» .
1397/11/27 23:01
zohresadr
به گشن آمدن = طالب نر شدن
1402/09/12 12:12
Setayesh As
آیا سانسور شده اس ؟