بخش ۲۳ - گفتار سقراط
چو سقراط را داد نوبت سخن
رطب ریزشد خوشه نخل بن
جهانجوی را گفت پاینده باش
به دین و به دانش گراینده باش
همه آرزوها شکار تو باد
نهفت جهان آشکار تو باد
ز پرسیدهٔ شهریار جهان
که داند که هست این پژوهش نهان
ولیکن به اندازهٔ رای خویش
کند هر کسی عرض کالای خویش
نخستین ورق کافرینش نبود
جز ایزد خداوند بینش نبود
ز هیبت برانگیخت ابری بلند
همان برق و باران او سودمند
ز باران او گشت پیدا سپهر
پدید آمد از برق او ماه و مهر
ز ماهیتی کز بخار او فتاد
زمین گشت و بر جای خویش ایستاد
از این بیشتر رهنمون ره نبرد
گزافه سخن بر نشاید شمرد
اطلاعات
وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
چو سقراط را داد نوبت سخن
رطب ریزشد خوشه نخل بن
هوش مصنوعی: زمانی که نوبت به صحبت کردن سقراط رسید، مثل میوههای خرما که در خوشه نخل میریزد، افکارش به آسانی و به زیبایی جریان پیدا کرد.
جهانجوی را گفت پاینده باش
به دین و به دانش گراینده باش
هوش مصنوعی: به جستجوگر دنیا گفتند: همیشه پایداری کن و به دین و دانش توجه داشته باش.
همه آرزوها شکار تو باد
نهفت جهان آشکار تو باد
هوش مصنوعی: همه آرزوها بهدست تو بیفتد و جهان با همه جلوههایش در دسترس تو باشد.
ز پرسیدهٔ شهریار جهان
که داند که هست این پژوهش نهان
هوش مصنوعی: در اثر پرسش شهریار از مردم، مشخص میشود که هیچکس از رازهای عمیق و نهان آگاهی ندارد.
ولیکن به اندازهٔ رای خویش
کند هر کسی عرض کالای خویش
هوش مصنوعی: هر کس به اندازهٔ عقل و فکر خود، ارزش و قیمت کالای خود را بیان میکند.
نخستین ورق کافرینش نبود
جز ایزد خداوند بینش نبود
هوش مصنوعی: آغاز هر چیزی از خداست و هیچ کفر و نادانی بدون آگاهی و بینش او وجود ندارد.
ز هیبت برانگیخت ابری بلند
همان برق و باران او سودمند
هوش مصنوعی: به خاطر دیدن یک ابر بزرگ و ترسناک، باران و رعد و برقی که از آن خارج میشود، برای زمین و آفرینش مفید است.
ز باران او گشت پیدا سپهر
پدید آمد از برق او ماه و مهر
هوش مصنوعی: از باران او آسمان نمایان شد و به واسطهی درخشندگی او، ماه و خورشید ظهور کردند.
ز ماهیتی کز بخار او فتاد
زمین گشت و بر جای خویش ایستاد
هوش مصنوعی: از ماهیتی که به دلیل بخار او بر روی زمین افتاد، زمین جای خود را حفظ کرد و در آنجا باقی ماند.
از این بیشتر رهنمون ره نبرد
گزافه سخن بر نشاید شمرد
هوش مصنوعی: دیگر از این بهتر نمیتوان راهنمایی کرد و بیدلیل سخن گفتن، مناسب نیست.