گنجور

شمارهٔ ۲۹

ای از کرم نریخته خون سبیل را
وز لطف عید کرده عزای خلیل را
در ملک مصر یوسف کنعان به یاد تو
دریای نیل ساخته چشم کحیل را
گویی به غیر واسطه در گوش خاکیی
رازی کز آن خبر نبود جبرئیل را
داده به کنج فقر نشان جنت النعیم
کرده سبیل مشت گدا سلسبیل را
پل بسته حرز مهر تو بر معبر کلیم
ای کرده باد قهر تو خون رود نیل را
هر فرد گشته حاکم این ملک غیر تو
ناکرده گرم جا، زده کوس رحیل را
درویش و پادشه به وجود تا قایلند
خرسند کرده یی تو عزیز و ذلیل را
بفزوده بر رسوم مقدر به حسن سعی
وز معصیت نکاسته رزق کفیل را
هیچیم گر تو بازستانی متاع خویش
دارد دو عالم از تو کثیر و قلیل را
قائل به عجز کشت ثنای تو هر که گفت
در هستی تو ره نبود قال و قیل را
در تو به اجتهاد نظر کی توان رسید
صد شبهه در ره است قیاس و دلیل را
توحید حق بیان «نظیری » بلند ساخت
برتر نهید پایه عرش جلیل را

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای از کرم نریخته خون سبیل را
وز لطف عید کرده عزای خلیل را
هوش مصنوعی: ای کسی که با مهربانی‌ات خون سبیل را نریخته‌ای و به خاطر لطف عید، عزای خلیل را برپا کرده‌ای.
در ملک مصر یوسف کنعان به یاد تو
دریای نیل ساخته چشم کحیل را
هوش مصنوعی: در سرزمین مصر، یوسف کنعان برای تو چشمی زیبا مانند دریاچه نیل ساخته است.
گویی به غیر واسطه در گوش خاکیی
رازی کز آن خبر نبود جبرئیل را
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد که در دل این خاک، سخنی پنهان وجود دارد که حتی جبرئیل هم از آن بی‌خبر است.
داده به کنج فقر نشان جنت النعیم
کرده سبیل مشت گدا سلسبیل را
هوش مصنوعی: در کنج فقر، نشان بهشت را داده‌اند و سیبیل گدا را به نشانه‌ای شیرین و لطیف مانند سلسبیل تعبیر کرده‌اند.
پل بسته حرز مهر تو بر معبر کلیم
ای کرده باد قهر تو خون رود نیل را
هوش مصنوعی: اگر بخواهیم این بیت را به زبان ساده بیان کنیم، می‌توان گفت: ارتباط عمیق و محکم عشق و محبت تو به مانند پلی است که گام‌های پیامبری چون کلیم (موسی) را در مسیری خاص هدایت می‌کند، و این عشق به قدری قوی است که حتی خشم تو می‌تواند به شدت بر جریان‌ها و رخدادها تأثیر بگذارد، مانند خون نهر نیل که نشانی از اثرات بزرگ و عمیق دارد.
هر فرد گشته حاکم این ملک غیر تو
ناکرده گرم جا، زده کوس رحیل را
هوش مصنوعی: هر شخصی که در این سرزمین حاکم شده، جز تو، به اندازه‌ای که باید در اینجا فعالیت نداشته و به هم ریخته است. او تنها به فکر رفتن و ترک کردن این جا بوده است.
درویش و پادشه به وجود تا قایلند
خرسند کرده یی تو عزیز و ذلیل را
هوش مصنوعی: در این دنیا، هم دراویش و هم پادشاهان به وجود تو خوشحال و راضی‌اند، و تو با وجودی که داری، انسان‌های بزرگ و کوچک را مورد محبت و عشق قرار می‌دهی.
بفزوده بر رسوم مقدر به حسن سعی
وز معصیت نکاسته رزق کفیل را
هوش مصنوعی: همه چیز به دست سرنوشت است، اما تلاش و حسن نیت آدمی می‌تواند بر آن بیفزاید. همچنین، گناه کردن نمی‌تواند روزی و روزی‌دهنده را کاهش دهد.
هیچیم گر تو بازستانی متاع خویش
دارد دو عالم از تو کثیر و قلیل را
هوش مصنوعی: اگر تو نعمت‌ها و ویژگی‌های خود را از من بگیری، من هیچ ارزش و وجودی نخواهم داشت. در واقع، دنیای من وابسته به وجود توست و بدون تو هیچ چیزی برای من نمی‌ماند.
قائل به عجز کشت ثنای تو هر که گفت
در هستی تو ره نبود قال و قیل را
هوش مصنوعی: هر کسی که در مورد وجود تو بگوید که راهی برای بیان ستایش تو نیست، بی‌تردید ناتوانی خود را نشان داده است.
در تو به اجتهاد نظر کی توان رسید
صد شبهه در ره است قیاس و دلیل را
هوش مصنوعی: در تو نمی‌توان با تلاش و استدلال به نتیجه درست رسید، زیرا در مسیر فهم تو، سوالات و شبهات زیادی وجود دارد که باید بررسی و تحلیل شوند.
توحید حق بیان «نظیری » بلند ساخت
برتر نهید پایه عرش جلیل را
هوش مصنوعی: در اینجا به موضوع توحید و یکتایی خدا اشاره شده است. بیان می‌کند که با تصدیق یکتایی خدا، فضایی عالی و بلند برپا می‌شود. این به نوعی نشان‌دهنده علو و عظمت مقام خداوند و جایی که او در جهان دارد، می‌باشد. به بیان دیگر، این بیت اشاره به این دارد که شناخت و پذیرش حقیقت الهی، موجب ارتقاء و تعالی درک و موقعیت انسان‌ها می‌شود.