گنجور

بخش ۱۹۰ - سخن در بی وفایی روزگار

الا ای خرد مغز سخن
دلت برگسل زین سرای کهن
که او چون من و چون تو بسیار دید
نخواهد همی با کسی آرمید
اگر شهریاری، اگر پیشکار
تو اندر گذاری و او پایدار
چه با رنج باشی، چه با تاج و تخت
ببایدت بستن به فرجام، رخت
اگر آهنی، چرخ بگدازدت
چو گشتی کهن باز ننوازدت
چو سرو دلارای گردد به خم
خروشان شود نرگسان دژم
خمان چهره ارغوان زعفران
سبک مردم شاد گردد گران
بخسبد روان چون که بالا بخفت
تو تنها ممان زان که همراه رفت
اگر شهریاری، اگر زیردست
جز از خاک تیره نیابی نشست
کجا آن بزرگان با تاج و تخت
کجا آن سواران بیدار بخت
کجا آن خردمند و کندآوران
کجا آن سرافراز جنگی سران
همه خاک دارند بالین و خشت
خنک آن که جز تخم نیکی نکشت

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

الا ای خرد مغز سخن
دلت برگسل زین سرای کهن
هوش مصنوعی: ای خرد، دل از این دنیای قدیمی بکن و به سخن تازه و پاک بپرداز.
که او چون من و چون تو بسیار دید
نخواهد همی با کسی آرمید
هوش مصنوعی: او مانند من و تو بسیار تجارب و دیدگاه‌های گوناگونی داشته و به همین خاطر تمایلی به نزدیکی و آرامش با کسی ندارد.
اگر شهریاری، اگر پیشکار
تو اندر گذاری و او پایدار
هوش مصنوعی: اگر تو پادشاهی و یا اگر پیشکار تو اینجا باشند، او به طور ثابت و پابرجا خواهد بود.
چه با رنج باشی، چه با تاج و تخت
ببایدت بستن به فرجام، رخت
هوش مصنوعی: خواه تو در زحمت باشی یا در رفاه و قدرت، در پایان کار باید به زندگی خود پایان دهی و سفر آخرت را آغاز کنی.
اگر آهنی، چرخ بگدازدت
چو گشتی کهن باز ننوازدت
هوش مصنوعی: اگر در زندگی سختی و مشکلاتی را تجربه کنی و با گذشت زمان کهنه شوی، دیگر کسی به تو توجهی نمی‌کند و ارزشی برای تو قائل نیست.
چو سرو دلارای گردد به خم
خروشان شود نرگسان دژم
هوش مصنوعی: وقتی که سرو زیبا در چلچله‌های بادی به حرکت درمی‌آید، نرگس‌ها نیز به خاطر این تغییر حالتی غمگین پیدا می‌کنند.
خمان چهره ارغوان زعفران
سبک مردم شاد گردد گران
هوش مصنوعی: چهره‌ی زیبا و رنگین مانند گل ارغوان و زعفران باعث می‌شود که مردم شاد شوند و دل‌هایشان سنگین گردد.
بخسبد روان چون که بالا بخفت
تو تنها ممان زان که همراه رفت
هوش مصنوعی: روح تو پس از مرگ آرام می‌گیرد؛ وقتی که به بالاترین مقام برسی، تنها نمان، چرا که در این سفر، دوستان نیز همراه تو خواهند بود.
اگر شهریاری، اگر زیردست
جز از خاک تیره نیابی نشست
هوش مصنوعی: اگر در این سرزمین کسی به مقام سلطنت برسد، یا کسی که در مرتبه پایین‌تری قرار دارد، جز از خاک تیره و ناشناخته نمی‌تواند استراحت کند.
کجا آن بزرگان با تاج و تخت
کجا آن سواران بیدار بخت
هوش مصنوعی: کجا هستند آن شخصیت‌های بزرگ که تاج و تخت دارند؟ کجا هستند آن سواران خوشبخت و بیدار؟
کجا آن خردمند و کندآوران
کجا آن سرافراز جنگی سران
هوش مصنوعی: کجا هستند آن حکیمان و کسانی که خرد و دانششان را به کار می‌برند؟ کجا هستند آن سربازان سرفراز و شجاع جنگ؟
همه خاک دارند بالین و خشت
خنک آن که جز تخم نیکی نکشت
هوش مصنوعی: همه انسان‌ها در نهایت به خاک می‌روند و آرامگاهشان با سنگ یا خشت می‌شود. اما تنها فردی که در زندگی‌اش کار خوب و نیک کرده، می‌تواند به آرامش و خنکی در آن مکان پی ببرد.