قصیدهٔ شمارهٔ ۱۱۹
ای بستهی خود کرده دل خلق به ناموس
ز اندیشه تو را رفته به هر جانب جاسوس
اثبات یقین تو به معقول چه سود است ؟
چون نیست یقین نفی گمان تو به محسوس
تا چند سخن گویی از حق و حقیقت؟
آب حیوان جویی در چشمهی مطموس !؟
گر رای تو کفر است مکن پیدا ایمان
ور جای تو دیر است مزن پنهان ناقوس
ای آنکه همه زرقی در فعل چو روباه،
وی آنکه همه رنگی در وصف چو طاووس
تا کی روی آخر ز پی حج به زیارت ؟
از طوس سوی مکه، وز مکه سوی طوس؟
چون نیست ز کان علت مقصود، پس ای دوست
چه مکه و چه کعبه و چه طوس و چه طرطوس ؟
اطلاعات
وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ای بستهی خود کرده دل خلق به ناموس
ز اندیشه تو را رفته به هر جانب جاسوس
هوش مصنوعی: ای کسی که دل مردم به خاطر تو بسته شده و به خاطر ناموس تو به هر طرف نگهبانانی فرستاده شده است.
اثبات یقین تو به معقول چه سود است ؟
چون نیست یقین نفی گمان تو به محسوس
هوش مصنوعی: معنی این بیت بیانگر این است که تأکید بر یقین و استدلالهای عقلی زمانی مفید است که ما یقین واقعی داشته باشیم. اگر هنوز هم در گمانها و شکهای خود گرفتاریم، تأکید بر استدلالهای معقول نمیتواند کمکی به ما کند. در واقع، اگر به تجربههای ملموس و محسوس اعتماد نداشته باشیم، هیچ تأکیدی بر باورهای عقلی نمیتواند ما را مطمئن کند.
تا چند سخن گویی از حق و حقیقت؟
آب حیوان جویی در چشمهی مطموس !؟
چشمهی مطموس یعنی چشمهی خشکشده
گر رای تو کفر است مکن پیدا ایمان
ور جای تو دیر است مزن پنهان ناقوس
هوش مصنوعی: اگر نظر تو به کفر است، ایمان خود را نشان نده و اگر جای تو کلیساست، ناقوس را به طور پنهانی به صدا درنیاور.
ای آنکه همه زرقی در فعل چو روباه،
وی آنکه همه رنگی در وصف چو طاووس
هوش مصنوعی: ای کسی که در اعمال خود مانند روباه حقهباز فریبدهندهای، و ای کسی که در توصیفهایت مانند طاووس زیبا و رنگارنگی.
تا کی روی آخر ز پی حج به زیارت ؟
از طوس سوی مکه، وز مکه سوی طوس؟
هوش مصنوعی: این شعر به تفکر در مورد سفرهای معنوی و دینی اشاره دارد که انسان همیشه در پی زیارت و جستجوی حقیقت است. سؤالی مطرح میکند که چرا باید تا ابد روی آخرین مراحل سفر بایستیم و برای زیارت به مکانهای مقدس برویم، در حالی که میتوانیم به جای این رفت و آمدها، به عمق معنای آنچه که جستجو میکنیم فکر کنیم؟ انسان از طوس (جایی در ایران) به مکه (مکانی مقدس در عربستان) میرود و مجدداً به طوس بازمیگردد؛ نشاندهنده چرخهای از سفرهای معنوی بدون رسیدن به هدف نهایی است. این شعر در واقع دعوت به تفکر عمیقتر دربارهٔ معنای سفر روحانی و هدف از آن است.
چون نیست ز کان علت مقصود، پس ای دوست
چه مکه و چه کعبه و چه طوس و چه طرطوس ؟
طرطوس شهری است به شام مشرف بر دریا و نزدیک مرقب و عکا. یاقوت گوید: « در این تاریخ در دست فرنگیان است.» (معجم البلدان ج ۶ ص ۴۱). طرطوس امروزه شهری است بندری در جنوبغربی سوریه بر ساحل مدیترانه.

ناصرخسرو