گنجور

شمارهٔ ۱۹ - در مدح یکی از پادشاهان

یا رب این عید مبارک چو همایون قدم است
کز قدومش همه آفاق چو باغ ارم است
صبح عید است به آهنگ صبوحی برخیز
که ز مرغان سحر بلبله در زیر و بم است
از سر مهر برآور نفس گرم چو صبح
تا دمی خوش گذرد زآنکه جهان یک دو دم است
دوش در وصف مه نو سخنی می‌گفتم
کاین چه شکل است که چون قامت عاشق به خم است
بر سر لوح فلک نون هلالی که نوشت
کافرین باد بر آن دست که زرین قلم است
علم عید مگر باز برافراخته‌اند
راست آن شکل به خم هیات ماه علم است
یا خود این جام طرب بر طرف تاس سپهر
حلقهٔ نعل زر مرکب شاه عجم است

اطلاعات

وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: الف. رسته

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

یا رب این عید مبارک چو همایون قدم است
کز قدومش همه آفاق چو باغ ارم است
هوش مصنوعی: ای پروردگار، این عید خوش‌یمن مثل قدم‌های مبارک است که همه‌ جا به واسطه‌اش شبیه به باغ ارم شده است.
صبح عید است به آهنگ صبوحی برخیز
که ز مرغان سحر بلبله در زیر و بم است
هوش مصنوعی: صبح روز عید است، زمان آن رسیده که به صدای دلنشین بیدار شدن برخیزید، زیرا آواز مرغان سحر به طور هماهنگ و زیبا در حال نواختن است.
از سر مهر برآور نفس گرم چو صبح
تا دمی خوش گذرد زآنکه جهان یک دو دم است
هوش مصنوعی: از روی محبت، نفس گرم خود را مانند صبح بیاور تا لحظه‌ای خوش سپری شود، چرا که دنیا فقط یک یا دو نفس بیشتر نیست.
دوش در وصف مه نو سخنی می‌گفتم
کاین چه شکل است که چون قامت عاشق به خم است
هوش مصنوعی: دیشب در مورد شکل ماه جدید صحبت می‌کردم و می‌گفتم که این چه ظاهری دارد که مثل قامت عاشق به حالت خمیده است.
بر سر لوح فلک نون هلالی که نوشت
کافرین باد بر آن دست که زرین قلم است
هوش مصنوعی: در آسمان، بر روی لوحی که به شکل هلالی است، نوشته‌ای وجود دارد که به کافران اشاره می‌کند. افسوس بر دست‌هایی که با قلم طلایی به این نوشته پرداخته‌اند.
علم عید مگر باز برافراخته‌اند
راست آن شکل به خم هیات ماه علم است
هوش مصنوعی: در روز عید، آیا علم (پرچم) را دوباره به اهتزار درآورده‌اند؟ راستش این شکل، به مانند قوس و خم هلال ماه است.
یا خود این جام طرب بر طرف تاس سپهر
حلقهٔ نعل زر مرکب شاه عجم است
هوش مصنوعی: این جمله به نوعی به زیبایی و لذت اشاره دارد و به تصویر کشیدن لحظات شاد و پرهیجان زندگی می‌پردازد. در آن، جامی پر از خوشی و شادی توصیف شده که به شکل نمادینی به جشنی بزرگ و مهم مربوط می‌شود. همچنین به عنصر قدرت و شکوهی هم اشاره دارد که انگار در میان عناصر زندگی و طبیعت قرار دارد. به طور کلی، این عبارت حس و حال شادی و عظمت را به تصویر می‌کشد.