گنجور

بخش ۷۳ - تتمه حکایت مرد عارف و زن خود

گفت عارف در جواب جفت خویش
کی تو مغرور خیالات پریش
سعی کسب انبیا و مرسلین
آنچه گفتی جمله حق است و یقین
لیک در آن سعی و کسب اجتهاد
نی سبب کارد نه مطلب نی وراد
آنکه آب از هیبتش خشک ایستاد
کی شتابی می نمود از بهر زاد
آنکه از انگشت قرص مه شکافت
کی بهر در بهر قرصی می شتافت
آنکه خاک از یک نظر اکسیر کرد
سعی کسب او را کجا توقیر کرد
بلکه مقصدشان از آن ارشاد بود
کسبشان چون خواندن استاد بود
گرچه ابجد ورد سازد اوستاد
ورد وردان باشدش لیکن مراد
خواند او ابجد پی فر سمین
هم بخواندن کودکان اینک چنین
مرغ در پیش کریشک بر زمین
نوک زد یعنی از اینسان دانه چین
زن جوابش داد کی فرمند راد
اوستاد این جهان را اوستاد
آنچه فرمودی تو دانستم همه
لیک سودی می نکرد این دمدمه
زانکه با من گو تو هستی از کدام
ز انبیا و اولیائی یا عوام
اهل ارشادی برو ارشاد کن
ورنه از ارشاد استرشاد کن
گر فرخ شوری تو علم آموز باش
ورنه فرسندوج علم اندوز باش
گر تو هم پیغمبری استاد باش
کسب کن گو از ره ارشاد باش
ورنه از پیغمبران ارشاد گیر
کسب آب و نان از ایشان یاد گیر
آن یکی را ناقه در بیدا شکست
ناقه مرد و بار او در گل نشست

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گفت عارف در جواب جفت خویش
کی تو مغرور خیالات پریش
هوش مصنوعی: در جواب شریک خود، عارف گفت که تو به خیال‌های باطل خود مغروری.
سعی کسب انبیا و مرسلین
آنچه گفتی جمله حق است و یقین
هوش مصنوعی: تلاش پیامبران و فرستادگان الهی برای ارائه حقایق و باورهای صحیح بوده است و تمام آنچه که گفته شده، حقیقیتی آشکار و مورد اطمینان است.
لیک در آن سعی و کسب اجتهاد
نی سبب کارد نه مطلب نی وراد
هوش مصنوعی: در تلاش و کوشش برای به دست آوردن هدف، نه فقط تلاش و کوشش کافی است و نه صرفاً خواستن یا آرزو کردن، بلکه عزم و همت واقعی نیاز است.
آنکه آب از هیبتش خشک ایستاد
کی شتابی می نمود از بهر زاد
هوش مصنوعی: کسی که به خاطر وجودش آب‌ها خشک می‌شوند، چرا باید برای زادن و زاییدن شتاب کند؟
آنکه از انگشت قرص مه شکافت
کی بهر در بهر قرصی می شتافت
هوش مصنوعی: آن که از انگشتانش نور چون ماه می‌تراود، چرا به خاطر به دست آوردن تکه‌ای از نان، در زحمت و تلاش است؟
آنکه خاک از یک نظر اکسیر کرد
سعی کسب او را کجا توقیر کرد
هوش مصنوعی: کسی که با یک نگاه به خاک، آن را تبدیل به چیز ارزشمندی کرد، تلاش او را چگونه می‌توان نادیده گرفت؟
بلکه مقصدشان از آن ارشاد بود
کسبشان چون خواندن استاد بود
هوش مصنوعی: مقصود آن‌ها از این کار راهنمایی بود و تلاششان مانند یادگیری از یک استاد بود.
گرچه ابجد ورد سازد اوستاد
ورد وردان باشدش لیکن مراد
هوش مصنوعی: هرچند که استاد توانسته است به وسیله حروف ابجد سحر و جادو بسازد و در این کار مهارت دارد، اما هدف و مقصود اصلی چیز دیگری است.
خواند او ابجد پی فر سمین
هم بخواندن کودکان اینک چنین
هوش مصنوعی: او الفبا را به دقت می‌خواند و در کنار آن، به کودکان نیز آموزش می‌دهد که این‌گونه باید خواند.
مرغ در پیش کریشک بر زمین
نوک زد یعنی از اینسان دانه چین
هوش مصنوعی: پرنده‌ای در برابر پرچم کریشک بر زمین، با نوک خود دانه‌ای را برداشت و به این ترتیب شروع به جمع‌آوری دانه‌ها کرد.
زن جوابش داد کی فرمند راد
اوستاد این جهان را اوستاد
هوش مصنوعی: زن به او پاسخ داد که این هنر و مقام، از آن استاد است. او همان کسی است که بر جهان تسلط دارد.
آنچه فرمودی تو دانستم همه
لیک سودی می نکرد این دمدمه
هوش مصنوعی: به هر چیزی که گفتی پی بردم، اما در این لحظه به هیچ وجه نفعی نداشت.
زانکه با من گو تو هستی از کدام
ز انبیا و اولیائی یا عوام
هوش مصنوعی: چرا با من سخن می‌گویی وقتی که تو از کدامیک از پیامبران، اولیا یا مردم عادی هستی؟
اهل ارشادی برو ارشاد کن
ورنه از ارشاد استرشاد کن
هوش مصنوعی: اگر کسی که دارای دانش و آگاهی است، تو را راهنمایی نکرد، خودت از آن آموزش‌های او بهره‌مند شو و به دنبال یادگیری برو.
گر فرخ شوری تو علم آموز باش
ورنه فرسندوج علم اندوز باش
هوش مصنوعی: اگر حال خوشی داری، علم یاد بگیر و پیشرفت کن؛ وگرنه به آرامی علم را جذب کن و از آن بهره‌مند شو.
گر تو هم پیغمبری استاد باش
کسب کن گو از ره ارشاد باش
هوش مصنوعی: اگر تو هم مانند پیامبری، باید مهارت و دانش کسب کنی و از طریق راهنمایی و هدایت دیگران، به رسالت خود عمل کنی.
ورنه از پیغمبران ارشاد گیر
کسب آب و نان از ایشان یاد گیر
هوش مصنوعی: اگر به دنبال هدایت و راهنمایی هستی، باید از پیامبران الهام بگیری، اما در کسب درآمد و مایحتاج زندگی باید به تجربه‌های دنیوی توجه کنی.
آن یکی را ناقه در بیدا شکست
ناقه مرد و بار او در گل نشست
هوش مصنوعی: یکی از ناقه‌ها در بیابان شکست و ناقه مرد، و بار او در گل گیر کرد.