ملا احمد نراقیبخش ۶۶ - جواب دادن زن مرد را
گفت آن زن ای قرین دیرباز
ای که داری دعوی فهم دراز
گر چنین است آنچه گفتی پس چرا
لیس للانسان الا ماسعی
گفت آری آن توکل و اعتماد
هم بود نوعی ز سعی و اجتهاد
خود توکل هست نزد بندگان
بندگان را سعی می باید در آن
هم حصولش سعی خواهد هم بقا
هم بجا آوردنش ای خوش لقا
زن جوابش داد گفت این اجتهاد
گر بدی مخصوص عامه از عناد
پس چه بود این جد و جهد اولیاء
وانهمه اندیشه های انبیاء
نوح کاندر عهد خود افلاک را
بود لنگر هم بسیط خاک را
ساخت کشتی با هزاران اجتهاد
وقت توفان رفت در کشتی فتاد
موسی عمران پی تحصیل زاد
چوب چوپانی به گردن بر نهاد
آن زره سازی روان آغاز کرد
وان دگر زنبیل بافی ساز کرد
آن سر سرکرده ی خیل رسل
پیشوای جمله و سالار کل
آنکه کردش هفت اختر چاکری
هم شبانی کرد و هم سوداگری
شیر یزدان شهسوار ملک دین
کش دو عالم بود در زیر نگین
باغها از دست خود آباد کرد
بندها از کسب خود آزاد کرد
او همی با بیل کاویدی زمین
رشک بردی بر زمین چرخ برین
جمله ی اینها که خاصان حقند
چارسوق دین حق را رونقند
نانشان از مزد دست خویش بود
دستشان از آبله پرریش بود
وه تو اکنون طعنه بر کل می زنی
پیش من دم از توکل می زنی
گر نبود از تنبلی ای بی هنر
شیر می دوشیدی از گاوان نر
گر نبودی از تکاهل ای فتی
خایه از مرغان گرفتی در هوا
چونکه در تیه کسالت مانده ای
آیه ی زهد و توکل خوانده ای
چون زنان چون باز پشت پرده ای
از توکل آیه ای بر کرده ای
آیه ی دیگر نخواندستی چرا
نی حدیث انبیاء و اولیاء
بخش ۶۵ - تتمه جواب مرد عارف زن را: گو به زن آخر چه گفت آن مؤتمنبخش ۶۷ - حکایت آن شکم‌پرست پرخور که از قرآن کُلوا وَ اشْرَبوا را آموخته بود: آن یکی پرسید از پرخواره ای
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: چکامه
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
گفت آن زن ای قرین دیرباز
ای که داری دعوی فهم دراز
هوش مصنوعی: زن به مرد گفت: ای همراه قدیمی، تو که claim می‌کنی که درک و فهم عمیقی داری...
گر چنین است آنچه گفتی پس چرا
لیس للانسان الا ماسعی
هوش مصنوعی: اگر واقعاً آنچه را که می‌گویی درست باشد، پس چرا برای انسان جز آنچه تلاش کرده است، نصیبی نیست؟
گفت آری آن توکل و اعتماد
هم بود نوعی ز سعی و اجتهاد
هوش مصنوعی: او گفت: بله، توکل و اعتماد بر خدا نیز نوعی از تلاش و کوشش است.
خود توکل هست نزد بندگان
بندگان را سعی می باید در آن
هوش مصنوعی: توکل، به عنوان یک ویژگی مهم در بین بندگان خدا، نیازمند تلاش و کوشش از سوی آنهاست. باید در این زمینه کوشش کنند و تلاش نمایند.
هم حصولش سعی خواهد هم بقا
هم بجا آوردنش ای خوش لقا
هوش مصنوعی: کسی که به دنبال دست‌یابی به هدفی است، به زحمت و تلاش خود ادامه می‌دهد تا نه تنها به آن هدف برسد، بلکه بتواند آن را پایدار نگه دارد و به شکل مناسب اجرا کند. ای کاش این مسیر خوشایند و لذت‌بخش باشد.
زن جوابش داد گفت این اجتهاد
گر بدی مخصوص عامه از عناد
هوش مصنوعی: زن جواب داد که اگر این تلاش و کوشش (اجتهاد) خاص مردم عادی باشد، نشان‌دهنده کینه و دشمنی است.
پس چه بود این جد و جهد اولیاء
وانهمه اندیشه های انبیاء
هوش مصنوعی: پس هدف و تلاش و کوشش اولیا و همه تفکرات انبیاء چه بود؟
نوح کاندر عهد خود افلاک را
بود لنگر هم بسیط خاک را
هوش مصنوعی: نوح در زمان خود، به مانند یک لنگر در آسمان‌ها بود و همچنین زمین را نیز در بر داشت.
ساخت کشتی با هزاران اجتهاد
وقت توفان رفت در کشتی فتاد
هوش مصنوعی: کشتی را با زحمت و تلاش زیاد درست کردند، اما وقتی طوفان آمد، کشتی در دریا غرق شد.
موسی عمران پی تحصیل زاد
چوب چوپانی به گردن بر نهاد
هوش مصنوعی: موسی، پسر عمران، تصمیم گرفت که به دنبال دانش برود. او چوبی که مخصوص چوپانی بود را به دوش انداخت و به راه افتاد.
آن زره سازی روان آغاز کرد
وان دگر زنبیل بافی ساز کرد
هوش مصنوعی: یک نفر شروع به ساخت زره کرد و دیگری به بافتن زنبیل مشغول شد.
آن سر سرکرده ی خیل رسل
پیشوای جمله و سالار کل
هوش مصنوعی: آن رهبری که در میان پیامبران، پیشوای همگان و رئیس اصلی همه است.
آنکه کردش هفت اختر چاکری
هم شبانی کرد و هم سوداگری
هوش مصنوعی: کسی که هفت ستاره را به خدمت گرفته، هم چوپان است و هم تاجر.
شیر یزدان شهسوار ملک دین
کش دو عالم بود در زیر نگین
هوش مصنوعی: شیر یزدان، که نماد قدرت و شجاعت است، قهرمان بزرگ دین و فرمانفرمایی است که در عالم وجود، مقام والایی دارد. او مانند جواهری زیر انگشتری باارزش قرار دارد.
باغها از دست خود آباد کرد
بندها از کسب خود آزاد کرد
هوش مصنوعی: باغها را با زحمت و تلاش خود سرسبز و آباد کرده است و از وابستگی‌ها و محدودیت‌های خود رها شده است.
او همی با بیل کاویدی زمین
رشک بردی بر زمین چرخ برین
هوش مصنوعی: او با بیل مشغول حفر زمین است و در این حال به آسمان و زمین بزرگتر از خود نظر می‌کند و به عظمت آن‌ها حسادت می‌کند.
جمله ی اینها که خاصان حقند
چارسوق دین حق را رونقند
هوش مصنوعی: تمام این افراد که از بندگان خاص و بلندمرتبه خداوند هستند، باعث رونق و فعالیت بازار دین حق می‌شوند.
نانشان از مزد دست خویش بود
دستشان از آبله پرریش بود
هوش مصنوعی: نانشان از کار و تلاش خودشان بود و دستشان پُر از زخم‌های سختی و رنج‌های زندگی.
وه تو اکنون طعنه بر کل می زنی
پیش من دم از توکل می زنی
هوش مصنوعی: تو اکنون به دیگران انتقاد می‌کنی، اما در مقابل من از اطمینان و اعتماد به خدا حرف می‌زنی.
گر نبود از تنبلی ای بی هنر
شیر می دوشیدی از گاوان نر
هوش مصنوعی: اگر تنبلی نمی‌کردی، ای بی‌هنر، می‌توانستی از گاوهای نر شیر بدوشی.
گر نبودی از تکاهل ای فتی
خایه از مرغان گرفتی در هوا
هوش مصنوعی: اگر به سستی و تنبلی دچار نمی‌شدی، ای جوانمرد، می‌توانستی پرواز پرندگان را در آسمان به آسانی تماشا کنی.
چونکه در تیه کسالت مانده ای
آیه ی زهد و توکل خوانده ای
هوش مصنوعی: وقتی که در مشکلات و کسالت‌ها گیر کرده‌ای، به آیات زهد و توکل روی آورده‌ای.
چون زنان چون باز پشت پرده ای
از توکل آیه ای بر کرده ای
هوش مصنوعی: شما همچون زنان، در پس پرده‌ای از اعتماد و توکل، نشانه‌ای را آشکار کرده‌اید.
آیه ی دیگر نخواندستی چرا
نی حدیث انبیاء و اولیاء
هوش مصنوعی: چرا به بیان داستان‌های پیامبران و دوستان خدا نمی‌پردازی و فقط آیه‌ای دیگر نمی‌خوانی؟