گنجور

بخش ۱۴۹ - توضیح معنی فناء فی الله و اقسام آن

این نه معنی فنا فی الله بود
هرکسی با این فنا همره بود
بلکه آن باشد که این گردد عیان
بر تو چون خورشید اندر آسمان
خویش را بینی چراغی کور کور
بل فزونتر پیش آن تابنده هور
نی چه آن دیدن که می بیند حکیم
از قیاس سست و برهان سقیم
نی چه آن دیدن که شب بیند خیال
اختوران را پیش خود اندر سگال
زانکه باشد این دو آن را در نظر
می کند برهان ز یک نفی اثر
بلکه چون دیدم در ایام تموز
آفتاب اندر فلک در نیمروز
می نبیند در فلک جز آفتاب
نی ز اختر ذات می بیند نه زاب
در دل عارف کند چون حق ظهور
چون ظهور نور او در کوه طور
کوه انیت نماید ریز ریز
می نماند از خود آنجا هیچ چیز
ذات او پنهان شود در صد غما
چون ستاره پیش خورشید سما
صبح صادق از دلش سر بر زند
آفتاب از مطلع جان سر زند
آفتاب کبریاء ذوالجلال
خود شود پنهان چو پیش خور نهال
خور برآید اختوران پنهان شوند
شیر آید روبهان بیرون روند
هستی مطلق چه نور افکن شود
نیستی خود برو روشن شود
همچنین چون نور افعال صفات
پرتو اندازد به دل از شش جهات
نیست بیند فعل خویش و ذات خویش
نی اثر چون در بر صرصر حشیش
مختصر آن کز تجلیهای ذات
در تجلیهای افعال و صفات
ذات و فعل و وصف او گردد نهان
چون ستاره پیش خورشید جهان
نی ز فعل خود اثر بیند نه ذات
نی ببیند از برای خود صفات
جملگی گردند معدوم و هبا
پیش آن ذات و صفات فعلها

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

این نه معنی فنا فی الله بود
هرکسی با این فنا همره بود
هوش مصنوعی: این عبارت به این معناست که این نوع فنا، که به وحدت با خداوند اشاره دارد، واقعی نیست؛ زیرا هرکسی که به این نوع فنا دست یابد، در حقیقت به نوعی از وجود و حضور خود متصل است.
بلکه آن باشد که این گردد عیان
بر تو چون خورشید اندر آسمان
هوش مصنوعی: این باید به گونه‌ای باشد که حقیقت برایت آشکار شود، مانند خورشید که در آسمان درخشان و نمایان است.
خویش را بینی چراغی کور کور
بل فزونتر پیش آن تابنده هور
هوش مصنوعی: شما در این دنیا تنها هستید و درک خود را از واقعیت محدود می‌دانید، در حالی که حقیقت و دانش بی‌نهایت بزرگ‌تر و درخشنده‌تر از آن چیزی است که شما می‌توانید ببینید.
نی چه آن دیدن که می بیند حکیم
از قیاس سست و برهان سقیم
هوش مصنوعی: آنچه حکیم می‌بیند، با آنچه ما می‌بینیم، تفاوت زیادی دارد. او با بینش عمیق خود، به نکات ظریف و ناچیز پی می‌برد که ما به راحتی نمی‌توانیم درک کنیم.
نی چه آن دیدن که شب بیند خیال
اختوران را پیش خود اندر سگال
هوش مصنوعی: شبی که انسان خواب ببیند، با تصورات و خیالاتی مانند اسب‌های تندرو در ذهنش درگیر می‌شود.
زانکه باشد این دو آن را در نظر
می کند برهان ز یک نفی اثر
هوش مصنوعی: چون این دو چیز وجود دارند، هر کدام دیگری را در نظر می‌گیرد و این، دلیلی است بر اینکه هیچ‌کدام از آن‌ها تأثیر خود را نفی نمی‌کند.
بلکه چون دیدم در ایام تموز
آفتاب اندر فلک در نیمروز
هوش مصنوعی: زمانی که در روزهای گرم تابستان، خورشید را در اوج آسمان و در وسط روز دیدم، متوجه شدم که...
می نبیند در فلک جز آفتاب
نی ز اختر ذات می بیند نه زاب
هوش مصنوعی: در آسمان فقط خورشید را می‌بیند و نه ستاره‌ها، زیرا فقط به ذات خود توجه دارد و به دیگران نگاه نمی‌کند.
در دل عارف کند چون حق ظهور
چون ظهور نور او در کوه طور
هوش مصنوعی: در دل عارف، حق به گونه‌ای آشکار می‌شود مانند ظهور نور او بر کوه طور.
کوه انیت نماید ریز ریز
می نماند از خود آنجا هیچ چیز
هوش مصنوعی: کوه در عظمت و استحکام خود، به تدریج و ریزریز از وجودش کاسته می‌شود و در نهایت هیچ چیزی از آنجا باقی نمی‌ماند.
ذات او پنهان شود در صد غما
چون ستاره پیش خورشید سما
هوش مصنوعی: وجود او آن‌چنان در زوایا و پیچیدگی‌ها پنهان می‌شود که مثل ستاره‌ای است که در برابر خورشید نورش را از دست می‌دهد.
صبح صادق از دلش سر بر زند
آفتاب از مطلع جان سر زند
هوش مصنوعی: صبح روشن و دل‌انگیز از دل او آغاز می‌شود، و نور آفتاب از جانش می‌تابد.
آفتاب کبریاء ذوالجلال
خود شود پنهان چو پیش خور نهال
هوش مصنوعی: خورشید عظمت و جلال خود را پنهان می‌کند، مانند درختی که در برابر خورشید قرار می‌گیرد.
خور برآید اختوران پنهان شوند
شیر آید روبهان بیرون روند
هوش مصنوعی: وقتی خورشید طلوع می‌کند، حیوانات پنهان می‌شوند و زمانی که شیر ظاهر می‌شود، روباه‌ها بیرون می‌آیند.
هستی مطلق چه نور افکن شود
نیستی خود برو روشن شود
هوش مصنوعی: وجود بی‌نهایت به مانند نوری است که به تاریکی وجود ما می‌تابد و از طریق آن، جای خالی و نبود خود را پر می‌کند.
همچنین چون نور افعال صفات
پرتو اندازد به دل از شش جهات
هوش مصنوعی: عمل‌ها و ویژگی‌های نورانی به دل انسان از شش سمت تابیده می‌شود.
نیست بیند فعل خویش و ذات خویش
نی اثر چون در بر صرصر حشیش
هوش مصنوعی: هیچ‌کس نمی‌تواند به طور کامل بر اعمال و صفات خود آگاه باشد، مانند این که اثرات باد شدید بر روی علف‌ها قابل مشاهده نیست.
مختصر آن کز تجلیهای ذات
در تجلیهای افعال و صفات
هوش مصنوعی: خلاصه این که از ویژگی‌های وجودی خدا در آثار و صفات او نمایان می‌شود.
ذات و فعل و وصف او گردد نهان
چون ستاره پیش خورشید جهان
هوش مصنوعی: وجود، اعمال و ویژگی‌های او به گونه‌ای پنهان می‌شود که مانند ستاره‌ای در برابر تابش خورشید ناپدید می‌گردد.
نی ز فعل خود اثر بیند نه ذات
نی ببیند از برای خود صفات
هوش مصنوعی: نی تنها به آثارش توجه دارد و نه به ذات خود. او به ویژگی‌هایش برای خود نمی‌نگرد.
جملگی گردند معدوم و هبا
پیش آن ذات و صفات فعلها
هوش مصنوعی: همه چیز در برابر آن ذات و صفاتش، نابود و بی‌مقدار می‌شود.