مولاناغزل شمارهٔ ۹۵۹
اگر دل از غم دنیا جدا توانی کرد
نشاط و عیش به باغ بقا توانی کرد
اگر به آب ریاضت برآوری غسلی
همه کدورت دل را صفا توانی کرد
ز منزل هوسات ار دو گام پیش نهی
نزول در حرم کبریا توانی کرد
درون بحر معانی لا نه آن گهری
که قدر و قیمت خود را بها توانی کرد
به همت ار نشوی در مقام خاک مقیم
مقام خویش بر اوج علا توانی کرد
اگر به جیب تفکر فروبری سر خویش
گذشته‌های قضا را ادا توانی کرد
ولیکن این صفت ره روان چالاکست
تو نازنین جهانی کجا توانی کرد
نه دست و پای اجل را فرو توانی بست
نه رنگ و بوی جهان را رها توانی کرد
تو رستم دل و جانی و سرور مردان
اگر به نفس لئیمت غزا توانی کرد
مگر که درد غم عشق سر زند در تو
به درد او غم دل را دوا توانی کرد
ز خار چون و چرا این زمان چو درگذری
به باغ جنت وصلش چرا توانی کرد
اگر تو جنس همایی و جنس زاغ نه‌ای
ز جان تو میل به سوی هما توانی کرد
همای سایه دولت چو شمس تبریزیست
نگر که در دل آن شاه جا توانی کرد
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
اگر دل از غم دنیا جدا توانی کرد
نشاط و عیش به باغ بقا توانی کرد
هوش مصنوعی: اگر بتوانی دل خود را از غم و ناراحتی‌های دنیا دور کنی، می‌توانی در باغ جاودانگی شاد و خوشحال زندگی کنی.
اگر به آب ریاضت برآوری غسلی
همه کدورت دل را صفا توانی کرد
هوش مصنوعی: اگر با تلاش و مجاہدات خود، خود را به پاکی و طهارت برسانی، قادر خواهی بود تمامی ناخالصی‌های دل را زدوده و آن را صاف و پاکسازی کنی.
ز منزل هوسات ار دو گام پیش نهی
نزول در حرم کبریا توانی کرد
هوش مصنوعی: اگر دو قدم از خواسته‌های خود فاصله بگیری، می‌توانی به جایگاه بلند و معنوی دست پیدا کنی.
درون بحر معانی لا نه آن گهری
که قدر و قیمت خود را بها توانی کرد
هوش مصنوعی: در دل دریای معانی، جواهر ارزشمندی وجود دارد که نمی‌توانی قیمت و ارزش واقعی آن را تعیین کنی.
به همت ار نشوی در مقام خاک مقیم
مقام خویش بر اوج علا توانی کرد
هوش مصنوعی: اگر با تلاش و اراده خود به جایی نرسی، حتی اگر در پایین‌ترین سطح باشی، با کوشش و جدیت می‌توانی به بالاترین قله‌ها و مقام‌ها دست یابی.
اگر به جیب تفکر فروبری سر خویش
گذشته‌های قضا را ادا توانی کرد
هوش مصنوعی: اگر به عمق فکر و اندیشه‌ات بروی، می‌توانی نسبت به گذشته و سرنوشت خود، مسئولیت‌های خود را بپذیری و آن‌ها را جبران کنی.
ولیکن این صفت ره روان چالاکست
تو نازنین جهانی کجا توانی کرد
هوش مصنوعی: با این حال، این ویژگی، ویژگی افرادی است که در مسیر زندگی خود با سرعت و چابکی حرکت می‌کنند. ای عزیز، تو در کجای این دنیا می‌توانی چنین کنشی داشته باشی؟
نه دست و پای اجل را فرو توانی بست
نه رنگ و بوی جهان را رها توانی کرد
هوش مصنوعی: نه می‌توانی مرگ را متوقف کنی و نه می‌توانی از جذابیت‌های دنیا دست بکشی.
تو رستم دل و جانی و سرور مردان
اگر به نفس لئیمت غزا توانی کرد
هوش مصنوعی: تو قهرمان بزرگی هستی و سرور مردان، اما اگر بخواهی بر نفس پست خود غلبه کنی، باید به جنگ با آن بروی.
مگر که درد غم عشق سر زند در تو
به درد او غم دل را دوا توانی کرد
هوش مصنوعی: اگر عشق به تو زحمت و درد ایجاد کند، تنها در آن صورت می‌توانی برای درد دل دیگران تسکینی بیابی.
ز خار چون و چرا این زمان چو درگذری
به باغ جنت وصلش چرا توانی کرد
هوش مصنوعی: اگر از درد و ناراحتی‌ها بگذری، در آن moment که به باغ بهشت وصل می‌شوی، چگونه می‌توانی به غم و سوالات گذشته فکر کنی؟
اگر تو جنس همایی و جنس زاغ نه‌ای
ز جان تو میل به سوی هما توانی کرد
هوش مصنوعی: اگر تو از نوع پرندهٔ هما هستی، پس به سوی او کشش و میل طبیعی داری. اما اگر مثل زاغ هستی، این کشش در تو وجود نخواهد داشت.
همای سایه دولت چو شمس تبریزیست
نگر که در دل آن شاه جا توانی کرد
هوش مصنوعی: اگر به مقام و خوشبختی دست یابی، مانند سایه‌ای که بر سر دارایی و قدرت می‌افتد به آن نگاه کن و ببین که در دل آن موقعیت عالی، می‌توانی جایگاه خود را پیدا کنی و خود را مطرح کنی.
خوانش ها
غزل شمارهٔ ۹۵۹ به خوانش محسن لیله‌کوهی
غزل شمارهٔ ۹۵۹ به خوانش عندلیب
غزل شمارهٔ ۹۵۹ به خوانش نازنین بازیان
حاشیه ها
1395/09/25 09:11
سیدمهدی
سلام
مصرع دوم بیت دهم جنین درست است:
به در او غم دل را دوا توانی کرد
با سپاس از زحمات شما
1395/09/25 09:11
سیدمهدی
سلام
مصرع دوم بیت دهم جنین درست است:
به درد او غم دل را دوا توانی کرد
با سپاس از زحمات شما
1397/06/03 01:09
شرح بیت آخر:
همای سایه دولت چو شمس تبریزیست
نگر که در دل آن شاه جا توانی کرد
شمس تبریزی کنایه از وجود مقدس امام عصر(عج) است که وجود پرفروغش(سایه دولت او) چون شمس پشت ابر گرما بخش(تبریز) همگان است. و لذا باید کاری کنیم تا مورد عنایت همایونی آن شاه جهان(ولی زمان) و صاحب دولت کریمه قرار گیریم. ان شاء الله....
1399/08/02 17:11
حسام‌الدین
صائب نیز غزلی شگفت در استقبال از این غزل دارد با مطلع:
"اگر وطن به مقام رضا توانی کرد
غبار حادثه را توتیا توانی کرد."
1402/06/14 19:09
فرهود
به باغ جنت وصلش، چرا توانی کرد
چرا: اسم مصدر از چریدن