اطلاعات
وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
همه خفتند و من دلشده را خواب نبرد
همه شب دیده من بر فلک استاره شمرد
هوش مصنوعی: همه خوابیدن و من که دل شاد دارم، خوابم نمی‌برد. تمام شب چشمانم به آسمان دوخته شده و ستاره‌ها را می‌شمارم.
خوابم از دیده چنان رفت که هرگز ناید
خواب من زهر فراق تو بنوشید و بمرد
هوش مصنوعی: خواب از چشمانم رفت و هرگز برنمی‌گردد؛ زیرا فراق تو برایم همچون زهر بوده و مرا از پای درآورده است.
چه شود گر ز ملاقات دوایی سازی
خسته‌ای را که دل و دیده به دست تو سپرد
هوش مصنوعی: چه اشکالی دارد اگر با دیدار تو، درمانی برای کسی که خسته و دل‌زده است فراهم کنی؛ کسی که همه احساساتش را به تو سپرده است؟
نه به یک بار نشاید در احسان بستن
صافی ار می‌ندهی کم ز یکی جرعه درد
هوش مصنوعی: اگر کمکی به کسی می‌کنی، نباید تنها به یک بار اکتفا کنی؛ اگر مقدار کمی هم از خوبی و بخشش داشته باشی، بهتر است که آن را با دل و جان به او بدهی.
همه انواع خوشی حق به یکی حجره نهاد
هیچ کس بی‌تو در آن حجره ره راست نبرد
هوش مصنوعی: در تمام لذت‌ها و خوشی‌ها، فقط یک مکان خاص وجود دارد که حق در آن قرار گرفته است. بدون تو، هیچ کس نمی‌تواند به درستی به آن مکان دست یابد.
گر شدم خاک ره عشق مرا خرد مبین
آنک کوبد در وصل تو کجا باشد خرد
هوش مصنوعی: اگر من در عشق به خاک راه تو تبدیل شوم، تو به عقل من توجه نکن. زیرا خرد و عقل در وصل و نزدیکی تو جایی ندارند.
آستینم ز گهرهای نهانی پر دار
آستینی که بسی اشک از این دیده سترد
هوش مصنوعی: آستینم را از جواهرات پنهان پر کن، زیرا آستینی دارم که خیل زیادی اشک از چشمانم پاک کرده است.
شحنه عشق چو افشرد کسی را شب تار
ماهت اندر بر سیمینش به رحمت بفشرد
هوش مصنوعی: وقتی کسی در شب تاریک عشق، آرامش و نور ماه را در آغوش می‌گیرد، به او رحمت و محبت ناز و دل‌انگیزی عطا می‌شود.
دل آواره اگر از کرمت بازآید
قصه شب بود و قرص مه و اشتر و کرد
هوش مصنوعی: دل آواره اگر به رحمت تو برگردد، داستانی است از شب، ماه کامل و شتر و ماجراهایی که همراه آن بوده است.
این جمادات ز آغاز نه آبی بودند
سرد سیرست جهان آمد و یک یک بفسرد
هوش مصنوعی: این اشیاء بی‌جان از ابتدا سرد و بی‌روح بودند و در کل دنیا، هر یک از آن‌ها به مرور زمان از بین رفته و نابود شدند.
خون ما در تن ما آب حیاتست و خوش است
چون برون آید از جای ببینش همه ارد
هوش مصنوعی: خون ما در بدنمان مانند آب حیات است و وقتی که خارج می‌شود، همه از دیدن آن شگفت‌زده می‌شوند.
مفسران آب سخن را و از آن چشمه میار
تا وی اطلس بود آن سوی و در این جانب برد
هوش مصنوعی: بهتر است از گفتن بی‌فایده و بی‌فکر خودداری کنیم و به جای آن، به عمق موضوع بپردازیم. این کار باعث می‌شود که به محتوای ارزشمندتری دست پیدا کنیم و ما را به درک بهتری از موضوعات راهنمایی کند.
حاشیه ها
علیرضا قربانی عالی اجرا کرده.
دکلمه و آواز زیبای این شعر در برنامه شماره 75 گلهای تازه... با آواز استاد شجریان
اجرای استاد لطفی با نام بهانه از توست
اجرای استاد قربانی فوق العاده س . حتما گوش‌کنید
به نظر می رسد که در بیت مانده به آخر، واژه "درد" باید جایگزین "ارد" شود.
سلام و عرض ادب
در مصرع دوم بیت مانده به آخر
چون برون آید از جای ببینش همه ارد
کلمه ارد را هرچه جستجو کردم معنی برای آن نیافتم. معنیی که به اینجا بیاید
قطعا با توجه به وزن این شعر باید آن را اُرْد بخوانیم ولی مفهومی ندارد
اُرْد یک کلمه انگلیسی است و قطعا در زمان مولانا رایج نبوده و حتی اگر رایج هم بوده معنی آن ربطی به این بیت ندارد.
دوستی فرموده بودند باید دُرد باشد. معنی دُرد هم به این بیت نمی خورد:
دُرد: شرابی که ناخالصی و ته نشینی دارد، شراب ته خم که نصیب افراد بی بضاعت می شد. (در برابر شراب صافی)
شاید هم نکته ای است که بنده بی اطلاعم و دوستان لطف می فرمایند و روشنگری می نمایند.
و نکته آخر: در بخش اجراهای هر غزل نوشته شده که کدام عزیزان این غزل را اجرا نموده اند. نیازی نیست دوباره نوشته شود.
ایام عزت مستدام
سلام اگر کسی براش سوال شد که داستان قرص مه و اشتر و کرد چیه باید در دیوان شمس غزلی با مطلع " شنیدم کاشتری گم شد ز کردی در بیابانی " رو بخونه. این داستان پیش از مولانا بوده و به صورت مثل دراومده. در کتاب فصول از ابولفضل میبدی ( قرن 6 ) هم اومده. با تشکر از سبحان دوستم که بهم گفت.
1401/11/28 21:01
رضا آذرپیرا
أرد در عربی به معنای آشفته و پریشان می‌باشد .
1402/07/11 20:10
یوسف شیردلپور
گلهای تازه 75 اجرای استادان جلیل شهناز بدیعی جهانگیر ملک وشجریان معرکه است💕🙏
در بیت 11 کلمه اُرد مطابق توضیح استاد فروزانفر به معنی خون بسته و منعقد شده است.
مولانا