گنجور
جلال الدین محمد مولویمولانا

غزل شمارهٔ ۵۷۵

ایا سر کرده از جانم! تو را خانه کجا باشد؟
الا ای ماه تابانم! تو را خانه کجا باشد؟
الا ای قادر قاهر! ز تن پنهان به دل ظاهر
زهی پیدای پنهانم تو را خانه کجا باشد؟
تو گویی خانهٔ خاقان بود دل‌های مشتاقان
مرا دل نیست ای جانم! تو را خانه کجا باشد؟
بود مه سایه را دایه به مه چون می‌رسد سایه
بگو «ای مه! نمی‌دانم تو را خانه کجا باشد»
نشان ماه می‌دیدم به صد خانه بگردیدم
از این تفتیش برهانم تو را خانه کجا باشد؟
غزل شمارهٔ ۵۷۴: مرا عاشق چنان باید که هر باری که برخیزدغزل شمارهٔ ۵۷۶: دل من چون صدف باشد‌، خیال دوست دُر باشد

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ایا سر کرده از جانم! تو را خانه کجا باشد؟
الا ای ماه تابانم! تو را خانه کجا باشد؟
هوش مصنوعی: ای شیرین‌نفس من! آیا می‌توانی بدون من زندگی کنی؟ ای ماه درخشان من! تو کجا می‌توانی خانه داشته باشی؟
الا ای قادر قاهر! ز تن پنهان به دل ظاهر
زهی پیدای پنهانم تو را خانه کجا باشد؟
هوش مصنوعی: ای ایزد بزرگ و توانمند! تو که از دیدگان پنهانی، اما در دل‌ها نمایانی. چه شگفت‌انگیز است که تویی که وجودت به‌خودی‌خود پنهان است، کجا می‌توانی خانه داشته باشی؟
تو گویی خانهٔ خاقان بود دل‌های مشتاقان
مرا دل نیست ای جانم! تو را خانه کجا باشد؟
هوش مصنوعی: دل‌های مشتاقان من گویی همانند خانهٔ پادشاهان است، اما برای من هیچ دل و مکانی وجود ندارد. ای جانم، خانهٔ تو کجاست؟
بود مه سایه را دایه به مه چون می‌رسد سایه
بگو «ای مه! نمی‌دانم تو را خانه کجا باشد»
هوش مصنوعی: سایه‌ای وجود دارد که به مه مانند دایه‌ای نزدیک می‌شود و به او می‌گوید: «ای ماه! نمی‌دانم خانه‌ات کجاست».
نشان ماه می‌دیدم به صد خانه بگردیدم
از این تفتیش برهانم تو را خانه کجا باشد؟
هوش مصنوعی: من نشان ماه را در صد خانه نمی‌دیدم و از این جستجو به دنبال تو هستم که بدانم خانه‌ات کجاست؟

خوانش ها

غزل شمارهٔ ۵۷۵ به خوانش علیرضا بخشی زاده روشنفکر
غزل شمارهٔ ۵۷۵ به خوانش عندلیب
غزل شمارهٔ ۵۷۵ به خوانش کیوان عاروان

حاشیه ها

1394/01/24 15:03
هنگامه حیدری

در بیت سوم می فرماید:
تو گویی: خانه ی خاقان بود، دلهای مشتاقان
مرا دل نیست ای جانم ترا خانه کجا باشد؟
ناظر است به این حدیث قدسی که خداوند فرمود: لم یسعنی ارضی و لا سمائی و وسعنی قلب عبدی المومن
آسمانها و زمین گنجایش مرا ندارند اما من در دل بنده ی مومن خود می گنجم.

1397/08/20 00:11
مهدی بهزادی

ممنون ازتون هنگامه عزیز
بجا و زیبا تفسیر کردین

1399/08/25 21:10
همایون

غزل زیباست و از غزل های پیش از ملاقات شمس سروده شده است و از استحکام عرفان معنوی جلال دینی برخوردار نیست، هرچند عاشقانه است و سرشار از سرگشتگی های عارفانه معمول

1400/10/23 23:12
هادی رنجبران

هیچ نشانی از اینکه مولانا پیش از ملاقات با شمس شعر می سروده در دست نیست.  اگر هم می سروده هیچ نشانی برای این تشخیص وجود ندارد. و آخر اینکه استحکام شناس نیی جان من خطا اینجاست.

1400/04/19 20:07
محمدحسین مسعودی گاوگانی

نشان ماه می‌دیدم به صد خانه بگردیدم

از این تفتیش برهانم تو را خانه کجا باشد؟

یعنی اگر به دنبال نشان ماه باشید ، نشان را می یابید نه ماه را
برای یافتن ماه باید از نشان ها گذشت و به ماه رسید. در نشان ها نباید اسیر شد. نشان ها ، تنها یک نشانه هستند باید از آنها بهره جست و از آنها گذشت تا به ماه رسید. 

1400/10/23 23:12
هادی رنجبران

گرچه مولانا با ردیف جنبة غنایی شعرش را بیشتر می¬کند و از تکرار آن لذّت صوتی و سماعی می¬برد، امّا ردیف¬های شعری او در پیوند غزل تأثیری اساسی دارد. جمله¬ها او در ردیف بسیار عمیق و معناآفرین است. جمله¬های پرسشی او از گونه پرسش¬های بلاغی است. اهل ادب بر آن¬اند که پرسش در شعر برای پاسخ دادن و پاسخ شنیدن نیست، بلکه برای قصد ثانوی است. شاعر می¬پرسد تا از رهگذر پرسش، خواننده را به تامّل و تفکّر بیشتر وادارد. شاعر از ظرفیت¬های زبان و جمله¬ها و کلمه¬های آن بهره می¬برد و پرسش را با تمام گونه¬های بلاغی و مؤثر آن در سخن می¬گنجاند. مولانا در ردیف¬ها چنین کرده است. او گاه خود را با یار همنشین می¬بیند و از این رهگذر احوال خود را خوش می¬کند که با او در گفت¬و¬گو است و امیدوار است که پاسخی بشنود.