گنجور

غزل شمارهٔ ۵۳۹

مستی سلامت می‌کند، پنهان پیامت می‌کند
آن کاو دلش را برده‌ای، جان هم غلامت می‌کند
ای نیست کرده هست را، بشنو سلامِ مست را
مستی که هر دو دست را پابندِ دامت می‌کند
ای آسمانِ عاشقان! ای جانِ جانِ عاشقان!
حسنت میانِ عاشقان نک دوستکامت می‌کند
ای چاشنیِّ هر لبی! ای قبلهٔ هر مذهبی!
مه پاسبانی هر شبی بر گِردِ بامت می‌کند
آن کاو ز خاک اَبدان کند، مر دود را کیوان کند
ای خاک تن! وی دود دل! بنگر کدامت می‌کند
یک لحظه‌ات پَر می‌دهد، یک لحظه لنگر می‌دهد
یک لحظه صبحت می‌کند، یک لحظه شامت می‌کند
یک لحظه می‌لرزاندت یک لحظه می‌خنداندت
یک لحظه مستت می‌کند یک لحظه جامت می‌کند
چون مهره‌ای در دستِ او، گه باده و گه مستِ او
این مهره‌ات را بشکند، والله تمامت می‌کند
گه آن بُوَد، گه این بُوَد، پایان تو تمکین بُوَد
لیکن بدین تلوین‌ها مقبول و رامت می‌کند
تو نوح بودی مدّتی، بودت قدم در شدّتی
مانندهٔ کشتی کنون بی‌پا و گامت می‌کند
خامش کن و حیران نشین، حیرانِ حیرت‌آفرین
پخته‌سخن مردی ولی گفتارْ خامت می‌کند

اطلاعات

وزن: مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن (رجز مثمن سالم)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

مستی سلامت می‌کند، پنهان پیامت می‌کند
آن کاو دلش را برده‌ای، جان هم غلامت می‌کند
هوش مصنوعی: مستی حال خوبی به انسان می‌دهد و پیام‌های پنهانی در دل دارد. کسی که دل او را تسخیر کرده‌ای، جانش هم به خدمت تو درمی‌آید.
ای نیست کرده هست را، بشنو سلامِ مست را
مستی که هر دو دست را پابندِ دامت می‌کند
هوش مصنوعی: ای کسی که وجود را به نیستی تبدیل کرده‌ای، به شنیدن سلام یک آدم مست بپرداز. مستی که هر دو دست را به دام تو گرفتار می‌کند.
ای آسمانِ عاشقان! ای جانِ جانِ عاشقان!
حسنت میانِ عاشقان نک دوستکامت می‌کند
هوش مصنوعی: ای آسمان عاشقان! ای روح و زندگی عاشقان! زیبایی تو میان عاشقان در حال راندن توست.
ای چاشنیِّ هر لبی! ای قبلهٔ هر مذهبی!
مه پاسبانی هر شبی بر گِردِ بامت می‌کند
هوش مصنوعی: ای خوشمزگیِ هر زبانی! ای قطب و مرجع تمام باورها! ماه شب‌زنده‌دار که در دور و بر بام تو در حال نگهبانی است.
آن کاو ز خاک اَبدان کند، مر دود را کیوان کند
ای خاک تن! وی دود دل! بنگر کدامت می‌کند
هوش مصنوعی: این بیت به بررسی ارتباط میان جسم و روح اشاره می‌کند. گویا شاعر در حال صحبت از خاک تن است و به نوعی در مورد تأثیرات عاطفی و روحی بر روی جسم گفتگو می‌کند. او مخاطب خود را به تأمل و بررسی وضعیت درونی‌اش دعوت می‌کند و از آن می‌پرسد که در نهایت کدام یک از این تجارب برایش مهم‌تر است. در واقع، این موضوع به موضوعی عمیق در باره وجود انسان و هویت او اشاره دارد.
یک لحظه‌ات پَر می‌دهد، یک لحظه لنگر می‌دهد
یک لحظه صبحت می‌کند، یک لحظه شامت می‌کند
هوش مصنوعی: زندگی گاهی سریع و پرانرژی پیش می‌رود، در حالی که گاهی دیگر به آرامی و ثبات ادامه پیدا می‌کند. لحظاتی وجود دارند که در آن‌ها انسان احساس می‌کند که حرفی برای گفتن دارد و در دیگر لحظات ممکن است در درون خود مشغول فکر و تأمل باشد.
یک لحظه می‌لرزاندت یک لحظه می‌خنداندت
یک لحظه مستت می‌کند یک لحظه جامت می‌کند
هوش مصنوعی: گاهی زندگی تو را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد، لحظه‌ای تو را به خنده می‌اندازد و لحظه‌ای دیگر مست از شادی می‌سازد. این نوسان‌ها در احساسات، زندگی را پر از تغییر و تنوع می‌کند.
چون مهره‌ای در دستِ او، گه باده و گه مستِ او
این مهره‌ات را بشکند، والله تمامت می‌کند
هوش مصنوعی: انسان مانند یک مهره در دستان خداوند است؛ گاهی خوشحال و سرمست و گاهی افسرده و نگران. اگر خدا بخواهد و مهره‌ات را بشکند، تمام وجودت تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
گه آن بُوَد، گه این بُوَد، پایان تو تمکین بُوَد
لیکن بدین تلوین‌ها مقبول و رامت می‌کند
هوش مصنوعی: گاه انسان به کارهای مختلفی مشغول می‌شود و گاهی به حالتی دیگر می‌افتد، اما در نهایت، هدف اصلی او تسلیم شدن به تقدیر و سرنوشت است. این تغییرات و تنوع‌ها باعث می‌شود که او در مسیر زندگی خود مورد پذیرش و آرامش قرار گیرد.
تو نوح بودی مدّتی، بودت قدم در شدّتی
مانندهٔ کشتی کنون بی‌پا و گامت می‌کند
هوش مصنوعی: تو مدتی مانند نوح بودی و در سختی‌ها پا به پای دیگران پیش رفتی، حالا بدون پا و قدم، در حال غرق شدن هستی.
خامش کن و حیران نشین، حیرانِ حیرت‌آفرین
پخته‌سخن مردی ولی گفتارْ خامت می‌کند
هوش مصنوعی: سکوت کن و در شگفتی فرو برو، در حیرتِ شگفت‌آور. اگرچه مردی با کلامی سنجیده وجود دارد، اما سخنانش تو را نادان و خام خواهد کرد.

خوانش ها

غزل شمارهٔ ۵۳۹ به خوانش محسن لیله‌کوهی
غزل شمارهٔ ۵۳۹ به خوانش عندلیب

آهنگ ها

این شعر را چه کسی در کدام آهنگ خوانده است؟

"تصنیف مستی سلامت می کند"
با صدای شهرام ناظری (آلبوم ساز نو آواز نو)

حاشیه ها

با سلام.
لازم است در بیت ششم، کلمه صحبت، به کلمه صبحت اصلاح شود. چرا که صحبت نقطه مقابل شام نیست ولی صبح نقطه مقابل شام است.
این اصلاح بر اساس قرائت دکتر سروش در مجموعه رسول آفتاب پیشنهاد می گردد.

1395/08/01 09:11
رضا

یک لحظه صبحت می کند...

1396/02/17 22:05
اشکان

طبق کتاب کلیات شمس تبریزی تصحیح استاد بدیع الزمان فروزانفر بیت ششم مصراع دوم "صحبت" به صبحت" تصحیح شود.تشکر