غزل شمارهٔ ۴۷۷
اطلاعات
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
خوانش ها
غزل شمارهٔ ۴۷۷ به خوانش عندلیب
حاشیه ها
در بیت دوم می فرماید:
صلای چهره خورشید ما که فردوس است
صلای سایه ی زلفین او که جناتست
زلفین: زلفین . [ زُ ](اِ) زرفین است و آن حلقه ای باشد که بر صندوق و چهارچوب در خانه نصب کنند. (برهان ) (آنندراج ). به همان معنی زورفین است . (از انجمن آرا). زنجیر. (غیاث اللغات ). زرفین و زنجیر چهارچوبه ٔ در و صندوق و جز آن . (ناظم الاطباء). زرفین . زفرین . زولفین . زوفرین . اوستا «زفرن » . حلقه ای باشد که برچهارچوب در و صندوق نصب کنند و چفت یا زنجیر را بدان اندازند. (فرهنگ فارسی معین ). در خراسان حلقه ٔ در را «زلفین » و «زلفی » و زنجیره ٔ آن را زنجیر گویند، در کابلی «زولفی » ، پشتو «زلپی »، شهمیرزادی «زلفین ». (حاشیه ٔ برهان چ معین ) . رزه که در چفت در آید. دلیل اینکه این لکه زورفین است نه تثنیه ٔ زلف : زرفن صُدَغه ُ؛ همچو زنجیر ساخت زلف را، مولدة مأخوذة من الزرفین . (منتهی الارب ). گیسو و زلف معشوق را بدان تشبیه کنند
واژهٔ زلفین در ادبیات فارسی فراوان به کار رفته است از رودکی و فردوسی گرفته تا آخر. این واژه در عربی وجود ندارد، شاید از ریشهٔ عربی نباشد. تسامحی که به وجود آمده است این است که پنداشته شده است که زلفین به صیغهٔ تثنیهٔ عربی است یعنی دو زلف. لغتنامه نویسان فارسی که در دورهٔ تیموریان هند و یا صفویه در ایران فرهنگهای متعددی نوشتهاند، متوجهٔ این مشکل شدهاند ولی استدلال آنها در بارهٔ ریشهٔ واژه و ارتباط دادن آن به زِلف zelf قانع کننده نیست، لغتنامه دهخدا جامع تمام هذیان های لغت نامه های قبلی است، به این معنی که همهٔ اشتباهات آنها را به شکل خام جمعآوری کرده است و گاه خود نیز بر آن افزوده است .
گذشته از اینکه این واژه در ادبیات و شعر به کار رفته است اصطلاحی صوفیانه است که بحث فراوان آن در کتابهای صوفیان آمده است.
ولی در بیت دوم این غزل شایان توجه است که در اینجا زلفین در تناسبی با اصطلاح قرآنی هم آورده شده است. به این نمونهها توجه کنید:
(1) وَإِذَا الْجَنَّةُ أُزْلِفَتْ ﴿التکویر: 13﴾
(2) وَأُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِینَ ﴿الشعراء: 90﴾
(3) وَأُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِینَ غَیْرَ بَعِیدٍ ﴿ق: 31﴾
زَلَف در عربی به معنی نزدیکی، نزدیک بودن، نزدیک آوردن است .
هزار در ز صفا اندرون دل بازست
شتاب کن که ز تأخیرها بس آفاتست..
در اینجا ایتیا به چه معنی است و آیا اشتباه نگارش رخ داده؟
اگر واژه را انتخاب کنیم و عنوان «قرآن» را برای جستجو انتخاب کنیم به این آیه میرسیم (سورهٔ «فصلت» آیهٔ ۱۱):
ثُمَّ اسْتَوَی إِلَی السَّمَاءِ وَهِیَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ ائْتِیَا طَوْعًا أَوْ کَرْهًا قَالَتَا أَتَیْنَا طَائِعِینَ
... سپس به آسمان و زمین گفت: بیایید! «ائتیا» ...
که به نظر میرسد دستور قرآنی «ائْتِیَا» به معنی «بیایید!» کاملا با متن بیت همخوان است. هر چند شاید کلمه میبایست به صورت «ائتیا» نوشته شود که میبایست به مآخذ و رسمالخط نسخههای خطی مراجعه کرد.