گنجور

غزل شمارهٔ ۳۹۸

از سقاهم ربهم بین جمله ابرار مست
وز جمال لایزالی هفت و پنج و چار مست
این قیامت بین که گویی آشکارا شد ز غیب
خم و کوزه حوض کوثر از می جبار مست
تن چو سایه بر زمین و جان پاک عاشقان
در بهشت عشق تجری تحتها الانهار مست
چون فزون گردد تجلی از جمال حق ببین
ذره ذره هر دو عالم گشته موسی وار مست
از تقاضاهای مستان وز جواب لن تران
در شفاعت مو به موی احمد مختار مست
او سر است و ما چو دستار اندر او پیچیده‌ایم
از شراب آن سری گردد سر و دستار مست
یوسف مصری فروکن سر به مصر اندرنگر
شهر پرآشوب بین و جمله بازار مست
گر بگویم ای برادر خیره مانی زین عجب
عرش و کرسی آسمان‌ها این همه کردار مست
شمس تبریزی برآمد در دلم بزمی نهاد
از شراب عشق گشتست این در و دیوار مست

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

از سقاهم ربهم بین جمله ابرار مست
وز جمال لایزالی هفت و پنج و چار مست
هوش مصنوعی: از چشمه‌ساری که خداوند بر آن گشوده، در میان نیکوکاران، مست و سرمست شده‌ام. زیبایی ابدی و بی‌پایان مرا به حالتی از سرخوشی و شادی کشانده است.
این قیامت بین که گویی آشکارا شد ز غیب
خم و کوزه حوض کوثر از می جبار مست
هوش مصنوعی: به این موضوع توجه کن که در روز قیامت، حقیقت‌ها به وضوح نمایان می‌شود. همچنین، خم و کوزه‌ای که در حوض کوثر وجود دارد، از می ناب و مست کننده پر شده است.
تن چو سایه بر زمین و جان پاک عاشقان
در بهشت عشق تجری تحتها الانهار مست
هوش مصنوعی: بدن مانند سایه‌ای بر روی زمین است و روح پاک عاشقان در باغ عشق، زیر درختان پرآب و طراوت، جریان دارد و مملو از شگفتی و خلسه است.
چون فزون گردد تجلی از جمال حق ببین
ذره ذره هر دو عالم گشته موسی وار مست
هوش مصنوعی: وقتی که جلوه زیبایی حق افزایش یابد، آنگاه در هر ذره‌ای از این دو جهان می‌توان شگفتی را دید و همچون موسی، بنده‌ای متعجب و سرمست گشت.
از تقاضاهای مستان وز جواب لن تران
در شفاعت مو به موی احمد مختار مست
هوش مصنوعی: از درخواست‌های مستی و از پاسخ "هرگز مرا نخواهی دید" در شفاعت، مو به مو با شخصیت احمد مختار، مست و شیدا شده است.
او سر است و ما چو دستار اندر او پیچیده‌ایم
از شراب آن سری گردد سر و دستار مست
هوش مصنوعی: او مانند سر است و ما مانند دستارهایی که دور او پیچیده‌ایم. از شراب محبت او، سر و دستار همه در مستی و شور فرو می‌روند.
یوسف مصری فروکن سر به مصر اندرنگر
شهر پرآشوب بین و جمله بازار مست
هوش مصنوعی: یوسف مصری، سرش را پایین بیاور و به مصر نگاه کن. شهری را ببین که پر از هیاهو و درگیری است و همه در بازار در حال مستی و خوشحالی هستند.
گر بگویم ای برادر خیره مانی زین عجب
عرش و کرسی آسمان‌ها این همه کردار مست
هوش مصنوعی: اگر بگویم ای برادر، تو از این حیرت و شگفتی بی‌خبر هستی؛ که این همه عظمت و زیبایی آسمان‌ها و جهان، تنها نتیجهٔ بازی و مستی است.
شمس تبریزی برآمد در دلم بزمی نهاد
از شراب عشق گشتست این در و دیوار مست
هوش مصنوعی: شمس تبریزی در دل من جشنی برپا کرد و از عشق به من شرابی نوشاند، به طوری که این دیوار و در، همه گیج و مست شده‌اند.

خوانش ها

غزل شمارهٔ ۳۹۸ به خوانش پری ساتکنی عندلیب

حاشیه ها

1387/06/09 15:09
گمنام

چند نکته کوتاه:
سقاهم ربهم : اشاره به سوره مبارکه الانسان است که در مورد خامس آل عبا(ع) علی الخصوص مولای موتقیان (ع) نازل شده است.
هفت و پنج : اشاره به 12 امام (ع)
پنج : اشاره به خامس آل عبا(ع)
چار : اشاره به چها تن از امامان (ع) با نام مبارک علی.
خم : اشاره است به اسرار غدیر خم ؛ که با توجه به نیم بیت اول از غیب آشکار شد.
حوض کوثر : اشاره است به حضرت فاطمه رهرا (س).
تجری تحتها الانهار : اشاره به سوره مبارکه الانسان.
شراب : چنانچه اشاره شده است در سوره مبارکه الانسان.
احمد مختار : اشاره به حضرت رسول اکرم (ص) است که شافی جمله مؤمنان است.

1387/06/09 16:09
گمنام

چند نکته از قلم افتاده.
تجلی از جمال حق ببین : اشاره به تجلی الهی در کوه طور که حضرت موسی (ع) را بیهوش و کوه را متلاشی نمود.
لن تران : اشاره به حضرت موسی (ع) است که آرزوی دیدار حضرت حق (جل) را داشت و ندا آمد که (لم ترانی) ....
در شفاعت مو به موی احمد مختار مست : اشاره به غرق در شفاعت بودن حضرت رسول اکرم (ص) است برای خاصان خاص که در نیم بیت اول به " مستان " یاد برده شده اند. تا شاید بدیدار حضرت باری (جل) نائل شوند.

1387/06/10 03:09
گمنام

تصحیح املائی بعضی لغات.
چها تن = چهار تن
(لم ترانی) = (لن ترانی) ….

1394/07/12 10:10
محمدامین

سلام و درود
در بیت هشتم به جای "آسمان ها" "آسمان" باشد مناسب تر است!
واژه "آسمان ها" صحیح نیست.

1394/09/12 19:12
ناشناس

احتمال دارد از جمله ابرار در بیت اول شهدای کربلا مراد باشند
از عبارت این قیامت در بیت دوم صحنه عاشور منظورست
تن چوسایه برزمین دربهشت عشق هم اجساد شهیدان در وسط میدان جنگ "
وعبارت های بعدی هم همینطور

1396/11/23 23:01
امیررضا

سلام
محمدامین به نظر من آسمان ها میتواند هفت آسمان باشد
و از این جهت خللی به آن وارد نیست
از طرفی در صورت به کار بردن آسمان باید یک مکث ( به واسطه ی
کمبود هجای " ها " ) کرد که از آهنگین بودن بیت می کاهد .

1397/10/03 07:01
شاهرخ najafishahrokh۹۲@gmail.com

ابرار ، هر آنکس که کار نیک انجام دهد.
کار نیک در زبان مولانا ، کار بی (( من )) است.
کار نیک ، عمل فارغ از مقایسه و قضاوت ذهن است.
عملی است که فاعل از نیک و بد آن فراغت یافته ، چرا که چون گوی در فرمان گوی او دوان است.
مست از میی است ، که او میدهد .
هر آنچه ساقی میدهد ، مینوشد .
بی آنکه آنرا در ظرف درک و حس بسنجد .
مکان و زمان و هدف برای مست ، بی اعتبار و بی معنی است.
فارغ از قالب مذهب و تاریخ و جغرافیا ، بی جهت و بی سو است

1397/10/03 07:01
شاهرخ najafishahrokh۹۲@gmail.com

دز فرمان چوگان او
صحیح است

1398/05/25 20:07
صدرالًدّین خالصی

بیت 8، اگر بگونه زیر نوشته و خوانده شود چمِ سخن مولانا روشن تَر میشود
گر بگویم ای برادر خیره مانی زین عجب
عرش و کرسی ، آسمان‌ ِ این همه کردار مست

1401/12/08 14:03
من هستم

منظور از هفت و پنج و چار: هفت آسمان؛ پنج گوهر یا حواس پنجگانه؛ چهار عنصر. 

1402/01/25 09:03
محمدهادی طیبی

آفرین

هفت آسمان

پنج گوهر

چهار عنصر 

که اینها همشان مستند