اطلاعات
وزن: مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
خشم مرو خواجه! پشیمان شوی
جمع نشین، ورنه پریشان شوی
هوش مصنوعی: خشمگین نشو، آقا! ممکن است بعداً از رفتار خود پشیمان شوی. اگر در کنار دیگران نباشی، ممکن است دچار سردرگمی شوی.
طیره مشو خیره مرو زین چمن
ورنه چو جغدان سوی ویران شوی
هوش مصنوعی: اگر از این گلزار دور شوی و به بیراهه بروی، مانند جغد به ویرانی خواهی رفت. پس به بی‌خود بودن و گمراهی تن نده.
گر بگریزی ز خراجات شهر
بارکش غول بیابان شوی
هوش مصنوعی: اگر از پرداخت مالیات و هزینه‌های شهری فراری باشی، به خطر بزرگ و مشکلاتی بیشتر دچار خواهی شد.
گر تو ز خورشید حمل سر کشی
بفسری و برف زمستان شوی
هوش مصنوعی: اگر تو مانند خورشید بر افراشته باشی، به زودی خواهی درخشید و سردی‌های زمستان را فراموش خواهی کرد.
روی به جنگ آر و به صف شیروار
ورنه چو گربه تو در انبان شوی
هوش مصنوعی: به جنگ برو و خودت را به صف قهرمانان بزن، وگرنه مانند گربه در انبانه خفه خواهی شد.
کم خور ازین پاچهٔ گاو، ای ملک
سیر چریدی، خر شیطان شوی
هوش مصنوعی: از این تکه گوشت گاو زیاد نخور، ای پادشاه که سیر چریدی، مبادا به مسیر نادرست برروی.
کافر نفست چو زبون تو شد
گر همه کفری همه ایمان شوی
هوش مصنوعی: اگر نفس تو ذلیل و حقیر شود، حتی اگر به ظاهر تمام کفرها را کنار بگذاری و به ایمان روی بیاوری، تاثیری در حقیقت تو نخواهد داشت.
روی مکن ترش ز تلخی یار
تا ز عنایت گل خندان شوی
هوش مصنوعی: اگر از رفتار ناخوشایند یار خود دلگیر هستی، با دل تنگی رفتار نکن و به تلخی نپرداز. بلکه با محبت و خوش‌رویی برخورد کن تا از لطف و رحمت او بهره‌مند شوی و دلش شاد شود.
دست و دهان را چو بشویی ز حرص
صاحب و همکاسهٔ سلطان شوی
هوش مصنوعی: اگر دست و دهان خود را از حرص و طمع بشویی، نزد صاحب قدرت و همکاسهٔ او خواهی بود.
ای دل، یک لحظه تو دیوانهٔ
با دمی خواجهٔ دیوان شوی
هوش مصنوعی: ای دل، اگر فقط برای لحظه‌ای دیوانه‌وار به سوی محبوبی بروی که خود نیز در جنون است، چه لذتی خواهد داشت.
گاه بدزدی، ره ایران زنی
گاه روی شحنهٔ توران شوی
هوش مصنوعی: گاهی دزد می‌شوی و به سرزمین ایران می‌روی، و گاهی هم به سمت راهزن‌های توران می‌پیوندی.
گه ز (سپاهان) و حجاز) و (عراق)
مطرب آن ماه خراسان شوی
هوش مصنوعی: به گاهی شنیده می‌شود که موزیک و شادی از سرزمین‌های سپاهان، حجاز و عراق به سرزمین خراسان می‌آید.
بوقلمونی چه شود گر چو عقل
یک صفت و یک دل و یکسان شوی؟
هوش مصنوعی: بوقلمون چه ضرری خواهد داشت اگر مانند عقل، ویژگی‌ها و دل یکسانی داشته باشد؟
گر نکنی این همه خاموش باش
تا به خموشی همگی جان شوی
هوش مصنوعی: اگر نمی‌خواهی زیاد صحبت کنی، بهتر است سکوت کنی تا به آرامش و سکوت کلامی دست پیدا کنی.
روی به شمس الحق تبریز کن
تا ملک ملک سلیمان شوی
هوش مصنوعی: به سوی شمس تبریزی توجه کن تا به فرمانروایی سلیمان دست یابی.
حاشیه ها
لطفاَ تصحیح بفرمایید ؛
1-بیت دهم مصراع دوم ، باز دمی خواجه دیوان شوی
2- بیت یازدهم مصراع اول ، گاه بدزدی، ره ایران زنی
شرح و تفسیری از این غزل:
پیوند به وبگاه بیرونی
رهگدر گرامی،
ابو نصر فراهی می گوید:
" برج ها دیدم که از مشرق بر آوردند سر
جمله در تسبیح و در تهلیل حی لا یموت
چون حمل چون ثور چون جوزا و سرطان و اسد
سنبله میزان و عقرب ،قوس و جدی و دلو و حوت "
برجهای دوازده گانه، حمل برج بره است آغاز فرورددین
فردوسی می فرماید:
" چو آمد به برج بره آفتاب
جهان شد پر از رنگ وآیین و آب
کیومرس شد بر جهان کدخدای
نخستین به کوه اندرون ساخت جای "
1396/09/09 20:12
حمید رضا۴
رهگذر گرامی،
سپاس از اینکه من را با این غزل فوق العاده آشنا کردید.
اگر اشتباه نکنم حَمَل نام موقعیت ارتفاعی خورشید در ماه فروردین است که هوا رو به گرمی می نهد.
در ماه های بعدی این موقعیت ها با بالا رفتن و پایین آمدن تغییر میکنند و نام های دیگری به خود می گیرند.
می فرماید واقعیات و حقایق را باید پذیرفت و جنگیدن با آنها محکوم به شکست است.
1397/10/09 15:01
بهزاد علوی (باب)
در بیت 12 سمت راست همچنان که (سپاهان) و (حجاز) و (عراق) در کمان آمده اند
بهتر است که در مصرع سمت چپ هم (خراسان) در کمان ئوشته شود
خطاب به دوست عزیز ب علوی نام های سپاهان و حجاز و عراق در اینجا نه نام منطقه، که نام مقام های موسیقی دورۀ مولانا هستند و در زمان او نام هیچیک از مقام های موسیقی «خراسان» نبوده است همچنان که در بیت قبلی نام های مکان «ایران» و «توران» در کمان نیامده اند
1401/10/28 22:12
امیرحسین فیض شاهی
تاکه شدم رهروقوم یقین.... ساکن کوی معین شدم
1403/05/26 22:07
بهزاد علوی (باب)
رسول گرامی با سپاس از لطف خود که "خراسان" را (از قول این حقیر) تعبیر به نام منطقه فرمودید ... ابداََ بخاطراین که خراسان به این صورت به معنای منطقه در کمان و به صورت (خراسان) نوشته شود در نظر نبوده و نخواهد بود و با رجوع به فرهنگ معین (دوره 6 جلدی - چاپ هشتم - سال 1371) دقت کنید: " خراسان نغمه ایست در موسیقی قدیم" و بهتر است با همگونی با مصرع سمت راست و همگون با مابقی واژه ها در کمان و به صورت (خراسان) نوشته شود!
چو بشنوی سخن اهل دل مگو که خطاست سخن شناس نه ای جان من خطا این جاست!
1404/01/08 10:04
رضا از کرمان
جناب علوی درود بر شما
حقیقتاً بنده به اینکه خراسان هم جز مقامات موسیقی باشد شک نمودم وبه منبعی که حضرتعالی اشاره فرمودید از دو انتشارات مراجعه نمودم ولی چنین سندی ندیدم وجدا از این خودم هم هرگز در گوشه ها ومقامات موسیقی ایرانی خراسان را نشنیده ام این هم آدرس دو فرهنگی که خدمتت عرض کردم :
فرهنگ معین انتشارات نامن عزیزالله علیزاده چاپ 88 صفحه 2922
فرهنگ معین انتشارات امیر کبیر محمد معین چاپ71 صفحه2006
لطفا جهت رفع شبهه راهنمایی بفرمایید
شاد باشی عزیزم
مولانا