گنجور

غزل شمارهٔ ۳۰۵۹

چه باک دارد عاشق ز ننگ و بدنامی
که عشق سلطنت است و کمال و خودکامی
پلنگ عشق چه ترسد ز رنگ و بوی جهان
نهنگ فقر چه ترسد ز دوزخ آشامی
چگونه باشد عاشق ز مستی آن می
که جام نیز ز تیزیش گم کند جامی
چه جای خاک که بر کوه جرعه‌ای برریخت
هزار عربده آورد و شورش و خامی
تو جام عشق چه دانی چو شیشه دل باشی
تو دام عشق چه دانی چو مرغ این دامی
ز صاف بحر نگویم اگر کفش بینی
مثال زیبق بر هیچ کف نیارامی
ملول و تیره شدی مر صفاش را چه گنه
نبات را چه جنایت چو سرکه آشامی
که خاک بر سر سرکا و مرد سرکه فروش
که شهد صاف ننوشد ز تیره ایامی
به من نگر که در این بزم کمترین عامم
ز بیخودی نشناسم ز خاص تا عامی

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چه باک دارد عاشق ز ننگ و بدنامی
که عشق سلطنت است و کمال و خودکامی
هوش مصنوعی: عاشق به هیچ‌چیز جز عشق فکر نمی‌کند و هیچ اهمیتی به ننگ و بدنامی نمی‌دهد، چرا که عشق برای او چون سلطنتی است که او را به کمال و موفقیت می‌رساند.
پلنگ عشق چه ترسد ز رنگ و بوی جهان
نهنگ فقر چه ترسد ز دوزخ آشامی
هوش مصنوعی: عشق مانند پلنگی است که از تنوع و زیبایی‌های دنیا نمی‌ترسد، و فقر به مانند نهنگی است که از عذاب و سختی‌های زندگی هراسی ندارد. به عبارتی، عشق و روح آزاد از قید و بندهای مادی و مشکلات زندگی متاثر نمی‌شوند.
چگونه باشد عاشق ز مستی آن می
که جام نیز ز تیزیش گم کند جامی
هوش مصنوعی: عاشق چگونه می‌تواند بی‌خبر باشد از شور و شوقی که آن نوشیدنی به او می‌دهد، وقتی که حتی جام خود را از شدت مستی گم می‌کند؟
چه جای خاک که بر کوه جرعه‌ای برریخت
هزار عربده آورد و شورش و خامی
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که حتی یک قطره آب که بر کوه ریخته شود، می‌تواند باعث ایجاد غوغا و شور و هیجان شود. در واقع، به نظر می‌رسد که حتی کوچک‌ترین چیزها می‌توانند تأثیرات بزرگی داشته باشند و باعث تحریک احساسات و واکنش‌ها شوند.
تو جام عشق چه دانی چو شیشه دل باشی
تو دام عشق چه دانی چو مرغ این دامی
هوش مصنوعی: تو که شیشه دل داری، نمی‌توانی از روح و عمق عشق آگاه باشی. تو که مانند مرغی در دام عشق هستی، چگونه می‌توانی دلی از درد و زیبایی این عشق بفهمی؟
ز صاف بحر نگویم اگر کفش بینی
مثال زیبق بر هیچ کف نیارامی
هوش مصنوعی: اگر دریا را صاف و آرام ببینی، نگو که کف‌های آن هیچ تأثیری ندارند؛ چرا که در واقع، زیبایی در عمق و زیر لایه‌های آن نهفته است.
ملول و تیره شدی مر صفاش را چه گنه
نبات را چه جنایت چو سرکه آشامی
هوش مصنوعی: از حال و روز خود ناراضی و ناامید شده‌ای، اما چه خطایی مرتکب شده‌ای که مانند سرکه تلخ و ترش شده‌ای؟ این حالت تو چه گناهی از گیاهان دارد که به این‌گونه دچار شوی؟
که خاک بر سر سرکا و مرد سرکه فروش
که شهد صاف ننوشد ز تیره ایامی
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که شخصی که در زندگی با مشکلات و سختی‌ها روبرو شده و از دردسرها رنج برده، نباید از دیگران انتظار داشته باشد که به راحتی و بدون زحمت به خوشی و خوشبختی برسند. در واقع، اشاره به این دارد که کسی که طعم تلخی‌های زندگی را نچشیده، نمی‌تواند لذت واقعی را درک کند. به نوعی، این بیت بر اهمیت تجربه‌ی سختی‌ها و تلاش در راه رسیدن به موفقیت تأکید می‌کند.
به من نگر که در این بزم کمترین عامم
ز بیخودی نشناسم ز خاص تا عامی
هوش مصنوعی: به من نگاه کن که در این میهمانی من از فرط بی‌خودی حتی نمی‌توانم افراد خاص را از عام‌ها تشخیص دهم.