گنجور

غزل شمارهٔ ۲۹۶

مخسب ای یار مهمان دار امشب
که تو روحی و ما بیمار امشب
برون کن خواب را از چشم اسرار
که تا پیدا شود اسرار امشب
اگر تو مشترییی گرد مه گرد
بگرد گنبد دوار امشب
شکار نسر طایر را به گردون
چو جان جعفر طیار امشب
تو را حق داد صیقل تا زدایی
ز هجران ازرق زنگار امشب
بحمدالله که خلقان جمله خفتند
و من بر خالقم بر کار امشب
زهی کر و فر و اقبال بیدار
که حق بیدار و ما بیدار امشب
اگر چشمم بخسبد تا سحرگه
ز چشم خود شوم بیزار امشب
اگر بازار خالی شد تو بنگر
به راه کهکشان بازار امشب
شب ما روز آن استارگان‌ست
که درتابید در دیدار امشب
اسد بر ثور برتازد به جمله
عطارد برنهد دستار امشب
زحل پنهان بکارد تخم فتنه
بریزد مشتری دینار امشب
خمش کردم زبان بستم ولیکن
منم گویای بی‌گفتار امشب

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

مخسب ای یار مهمان دار امشب
که تو روحی و ما بیمار امشب
هوش مصنوعی: ای دوست، امشب را مهمان‌نواز باش، زیرا تو روحی زنده و ما در این شب بیمار و افسرده‌ایم.
برون کن خواب را از چشم اسرار
که تا پیدا شود اسرار امشب
هوش مصنوعی: خواب را از چشمان اسرار بیرون کن تا رازهای امشب آشکار شود.
اگر تو مشترییی گرد مه گرد
بگرد گنبد دوار امشب
هوش مصنوعی: اگر تو به دنبال کسی هستی، باید دور او بچرخی و مانند سیاره‌ای در مدار او حرکت کنی، امشب این کار را انجام بده.
شکار نسر طایر را به گردون
چو جان جعفر طیار امشب
هوش مصنوعی: امشب شکار پرنده‌ای را در آسمان به یاد جان جعفر طیار ببین.
تو را حق داد صیقل تا زدایی
ز هجران ازرق زنگار امشب
هوش مصنوعی: امشب به تو اجازه داده شده که با مهارت و توانایی‌ات، غم دوری و فراق را از قلبت بزدایی و به زندگی‌ات تازگی ببخشی.
بحمدالله که خلقان جمله خفتند
و من بر خالقم بر کار امشب
هوش مصنوعی: خوشحالم که مردم همه خوابند و من در حال عبادت و کار برای خدا هستم.
زهی کر و فر و اقبال بیدار
که حق بیدار و ما بیدار امشب
هوش مصنوعی: این بیت به معنای این است که خوشا به حال کسانی که در شرایطی ویژه و با انرژی بیدار هستند، چرا که در این شب خاص، حقیقت روشن و درک‌شدنی است و ما نیز در این آگاهی بیداریم.
اگر چشمم بخسبد تا سحرگه
ز چشم خود شوم بیزار امشب
هوش مصنوعی: اگر چشمانم بخوابند تا صبح، امشب از نگاه خودم متنفّر و دور می‌شوم.
اگر بازار خالی شد تو بنگر
به راه کهکشان بازار امشب
هوش مصنوعی: اگر در بازار زندگی خلوت و خالی شد، به آسمان نگاه کن و راه کهکشان را ببین که در این شب چه زیبایی‌هایی دارد.
شب ما روز آن استارگان‌ست
که درتابید در دیدار امشب
هوش مصنوعی: شب ما همان روزی است که ستارگان به درخشیدن در این دیدار امشب پرداخته‌اند.
اسد بر ثور برتازد به جمله
عطارد برنهد دستار امشب
هوش مصنوعی: شیر بر گاو حمله می‌کند و تمام شب ستاره عطارد به او نگاه می‌کند.
زحل پنهان بکارد تخم فتنه
بریزد مشتری دینار امشب
هوش مصنوعی: سیاره زحل به طور مخفیانه تخم فتنه را می‌کارد و سیاره مشتری با به بار آمدن آن، امشب ثروت و رونق را به ارمغان می‌آورد.
خمش کردم زبان بستم ولیکن
منم گویای بی‌گفتار امشب
هوش مصنوعی: با اینکه سکوت کرده‌ام و حرفی نمی‌زنم، اما در این شب بی‌کلام، پیام و احساساتم به وضوح بیانگر خودم هستند.

خوانش ها

غزل شمارهٔ ۲۹۶ به خوانش پری ساتکنی عندلیب
غزل شمارهٔ ۲۹۶ به خوانش فاطمه زندی

حاشیه ها

1393/12/16 16:03
Dream

سلام شعر بسیار زیبایی است خیلی ممنونم

1395/08/14 03:11

هنگام بهار و در آغاز سال نو میان شیر (اسد) یا نماد خورشید و صورت فلکی گاو (ثور) همنشینی به وجود می آید .

1395/12/14 14:03
رضا

دو ستاره درخشان در آسمان تابستان بنام نسر شناخته می شوند یکی نسر واقع یا کرکس نشسته که همان ستاره معروف وگا یا آلفا لیرا (چنگ رومی) است و دیگری نسر طایر (آلفا آکویلا) در صورت فلکی عقاب یا کرکس پرنده . این دو ستاره همراه با ستاره دنب یا دمچه ماکیان یا ذنب الدجاجه و یا آلفا سیگنوس سه راس مثلث تابستانی را تشکیل می دهند.

1398/12/27 09:02

اگر معتقدیم مولانا علم ِ اختری و کهکشان­ شناسیک را از چشم ِ سِِّر و راز دیده است پس بهتر است از همان کسره ­ی ِ یلخی استفاده کنیم که در معنی تقویم ِ دینی قبل از ما وجود داشته و خود ِ عقل این باور را در آب و کینه می­ کاویده است! حالا چرا (آب و کین) و این دو چه سنخیتی با هم دارند و چرا نه (تاب­ وکین) که هر دو واژه جنگ ­وجدال معنی می ­دهند؟ این بماند برای بعد.
اما اگر معتقدیم مولانا علم اختری و کهکشان­ شناسیک را از چشم ِ سَر و شعور مادی دیده است یعنی اگر معتقدیم مولانا دانش زمان خود چون پیش­رفت علوم ِ ستاره­ شناسی را مطالعه می­کرده و نسخ ِ استخراجی ِ رصدخانه­ ی مراغه و بحث ِ جفت طوسی مربوط به خواجه نصیر را مد نظر داشته است و باصطلاح ِ ممنوعه و قابل پیگرد در قرون وسطی (شمس­ الدینی) می­کرده بر اساس اندیشه­ ی این شاعر:
مخسب ای یار ِ مهمان­ دار امشب
که تو روحی و ما بیمار، امشب
برون کُن خواب را از چشم ِ اسرار
که تا پیدا شود اسرار ، امشب
اگر تو مشترییی گِرد ِ مَه گَرد
نه گِرد ِِ گنبد ِ دوّار ، امشب
( ادعای این که مشتری از اقمار زمین نیست ادعایی خطرناک بوده و همین ادعا می­توانسته مولوی را روی هیزم قرون وسطی کباب کند بلایی که بعدها بر سر ِ جوردآنوبرونو و جیرونامو ساوونارولا آمد)
شکار نسر ِ طایر کُن به گردون
چو جان ِ جعفری ِ طیار ، امشب
تو را دادند صیقل تا زدایی
ز هجران ازرق ِ زنگار ، امشب
بحمدالله که خلقان جمله خفتند
و من بر خلقت و پرگار امشب
زهی کر و فر و اقبال بیدار
که حق بی ­دار و ما بیدار ، امشب (به اختلاف ِ "بی ­دار" و "بیدار" دقت کنید)
اگر چشمم بخسبد تا سحرگه
ز چشم خود شوم بیزار ، امشب
اگر بازار خالی شد تو بنگر
به راه ِ کهکشان ، بازار ، امشب
شب ِ ما روز ِ آن استارگان­ست
که درتابید در دیدار ، امشب
اَسد بر ثور برتازد به جمله
عطارد وَرنَهَد دستار ، امشب
زُحل پنهان بکارد تخم ِ فتنه
بریزد مشتری دینار ، امشب
خمش کردم زبان بستم ولیکن
منم گویای ِ بی­گفتار ، امشب
########
* به نقل از آقای دکتر نائینی در سخنرانی­ ِ معوج ­اش از قول مولانا

1402/05/03 18:08
Tito Ceccherini

Composer Karol Szymanowski set this wonderful poem in music as his “Third Symphony" op. 27, using a polish translation by Tadeusz Micinski