گنجور

غزل شمارهٔ ۲۵۸۵

گر نرگس خون خوارش دربند امانستی
هم زهر شکر گشتی هم گرگ شبانستی
هم دور قمر یارا چون بنده بدی ما را
هم ساغر سلطانی اندر دورانستی
هم کوه بدان سختی چون شیره و شیرستی
هم بحر بدان تلخی آب حیوانستی
از طلعت مستورش بر خلق زدی نورش
هم نرگس مخمورش بر ما نگرانستی
با هیچ دل مست او تقصیر نکرده‌ست او
پس چیست ز ناشکری تشنیع چنانستی
وصلش به میان آید از لطف و کرم لیکن
کفو کمر وصلش ای کاش میانستی
صورتگر بی‌صورت گر ز آنک عیان بودی
در مردن این صورت کس را چه زیانستی
راه نظر ار بودی بی‌رهزن پنهانی
با هر مژه و ابرو کی تیر و کمانستی
بربند دهان زیرا دریا خمشی خواهد
ور نی دهن ماهی پرگفت و زیانستی

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن (هزج مثمن اخرب)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گر نرگس خون خوارش دربند امانستی
هم زهر شکر گشتی هم گرگ شبانستی
هوش مصنوعی: اگر نرگس زیبا و خون‌خوار در دام تو باشد، تو هم مانند زهر شیرین می‌شوی و هم مانند گرگ در لباس شب.
هم دور قمر یارا چون بنده بدی ما را
هم ساغر سلطانی اندر دورانستی
هوش مصنوعی: ای دوست، همچنان که دور قمر هستی، ما نیز همچون بنده‌ای در خدمت تو هستیم و در این دنیا، ساغر سلطانی در دست داریم.
هم کوه بدان سختی چون شیره و شیرستی
هم بحر بدان تلخی آب حیوانستی
هوش مصنوعی: کوه به دلیل سختی‌اش مانند شیر است و دریا نیز به خاطر تلخی‌اش مانند آب حیوانات.
از طلعت مستورش بر خلق زدی نورش
هم نرگس مخمورش بر ما نگرانستی
هوش مصنوعی: نور زیبایی که از چهره پنهانت بر مردم تابید، مانند نرگس مستی است که چشم‌ها را به خود خیره کرده و بر ما تأثیر عمیقی گذاشته است.
با هیچ دل مست او تقصیر نکرده‌ست او
پس چیست ز ناشکری تشنیع چنانستی
هوش مصنوعی: دل کسی که دچار مستی و شیدایی عشق اوست، هرگز خطا و تقصیری ندارد. پس چه دلیلی برای سرزنش و نارضایتی وجود دارد؟
وصلش به میان آید از لطف و کرم لیکن
کفو کمر وصلش ای کاش میانستی
هوش مصنوعی: ارتباط و وصال او به خاطر مهربانی و بخشندگی‌اش برقرار می‌شود، اما ای کاش تو در میانه این ارتباط قرار می‌گرفتی تا همتای او به حساب آیی.
صورتگر بی‌صورت گر ز آنک عیان بودی
در مردن این صورت کس را چه زیانستی
هوش مصنوعی: صورتگر بی‌صورت، یعنی کسی که بر اساس ویژگی‌های ظاهری کار می‌کند و به شکل و فرم اهمیت می‌دهد، اگر به این نتیجه برسد که در مرگ این صورت یا شکل ظاهری، ضرری برای کسی وجود ندارد، پس انسانی را که درک عمیقی از حقیقت و واقعیت ندارد، تحت‌الشعاع قرار داده است. در واقع، این جمله به نوعی اشاره به اهمیت واقعیت‌های درونی و معنوی دارد و نشان می‌دهد که نباید فقط به ظواهر و شکل‌ها توجه کنیم.
راه نظر ار بودی بی‌رهزن پنهانی
با هر مژه و ابرو کی تیر و کمانستی
هوش مصنوعی: اگر بخواهی به زیبایی‌های دل‌خواه فکر کنی و هیچ خطر و مانعی در این راه نباشد، با هر نگاه و حرکتی که از چشمان و ابروهایت برمی‌آید، می‌توانی مانند تیر و کمانی دقیق و مؤثر عمل کنی.
بربند دهان زیرا دریا خمشی خواهد
ور نی دهن ماهی پرگفت و زیانستی
هوش مصنوعی: سکوت کن زیرا دریا تکانی خواهد خورد. اگر زبان به سخن بگشایی، برای ماهی دردسر ایجاد می‌شود.