گنجور

غزل شمارهٔ ۱۷۹۳

این کیست این این کیست این هذا جنون العاشقین
از آسمان خوشتر شده در نور او روی زمین
بی‌هوشی جان‌هاست این یا گوهر کان‌هاست این
یا سرو بستان‌هاست این یا صورت روح الامین
سرمستی جان جهان معشوقه چشم و دهان
ویرانی کسب و دکان یغماجی تقوا و دین
خورشید و ماه از وی خجل گوهر نثار سنگ دل
کز بیم او پشمین شود هر لحظه کوه آهنین
خورشید اندر سایه‌اش افزون شده سرمایه‌اش
صد ماه اندر خرمنش چون نسر طایر دانه چین
بسم الله ای روح البقا بسم الله ای شیرین لقا
بسم الله ای شمس الضحا بسم الله ای عین الیقین
هین روی‌ها را تاب ده هین کشت دل را آب ده
نعلین برون کن برگذر بر تارک جان‌ها نشین
ای هوش ما از خود برو وی گوش ما مژده شنو
وی عقل ما سرمست شو وی چشم ما دولت ببین
ایوب را آمد نظر یعقوب را آمد پسر
خورشید شد جفت قمر در مجلس آ عشرت گزین
من کیسه‌ها می دوختم در حرص زر می سوختم
ترک گدارویی کنم چون گنج دیدم در کمین
ای شهسوار امر قل ای پیش عقلت نفس کل
چون کودکی کز کودکی وز جهل خاید آستین
چون بیندش صاحب نظر صدتو شود او را بصر
دستک زنان بالای سر گوید که یا نعم المعین
در سایه سدره نظر جبریل خو آمد بشر
درخورد او نبود دگر مهمانی عجل سمین
بر خوان حق ره یافت او با خاصگان دریافت او
بنهاده بر کف‌ها طبق بهر نثارش حور عین
این نامه اسرار جان تا چند خوانی بر چپان
این نامه می پرد عیان تا کف اصحاب الیمین

اطلاعات

وزن: مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن (رجز مثمن سالم)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

این کیست این این کیست این هذا جنون العاشقین
از آسمان خوشتر شده در نور او روی زمین
هوش مصنوعی: این چه کسی است که در نورش زمین از آسمان زیباتر شده؟ این حالت پرشور عاشقان است.
بی‌هوشی جان‌هاست این یا گوهر کان‌هاست این
یا سرو بستان‌هاست این یا صورت روح الامین
هوش مصنوعی: این حالت مستی و سرمستی می‌تواند نشان‌دهنده‌ی روح یا عمق وجود انسان‌ها باشد، یا به زیبایی‌های طبیعی و جوانه‌هایی اشاره کند که در باغ‌ها می‌رویند. در این حالت، ممکن است همچنین نمایانگر تجلیات الهی یا فرشتگان نیز باشد.
سرمستی جان جهان معشوقه چشم و دهان
ویرانی کسب و دکان یغماجی تقوا و دین
هوش مصنوعی: شکوه و زیبایی عشق، در چهره معشوق و لبان او دیده می‌شود. این زیبایی به قدری دلرباست که همه چیز را تحت تأثیر قرار می‌دهد، حتی به نظر می‌رسد که دیانت و تقوا در برابر آن ناتوان هستند.
خورشید و ماه از وی خجل گوهر نثار سنگ دل
کز بیم او پشمین شود هر لحظه کوه آهنین
هوش مصنوعی: خورشید و ماه به خاطر او شرمسار هستند. برای او جواهرات می‌پاشند، در حالی که سنگ‌دل‌ها به خاطر ترس از او هر لحظه مانند کوهی از آهن نرم و ضعیف می‌شوند.
خورشید اندر سایه‌اش افزون شده سرمایه‌اش
صد ماه اندر خرمنش چون نسر طایر دانه چین
هوش مصنوعی: خورشید در سایه‌اش بیشتر می‌درخشد و سرمایه‌اش بسیار فراوان شده است، مانند پرنده‌ای که دانه‌ها را از زمین جمع می‌کند.
بسم الله ای روح البقا بسم الله ای شیرین لقا
بسم الله ای شمس الضحا بسم الله ای عین الیقین
هوش مصنوعی: با نام خدا آغاز می‌کنم، ای روح جاودان. با نام خدا شروع می‌کنم، ای دیدار شیرین. با نام خدا، ای خورشید صبح. با نام خدا، ای چشمه یقین.
هین روی‌ها را تاب ده هین کشت دل را آب ده
نعلین برون کن برگذر بر تارک جان‌ها نشین
هوش مصنوعی: به جلو برو و زیبایی‌ها را به نمایش بگذار، به دل‌ها سرزندگی و نشاط بده. پای خود را از راه بیرون بگذار و بر سر دل‌ها نشسته و آن‌ها را روشن کن.
ای هوش ما از خود برو وی گوش ما مژده شنو
وی عقل ما سرمست شو وی چشم ما دولت ببین
هوش مصنوعی: ای فکر ما از خودت دور شو، ای گوش ما خبرهای خوب را بشنو، ای عقل ما مست و شاد باش، ای چشم ما نعمات و برکت‌ها را ببین.
ایوب را آمد نظر یعقوب را آمد پسر
خورشید شد جفت قمر در مجلس آ عشرت گزین
هوش مصنوعی: ایوب به یعقوب نگاه کرد و پسرش مانند خورشید درخشید و جفت قمر شد. اکنون در مجلس شادی و خوشی حاضر شو.
من کیسه‌ها می دوختم در حرص زر می سوختم
ترک گدارویی کنم چون گنج دیدم در کمین
هوش مصنوعی: در تلاش برای جمع‌آوری ثروت، سختی‌ها و زحمت‌های زیادی را تحمل می‌کردم، اما حالا پس از اینکه گنجی را در کمین دیدم، تصمیم گرفته‌ام از این کارها فاصله بگیرم.
ای شهسوار امر قل ای پیش عقلت نفس کل
چون کودکی کز کودکی وز جهل خاید آستین
هوش مصنوعی: ای فرمانروای بزرگ، بگو که عقل تو به کجا رفته است. تو همچون کودکی هستی که از نادانی خود در حال رنج بردن است.
چون بیندش صاحب نظر صدتو شود او را بصر
دستک زنان بالای سر گوید که یا نعم المعین
هوش مصنوعی: زمانی که صاحب نظر (کسی که بینش و دانش خوبی دارد) او را ببیند، از شگفتی و حیرت چشم‌هایش به حالت حیرت زده باز می‌شود و به او به عنوان کسی که یاریگر خوبی است، احترام می‌گذارد و در دل یا بر زبان می‌آورد که تو چه نیکو یاری هستی.
در سایه سدره نظر جبریل خو آمد بشر
درخورد او نبود دگر مهمانی عجل سمین
هوش مصنوعی: در زیر سایه درخت بزرگ سدره، جبرئیل با نگاهی خاص به بشر توجه کرد. چنین توجهی برای او بی‌نظیر بود و دیگر مهمانی همچون او وجود نداشت.
بر خوان حق ره یافت او با خاصگان دریافت او
بنهاده بر کف‌ها طبق بهر نثارش حور عین
هوش مصنوعی: او در محفل حق، به همراه دوستان ویژه‌اش، به درک و فهم عمیق‌تری دست یافته است. در آنجا، طبق و ظرفی را آماده کرده‌اند تا زیبایی‌ها و نعمت‌های بهشتی را برای او هدیه کنند.
این نامه اسرار جان تا چند خوانی بر چپان
این نامه می پرد عیان تا کف اصحاب الیمین
هوش مصنوعی: این نامه رازهای روح را تا چه موقع می‌خوانی؟ چرا این نامه به ظاهر می‌پرد و در نهایت به کف دست راست‌ها خواهد رفت؟

خوانش ها

غزل شمارهٔ ۱۷۹۳ به خوانش علیرضا بخشی زاده روشنفکر
غزل شمارهٔ ۱۷۹۳ به خوانش محمدرضا جراح زاده
غزل شمارهٔ ۱۷۹۳ به خوانش عندلیب

حاشیه ها

1389/06/25 12:08
شهاب

بیت معروف
بسم الله ای روح البقا بسم الله ای شیرین لقا /
بسم الله ای شمس الضحا بسم الله ای عین الیقین
را حسام الدین سراج در پایان تصنیفی که ابیات آن از غزل قبلی (1792) می باشد خوانده است ولی تصنیف و آلبوم به همین نام "بسم الله ای شمس الضحی" می باشد.

1391/10/02 10:01
هاشم

پیرو گفته آقای شهاب لطفا به لیمک زیر مراجعه کنید
پیوند به وبگاه بیرونی

1393/08/28 23:10
ناشناس

این مدل را محمود کریمی در محرم بسیار زیبا برای ابی عبدالل خوانده

1393/08/03 14:11
hamidrexa

این کیست این این کیست این این ذکر طوفانیست این نور ربانیست این این گوهر جانیست این
بسم الله ای خون خدا بسم الله ای شهد بلا شاه شهید کربلا یاین امیر المومنین
پیوند به وبگاه بیرونی
فوق العاده
با صدای محمود کریمی

1394/06/22 14:09
وحید

سلام
ای کاش ما هم جرعه ای از شراب عشق حق را مینوشیدیم.

1395/04/23 17:06
محمد حسین رفعتی

این غزل و غزل قبلی با هم ترکیب شدن در آهنگ جدید آقای چاووشی ...
خود آقای چاووشی هم ظاهرا از این سایت استفاده میکنه به عنوان مرجع ...

1395/04/13 18:07
هادی امیری فلاح

سلام
این یکی از سنگین اشعار مولانا هست. کسی که این شعر را با تمام وجود درک کنه قطعا متوجه رتبه ی بالای عرفانی این شخصیت خواهد شد.
به تازگی متوجه شدم که محسن چاوشی آنرا در سبک پاپ خوانده که وقتی گوش کردم بسیار لذت بردم اما برای عاشقان مولانا و این شعر اکیدا پیشنهاد می کنم که آواز استاد سید حسام الدین سراج که چند سال پیش با این شعر خوانده شده را حتما گوش کنند. صدای عرفانی سراج قطعا بهتر و لذتبخش تر خواهد بود. به نظر می رسه که سراج در این اجرا حجم نفس و صدای خودش را داره به رخ همه ی خوانندگان می کشه و همه را به رقابت فرا می خوانه. البته سبک ها با هم خیلی متفاوت هستند و این نظر بنده هست.
لینک دانلود با صدای سید حسام الدین سراج:
پیوند به وبگاه بیرونی
این اجرا بسیار استادانه هست و بصورتی اجرا شده که برای مخاطب ، صحنه ای که در زیر می نویسم را تداعی می کنه:
اجرای آهنگ به دو دسته خواننده تقسیم شده که یکی را حسام الدین سراج (بعنوان شخصی جدید الورود) و صدای دیگر را گروهی که همخوانی می کنند (بعنوان اهالی یک شهر) روایت می کنند.
در ابتدا ، موزیک با اجرای همنوازی برای مدتی حدود 5 دقیقه شروع میشه و در ذهن انسان ، صحنه ای را تداعی می کنه که یک شخص برای دیدن یوسف ثانی داره سفر می کنه و تشنه ی دیدار کسی هست که به دنبالش اومده
به نظر می رسه شخصی به شهری وارد شده و قبلا تعریفاتی از جناب یوسف ثانی ( که احتمالا شمس منظورش هست ) شنیده . این شخص ناگهان یوسف ثانی را می بینه و از اهالی شهر سوال می کنه که این کیست؟
اهالی شهر هم در جواب اون فرد ، چیزهایی که از یوسف ثانی شنیده و دیدند را بیان می کنند.
در این بین چندین بار سوال کننده تغییر می کنه و مردم از این شخص جدیدالورود در مورد شخصیت یوسف ثانی سوال می کنند. در هر سوال ، شخص جدیدالورود از شخصیت یوسف ثانی چیزهایی میگه و مردم شهر یاد می گیرند و تکرار می کنند.
در نهایت مردم شهر و شخص جدیدالورود به نتیجه ی واحدی از یوسف ثانی می رسند و به ستایش مرام و مسلک یوسف ثانی می پردازند.
البته این دیدگاه شخص من از این اجرای استادانه حسام الدین سراج هست و خوشحال میشم که نظرات سایر دوستان را هم بدونم
پیشنهاد می کنم که در همینجا نظرات را مطرح کنید اما برای اعلام نظر خصوصی ، این ایمیل بنده هست:
h.amirifallah@gmail.com

1395/10/07 13:01
محمد

این که اجرای اواز روی این اشعار میتواند لذتبخش باشد بحثی نیست ولی اینکه اینجا تبدیل بشود به مکان معرفی خواننده ها و سبک موسیقی پاپ و... و حجم صدای فلان کس یه جور بی اعتناعی به شاعر و پیام شعر است

1396/09/24 05:11

نظرمو درباره یوسف ثانی گذاشتم تو کانال
phoenix_persian
بنظرم امام زمانو صبح جمعه خطاب میکنن

1396/09/25 18:11

هزاربار دیگه هم بخونم سیر نمیشم.حاضرم یک هفته تمام حرف بزنم درباره این شعر.

1396/09/25 18:11

ضمنا اینو حیفم اومد نگم،میگه نعلین برون کن برگذر اشاره داره به حضرت موسی،سوره طور،اولین بار که خدا باموسی کلیم الله سخن گفت فرمود ای موسی،من پروردگار توام،نعلین خود برون کن که وارد سرزمین مقدس طور شده ای.درهمین جمله که چرا خداوندفرموده نعلین خود بدر کن بین مفسرین اجماع وجودنداره و خیلی تفاسیر زیبایی از این آیه ارائه شده.حتما بخونید.

1396/09/25 18:11

گلهای سرخ و زرد بین،آشوب وردآورد بین،درقعردریا گرد بین،موسای عمرانیست این
خورشید خندان میرسد،مست و خرامان میرسد،با گوی چوگان میرسد،سلطان میدانیست این
یه ایهام جالبی هم داره میگه ایوب را آمد نظر یعقوب را آمد پسر،یعنی یقوب اجردوتا پیغمبر برد،هم صبر ایوبو کشید و هم انتظار یعقوبو.
البته من معتقدم نوشتن شعر فقط برای حفظ اونه وگرنه خیلی جاها نوشت کلمه تحقیر لطافت شعره.
مثلا جایی میگه ای خاک برشرم و حیا،هنگام پیشانیست این،یعنی هم باید از شرم و حیا بزنی تو پیشونی خودت،هم اینکه بخونیش هنگامه پیشانیست این،یعنی این فردی که دارم توصیفش میکنم هنگامه پیشانیه.هنگامه یعنی شورش و‌غوغا و‌هیاهو

1398/09/16 22:12
عبدالرضا

به نظرم در بیت آخر کهف اصحاب یمین درست تر است