من در جایی دیدم که "هر کس که پری خوتر در شیشه کنم زودتر"، رو اینگونه آورده: "هر کس که پری خوتر در شیشه کنم زو طرح" !!!

ابیاتی از این غزل را همایون شجریان و محمد معتمدی در اپرای مولوی در قسمت دیدار شمس و مولانا اجرا کرده اند .بسیار آواز زیبایی است. توصیه می کنم که دوستان حتما این آواز را بشنوند.

درسته چونکه هم زودتر معنی درستی نداره (آدم رو که تو شیشه نمیکنن اونم سریعتر و فوری!)
هم خودم شخصا چندجا این شعرو خوندم نوشته بودن زو طرح
بعد نمیدونم حراقه بجنبانم درسته یانه اما من هرجا خوندم حراقه بلرزانم بوده

اتفاقا همان زودتر درسته!
منظور از در شیشه کنم زودتر آن است که در دام خودم بیندازم!

در آیین پری خوانی که به نوعی بازمانده‌ آیین شمنی اوغورها (اجداد نرکمن‌های امروزی) است و در میان ترکان ماوراء النحر و بلخ و بخارا و دیگر بلاد آن سرزمین رواج داشنه است، مردانی که آنها را پری خوان گفته‌اند طی مراسمی با یاری جستن از جن و پری به درمان بیماران می‌پرداختند. پری خوانی که گونه‌ای از آن که در دوران کودکی مولوی در بلخ و بلاد اطراف رواج داشته است و مولانا بارها در اشعار خود از آن یاد می‌کند، حکایت از شکار کردن پری توسط پری خوان و زندانی کردن آن در شیشه ( شیشه های بزرگ حبابی شکل) دارد همانند زندانی کردن جان دیو در شیشه که در بیشتر داستانهای فولکلوریک ترک زبان دیده می‌شود. در واقع پری که موجبات ادیت و آزار و بیماری فرد را فراهم کرده است، توسط پری خوان شکار و در شیشه زندانی میشود تا بیمار از او رهایی یابد. در تاریخ جهانگشای جوینی شرحی از مراسم پری خوانی آورده شده، اما اشاره جندانی به جزئیات نشده است.
خلاصه کلام، پر واضح است مولوی با الهام از خاطرات دوران کودکی و یا شنیده‌های خود، اشاره ای به مراسم پرخوانی دارد و از آن در رسایی مفهوم به نحوی احسن اسنفاده می‌کند. بر این اساس، مولوی در این غزل، که خود را مرد پری دار (پری حوان) می‌خواند، با تاکید بر قدرت پری خوانی خود، از گرفتار کردن و به چنگ آوردن افراد پری خوی سخن می‌گوید. به عبارنی دیگر، توانایی خود را در عرصه عشق ، به توانایی پری خوان در شکار پری و در شیشه کردن او تشبیه می‌کند. که هر که پری خوی است او را سریع شکار و در شیشه می‌کنم.
با توجه به تفسیر بالا واژه زودتر بایستی زوتر (مخفف زودتر) بوده باشد : هر کس که پری خوتر در شیشه کنم زوتر
همچتین معنی واژه حراقه را بایستی در ارتباط یا آیین پرخوانی ذکر شده جستجو کرد که بازی با آتش و شعله یکی دیگر از اعمال پری خوانان است.
از دیگر اشارات مولوی به آیین پری خوانی، می‌نوان به ابیات زیر اشاره کرد:
دیوان شمس: غزل شماره 485
فسون یخوانم و بر روی آن پری بدمم
از آنک کار پری خوان همیشه افسونست
پری من به فسون‌ها زبون شیشه نشد
که کار او ز فسون و فسانه بیرونست
صادق دقتی (مردم‌شناس و محقق)

با سپاس از جناب صادقی به خاطر توضیحات روشنگرانهء شان.

اینکه "سها "نوشته اند زودتر معنی ندارد ، صحیح نیست و زوتر درست است اینکه برروی کلیپ ویدوئی همایون شجریان آنرا بغلت زوطرح نوشته اند ناشی از اشتباه یا کم سوادی منتشر کننده بوده است
اما در شعر در مقابل خوتر آنرا باید زوتر (مخفف زودتر ) خواند ونوشت توضیحات جناب دقتی صحیح است و باید به مطلب جناب دقتی اضافه کنم قوم ترکمن اوغورها یا اویغورها در چین هنوز هم هستند و یا دولت مرکزی هم در گیر هستند

مطالب جناب دقتی بدرستی بیان شده اند و کامل و جامع هستند.نکته ای درباره این غزل وجود دارد و آن ارتباط چهار بیت اول است که تفسیر یک مصراع را دشوار میسازد.در مصرع اول مولانا درباره داستان چله نشینی حضرت سلیمان بر اثر انقلاب درونی که از همنشینی دو گنجشک و شنیدن مکالمه آنان حاصل شده میباشد که اشاره بر خالص بودن عشق سلیمان و خالی شدن از عشق دیگری اشاره دارد و بعد از آن پری خوانی (طبق روایت جناب دقتی) و نبرد حضرت سلیمان توسط کشتی های جنگی (حراقه) و شکست مردم جن زده را تلفیق میکند."در مصرع "هم عشق پری دارم هم مرد پری خوانم" نیز اشاره به پری خوانی و رابط بودن پری بین زمین آسمان و یا به نوعی اشاره به رابطی میان معشوق(خالق) است که توسط افسونشان حراقه به حرکت میافتد.(ارتباط بین جنس پری که آتش است و حراقه یا همان کشتی آتش انداز)حضرت سلیمان در نبرد زبولون از کشتی استفاد میکند و بعد از بازگشت به اورشلیم و شکست توطئه کاهنان اجنه را به تسخیر خود در میاورد که ارتباط تنگاتنگی با "پرخوانی" یا "پری خوانی" دارد. ضمن اینکه قبل از جنگ همسر او (میریام) توسط دشمنانش کشته شده که در بیت چهارم این شعر نیز به وی اشاره شده: فریاد که آن مریم رنگی دگر است این دم.
این تعابیر بر اساس رروایات اسلامی است که مولانا نیز بدان تکیه میکند.
مطمئنا این برداشت جامع نیست و نظر حقیر براساس دانسته های اندکم میباشد که گرفتار پراکنده گویی نیز میباشد.

دوستان زو طرح همان معنی زودتر را می هد زو مخفف زود هست و طرح هم به معنای انداختن

با سپاس از توضیح زیبای صادق دقتی گرامی
هر کس که پری خو تر در شیشه کنم زوتر
اگر این فرض که در شیشه کردن پری به معنای در بند کردن اوست درست باشد،
این پندار پیشین من نیز دور از ذهن نیست:
هر کس که پری خو تر در شیشه کنم از او بیشتر!!
تا رای بزرگان چه باشد.

با عرض پوزش، جناب صادق دقتی و همچنین سپلس از توضیحات جناب شریفی ش

به نظر من این بیت از زبان خداوند است که می گوید هر کس که پری خو تر در شیشه کنم زوتر ...یعنی هرکس خوب تر و وارسته تر باشد او را در حصاری در میآورم که آسیبی به او نرسد

در مورد توضیح جناب آقای آرش نجاری عرض کنم ابتدا توضیح ایشان به نظرم منطقی می آمد اما وقتیکه به سطر آخر توضیح ایشان رسیدم رنگ بوی نژاد پرستیه متن کاملا نظر بنه رو عوض کرد و کله توضیحه ایشان زیر سوال رفت. در ضمن مشترکات فرهنگی و آیینی میان اقوام از دیر باز متدوال بوده و این مساله رد نمیکنه نظر جناب آقای دقتی رو.

هر کس که پری خو تر در شیشه کنم (زو تر) درست است.
منظور این است که هرکس که خویش پری وار تر و فرشته روی تر باشد او را اولا تر میبینم برای برگزیدن و داخل شیشه کردن.مصداق انگور زیبا تر و با کیفیت تر است که ساقی برای شراب کردنش در باغ او را به خمره بر میگزیند.

عارضم به حضور دوستانم که اگر گوینده را شمس در نظر بگیریم و مخاطب را مولانا به قاعده پری باید اشاره به مولانا باشد. و در شیشه کردن پری به معنای برگزیدن انسان های وارسته است.

اساتید گرامی
در شیشه کنم زو تر با منطق امروزی ما سازگار هست اما توجه کنید این شعر رو حضرت مولانا سروده و مختصر سازی "زودتر" به "زوتر" خارج از کلاس کاری و سبک شعری ایشون هست..
متن درست "هر کس که پری خوتر بر شیشه کنم زو طرح" که به معنی "هر کسی که خلق خوی پری وار داشته باشه رو به طرح روی شیشه تبدیل میکنم" طرح روی شیشه از طرفی اشاره به تبدیل شدن جسم انسان به روح هست و از طرفی جاودان شدن خلق نیکوی پری وار

سلام بر دوستان عزیز.
احتراما باید به دوستانی که از "اجرای دیدار شمس و مولانا بصورت عروسکی" دلیل آورده اند، عرض کنم که در تایپ و اجرای آن اثر بسیاااااااااااااااااار زیبا، اشتباهات واژگانی خیلی زیادی وجود دارد.
لذا اصلا به آن اثر، تکیه تحقیقاتی نکنید.
قطعا و حتما، اینجا مورد اطمینان است نه آن اجرا.
من فقط یک نمونه ذکر میکنم از اجرای فوق الذکر:
در ابتدای شعر می گوید هر زمان "نوعی" شود دنیا و ما...
درحالیکه صحیح این است: هر زمان "نو" می شود دنیا و ما.
همینطور تا پایان، اینگونه خطاها فراوان است.
البته اشتباهات از طرف کسی است که تایپ کرده زیرنویس را.
بااحترام.
جلال دامن افشان
Www.shir11.mihanblog.com
Afshan.besat@gmail.com

با سلام مرسی از جناب صادق دقتی عزیز بابت توضیحات زیبا شون و اینکه مدت ها بود که هر روز شعر را میخواندم و معنای این قسمت را درک نمیکردم...خیلی مرررسی

با سلام
در پاسخ آقای پیمان« در رابطه با واژه زوتر» که گفته اند، جناب مولانا از این مختصر سازی ها انجام نمی دهند، باید گفت که اتفاقا این مختصر سازی ها یا گرایش به مخفف کردن کلمات از ویژگی های سبکی ادبیات سنتی فارسی است که عموما به اقتضای وزن شعر ایجاد شده است مثلا گر و ار مخفف اگر و مر مخفف مگر است. بنابراین زوتر می تواند مناسب تر باشد و از طرفی هم زوتر با خوتر هم قافیه هستند و زو طرح برای قافبه معیوب خواهد بود.

در عشق سلیمانی من همدم مرغانم
داستان عشق سلیمان چیست ، معشوق سلیمان کیست ؟ بلقیس
حال حضرت مولانا در این عشق همدم مرغان هستند و در عشق سلیمانی چه اتفاقی افتاده ؟ جناب هدهد از بلقیس برای سلیمان پادشاه نشانی برده که معشوقی و عاشقی آنجاست .
هم عشق پری دارم هم مرد پری خوانم
هم پری دوست هستند ایشان و هم پری‌خوان یا پری‌افسا کسی که پریان را افسون می‌کند
هر کس که پری خوتر در شیشه کنم زودتر
برخوانم افسونش حراقه بجنبانم
هرکس که خوی پری‌‌گونه تری داشته باشد حضرت مولانای عزیز ما ایشان را سریعتر در شیشه می‌کنند و افسون ایشان را خوانده و زبان قدسی را جنبانده و آتش الهی را در جسم و جان ایشان می‌‌اندازند و صد البته یادتان باشد ایشان همدم مرغان هستند .
در مورد زودتر ، مشکل دبیره فعلی ما هست
زودتر با دال محذوف مثل الله با الف محذوف الاله . هیچکس در این شعر زودتر نمی‌خواند ولی بهتر است کامل نوشته شود و محذوف خوانده شود .
راه حل من برای این مشکلات دین‌دبیره هست

در این ابیات زیبا و روحانی مولانا ارتباط دو جانبه معنوی خود را با حضرت حق از طرفی و چند جانبه با شمس تبریزی و انسانهای سرگردانی که در جستجوی حقیقت هستند را به زیبایی به تصویر کشیده و در این وادی خود را در پریشانی و سرگشتگی می بیند چرا که در حالی که همدم مرغان ( انسان هایی که خیال پرواز دارند )است و وظیفه خود میداند این پری خوها را به اصل خدایی شان برساند و آنها که پری خوتر و مشتاق ترند را زودتر اسیر حضرتش کند و از اینکه رسالتش را به انجام برساند در عین هشیاری مدهوش واز خود بی خود میشود.
زین واقعه مدهوشم بی هوشم و با هوشم
هم ناطق و خاموشم ، هم لوح خموشانم
در عین اینکه ناطق است و رسالتش دعوت به هشیاری و خرد و بازگشت انسان به اصل خدایی
خود در برابر حضرت حق خاموش ، چرا که در سکوت انسان به حضرتش نزدیکتر خواهد شد
و هم لوح خموشان باید شود که مراد شمس تبریزی است که خاموش است و مولانا همچون صفح ای که اندیشه های شمس بر آن نقش می بندد و او از آن تاثیر می گیرد .
و سپس اوج پریشانی خود را چنین توصیف میکند :
زان رنگ چه بی رنگم ، زان طره چو آونگم/زان شمع چو پروانه ، با رب چه پریشانم
و البته که در برابر رنگ زیبای هستی و ذات وجود حق تعالی انسان رنگی برای ارائه ندارد و همه رنگ وزیبایی از آن اوست و از طرفی مولانا آونگ طره اش میباشد که کنایه از رابط بودنش بین انسانها ی جویای حقیقت و حق تعالی است و پیام هایی که بصورت نظم از طرف پروردگار بر ذهنش نقش می بندد را بر زبان جاری کند و از سویی دیگر همچون پروانه ای ست گرد شمع وجود شمس که اورا نیز جلوه ای مجسم از ذات پروردگار میداند.
و در ادامه گفتگویی بسیار پر شور که میفرماید ؛
یا عاشق شیدا شو ، یا از بر ما وا شو / در پرده میا با خود ، تا پرده نگر دانم
که تا خود و من های خود را وا نگذاریم هرگز به حضور نخواهیم رسید و این پیام را بارها و
بارها به نظم از زبان مولانا میشنویم و همین کاربردی بودن آثار مولانا ست که او را از همه عارفان و سالکان طریقت متمایز میکند .خوش به حال آنهایی که از مکتبش آموختند و بکار برده و به سعادت رسیدند.

در بیت ششم مصرع دوم،"بر او" اشتباه تایپی ست و مطابق خوانش دکتر سروش از این غزل در آلبوم رسول آفتاب و همینطور نسخه ی فروزانفر چاپ امیرکبیر، واژه ی صحیح برو(boro) فعل امر از مصدر رفتن است.
و بر او در این مصراع افاده ی معنا نمیکند.

دوستی نوشته اند در اپرای عروسکی مولانا (اثر بهروز غریب پور) به جای مصرع هر زمان نو میشود دنیا و ما، خوانده شده هر زمان نوعی شود...
اینطور نیست؛ این مصرع در اپرای مذکور درست خوانده شده، شاید ایشان شاهد اجرای زنده بوده اند یا اشتباه به گوششان خورده.

هر کس که پری خوتر در شیشه کنم زودتر
برخوانم افسونش قرابه بگردانم
(( قرابه همان شیشه را گویند ))

در اصل باید اینگونه باشد .
هر کس که پری خو تر در شیشه کنم زود طرح....
طرح به معنای افکندن هست.

به نظر من نیز قرابه (شیشه حبابی بزرگ) به مصرع اول نزدیکتر است و هم با تفسیر آقای دقتی همخوانی دارد. طبیعتا تکان خوردن قرابه باید بخشی از آیین پریخوانی باشد. ولیکن باید در مورد اینکه قرابه توسط پریخوان با ذکر افسون تکان داده می شود و یا اینکه حضار تکان خوردن خودبخوی قرابه را در این آیین مشاهده می کنند، باید تحقیق شود.

من در یک نسخه خطی خانوادگی این بیت رو اینجور دیدم:
هرکس که پری روتر در پرده کنم زو طرح

هر کس که پری خوتر در شیشه کنم زودتر
برخوانم افسونش حراقه بجنبانم
استاد پرویز شهبازی در برنامه گنج حضور 806 در راستای معنای چند بیتی از این غزل حراقه را مشعل عشق معنی نموده اند که مولانا و سایر اولیاء و عرفا مشعل دارانی برای گمشدگان و ره پویان طریقت عشق یا همان پری خوها هستند و با کلام اعجاز انگیز خود سحر گونه آنان را به دام عشق می اندازند که همان رهایی از خود کاذب و وصل به اصل خدایی خویشتن است .
موفق و پایدار باشید

گفتم که مها . . . گفتا که بر او منگر از دیده انسان
گفتا که برو : گفتا که برو منگر از دیده انسانم

مولانا در جای دیگر هم  زوتر را به جای زودتر به کار برده است : 

هرکه سازد زین‌جهان آب‌حیات / زوترش ازدیگران آید ممات 

پری: موجود افسانه‌ای و اساطیری نظیر جن به‌صورت زنی بسیار زیبا که مانند فرشته بال دارد و پرواز می‌کند و در زیبایی نقیض دیو است. ویژگی اصلی پری در دوره اساطیری باروری و برکت است. / پری در شیشه کردن: از کارهای رمّالان و دعانویسان بود که بدان وسیله مصروعان را معالجه می¬کردند و یا شی گمشده را پیدا می¬کردند. شیشه در این مورد غالبا آینه است. به کسی که پری در شیشه می¬کرد، پری¬خوان می¬گفتند. مولانا که خود را مردی پری¬خوان می‌خواند، توانایی خود را در عرصة عشق، به توانایی پری¬خوان در شکار پری و در شیشه کردن او تشبیه می‌کند. / افسون خواندن( افسون دمیدن): خواندن اوراد و عزایم در فسونگری. با فعل دمیدن هم به کار می¬رود. / حُراقَه: آنچه در هنگام خواندن افسون¬ها بسوزند. به ضرورت وزن شعری تشدید یافته.

هم شمس شکرریزم هم خطه تبریزم

طبیعتا "هم خطه تبریزم" درست به نظر نمی آید. "از خطه تبریزم" ظاهرا صحیح تر است.

با سلام

زوتر در زبان کردی همان زودتر می باشد

البته اگر اشتباه نکنم با توجه به انتهای شعر این شعراز قول شمس سروده شده و این شمس بود که مولانا رو پیدا کرد و مشق عاشقی رو بهش یاد داد (معنای هرکس که پری خوتر درشیشه کنم زوتر)

برداشتم درسته از نظر شما؟

این دو بیت بخشی از ابیاتی است که با آوای خوش همایون شجریان و محمد معتمدی در اپرای عروسکی دیدار شمس و مولانا به زیبایی خوانده شده:

در عشق سلیمانی، من همدم مرغانم؛

هم عشق پری دارم هم مردِ پری‌خوانم

هرکس که پری‌خوتر، در شیشه کنم زوتر

برخوانم افسونش حرّاقه بجنبانم

و این دو مصرع:

هم ناطق و خاموشم هم لوح خموشانم

هم خونم و هم شیرم، هم طفلم و هم پیرم