مولاناغزل شمارهٔ ۱۱۴۸
کسی بگفت ز ما یا از اوست نیکی و شر
هنوز خواجه در اینست ریش خواجه نگر
عجب که خواجه به رنگی که طفل بود بماند
که ریش خواجه سیه بود و گشت رنگ دگر
بگویمت که چرا خواجه زیر و بالا گفت
بدان سبب که نگشتست خواجه زیر و زبر
به چار پا و دو پا خواجه گرد عالم گشت
ولیک هیچ نرفتست قعر بحر به سر
گمان خواجه چنانست که خواجه بهتر گشت
ولیک هست چو بیمار دق واپستر
به حجت و به لجاج و ستیزه افزون گشت
ز جان و حجت ذوقش نبود هیچ خبر
طریق بحث لجاجست و اعتراض و دلیل
طریق دل همه دیده‌ست و ذوق و شهد و شکر
غزل شمارهٔ ۱۱۴۷: بکش بکش که چه خوش می‌کشی بیار بیارغزل شمارهٔ ۱۱۴۹: فغان فغان که ببست آن نگار بار سفر
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
کسی بگفت ز ما یا از اوست نیکی و شر
هنوز خواجه در اینست ریش خواجه نگر
هوش مصنوعی: کسی می‌گوید که نیکی و بدی از ماست یا از اوست. هنوز خواجه در این موضوع شک و تردید دارد. به ریش خواجه نگاه کن!
عجب که خواجه به رنگی که طفل بود بماند
که ریش خواجه سیه بود و گشت رنگ دگر
هوش مصنوعی: عجب این است که شخصیت بزرگ همچنان به رنگ و حالتی که در کودکی داشت، باقی مانده است، در حالی که ریش او اکنون سیاه است و رنگ و روی او تغییر کرده است.
بگویمت که چرا خواجه زیر و بالا گفت
بدان سبب که نگشتست خواجه زیر و زبر
هوش مصنوعی: به تو می‌گویم که چرا خواجه همه چیز را به دو صورت بیان کرده؛ زیرا او همیشه ثبات ندارد و به یک شکل نیست.
به چار پا و دو پا خواجه گرد عالم گشت
ولیک هیچ نرفتست قعر بحر به سر
هوش مصنوعی: خواجه با چهار پا و دو پا در جهان گردش کرد، اما هیچ وقت به عمق دریای وجود نرسید.
گمان خواجه چنانست که خواجه بهتر گشت
ولیک هست چو بیمار دق واپستر
هوش مصنوعی: این بیت بیانگر این است که شخصی به این باور است که وضعیت او بهتر شده، اما در حقیقت وضعیتش همچنان مانند بیماری است که به تدریج به وخامت بیشتری می‌رسد. به عبارت دیگر، بهبود ظاهری ممکن است فریبنده باشد و در واقع مشکلات اصلی هنوز حل نشده‌اند.
به حجت و به لجاج و ستیزه افزون گشت
ز جان و حجت ذوقش نبود هیچ خبر
هوش مصنوعی: در اینجا گفته می‌شود که با وجود استدلال و بحث و جدل زیاد، اما احساسات و لذت‌های واقعی در دل انسان وجود ندارد و آن بُعد احساسی از بین رفته است. در واقع، تلاش‌های مداوم برای اثبات حقایق یا پیروزی در بحث‌ها باعث شده تا جنبه‌های واقعی و دل‌نشین زندگی کمرنگ شوند.
طریق بحث لجاجست و اعتراض و دلیل
طریق دل همه دیده‌ست و ذوق و شهد و شکر
هوش مصنوعی: روش بحث کردن، سرشار از لجاجت و اعتراض و استدلال است، اما روش دل کاملاً با تجربه، حس و شیرینی‌اش آشناست.