گنجور

بخش ۱۷ - حکایت آن عاشق کی شب بیامد بر امید وعدهٔ معشوق بدان وثاقی کی اشارت کرده بود و بعضی از شب منتظر ماند و خوابش بربود معشوق آمد بهر انجاز وعده او را خفته یافت جیبش پر جوز کرد و او را خفته گذاشت و بازگشت

عاشقی بودست در ایام پیش
پاسبان عهد اندر عهد خویش
سالها در بند وصل ماه خود
شاهمات و مات شاهنشاه خود
عاقبت جوینده یابنده بود
که فرج از صبر زاینده بود
گفت روزی یار او که امشب بیا
که بپختم از پی تو لوبیا
در فلان حجره نشین تا نیم‌شب
تا بیایم نیم‌شب من بی طلب
مرد قربان کرد و نانها بخش کرد
چون پدید آمد مهش از زیر گرد
شب در آن حجره نشست آن گرمدار
بر امید وعدهٔ آن یار غار
بعد نصف اللیل آمد یار او
صادق الوعدانه آن دلدار او
عاشق خود را فتاده خفته دید
اندکی از آستین او درید
گردکانی چندش اندر جیب کرد
که تو طفلی گیر این می‌باز نرد
چون سحر از خواب عاشق بر جهید
آستین و گردکانها را بدید
گفت شاه ما همه صدق و وفاست
آنچ بر ما می‌رسد آن هم ز ماست
ای دل بی‌خواب ما زین ایمنیم
چون حرس بر بام چوبک می‌زنیم
گردکان ما درین مطحن شکست
هر چه گوییم از غم خود اندکست
عاذلا چند این صلای ماجرا
پند کم ده بعد ازین دیوانه را
من نخواهم عشوهٔ هجران شنود
آزمودم چند خواهم آزمود
هرچه غیر شورش و دیوانگیست
اندرین ره دوری و بیگانگیست
هین بنه بر پایم آن زنجیر را
که دریدم سلسلهٔ تدبیر را
غیر آن جعد نگار مقبلم
گر دو صد زنجیر آری بگسلم
عشق و ناموس ای برادر راست نیست
بر در ناموس ای عاشق مَایست
وقت آن آمد که من عریان شوم
نقش بگذارم سراسر جان شوم
ای عدوّ شرم و اندیشه بیا
که دریدم پردهٔ شرم و حیا
ای ببسته خواب جان از جادوی
سخت‌دل یارا که در عالم توی
هین گلوی صبر می گیر و فشار
تا خنک گردد دل عشق ای سوار
تا نسوزم کی خنک گردد دلش
ای دل ما خاندان و منزلش
خانهٔ خود را همی‌سوزی بسوز
کیست آن کس کت بگوید لایجوز
خوش بسوز این خانه را ای شیر مست
خانهٔ عاشق چنین اولیترست
بعد ازین این سوز را قبله کنم
زانکه شمعم  بسوزش روشنم
خواب را بگذار امشب ای پدر
یک شبی بر کوی بی‌خوابان گذر
بنگر اینها را که مجنون گشته‌اند
هم‌چو پروانه بوصلت کشته‌اند
بنگر این کشتی خلقان غرق عشق
اژدهایی گشت گویی حلق عشق
اژدهایی ناپدید دلربا
عقل هم‌چون کوه را او کهربا
عقل هر عطار کآگه شد ازو
طبله‌ها را ریخت اندر آب جو
رو کزین جو برنیایی تا ابد
لم یکن حقا له کفوا احد
ای مزوّر چشم بگشای و ببین
چند گویی می‌ندانم آن و این
از وبای زرق و محرومی بر آ
در جهان حی و قیومی در آ
تا نمی‌بینم همی‌بینم شود
وین ندانمهات می‌دانم بود
بگذر از مستی و مستی‌بخش باش
زین تلوّن نقل کن در استواش
چند نازی تو بدین مستی بس است
بر سر هر کوی چندان مست هست
گر دو عالم پر شود سرمست یار
جمله یک باشند و آن یک نیست خوار
این ز بسیاری نیابد خواریی
خوار که بود تن‌پرستی ناریی
گر جهان پر شد ز نور آفتاب
کی بود خوار آن تف خوش‌التهاب
لیک با این جمله بالاتر خرام
چونک ارض الله واسع بود و رام
گرچه این مستی چو باز اشهبست
برتر از وی در زمین قدس هست
رو سرافیلی شو اندر امتیاز
در دمندهٔ روح و مست و مست‌ساز
مست را چون دل مزاح اندیشه شد
این ندانم و آن ندانم پیشه شد
این ندانم وان ندانم بهر چیست
تا بگویی آنک می‌دانیم کیست
نفی بهر ثبت باشد در سخن
نفی بگذار و ز ثبت آغاز کن
نیست این و نیست آن هین واگذار
آنک آن هستست آن را پیش آر
نفی بگذار و همان هستی پرست
این در آموز ای پدر زان ترک مست

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

غیر آن جعد نگار مقبلم
گر دو صد زنجیر آری بگسلم
مقبل یعنی زیبا، دلپسند (در افغانستان لغت مقبول در معنای «زیبا» فراوان بکار می‌رود)

خوانش ها

بخش ۱۷ - حکایت آن عاشق کی شب بیامد بر امید وعدهٔ معشوق بدان وثاقی کی اشارت کرده بود و بعضی از شب منتظر ماند و خوابش بربود معشوق آمد بهر انجاز وعده او را خفته یافت جیبش پر جوز کرد و او را خفته گذاشت و بازگشت به خوانش مبینا جهانشاهی

حاشیه ها

1392/02/14 00:05
مینا

شاید یکی از راههای رسیدن به آرامش روحی و سلامت روان چشم پوشیدن از شهوت باشد و از امیال دنیوی
بگذراز مستی و مستی بخش باش...

1392/09/14 09:12
رضا شیربندی

یبداری دربین الطلوعین ورازونیازبامعشوق کلیدرستگاری است.

1394/03/16 12:06
عباس

حوا اگر بغض نماید ، حتی خدا هم اگر سیب بیاورد ، چیزی جز آغوش آدم ارامش نخواهد کرد.
باید نسبیت انیشتن را فراموش نکردد و عشق را که یک فعالیت تعالی بخش است به ابتذال تبدبل نکرد.

1394/09/10 06:12
ناشناس

باسلام وسپاس از این نظر خواهی
امام حسین بعد از دعای عرفه و عشق بازی کلامی با خدا (معشوق) ،در روز عاشورا عشق بازی عملی انجام داد و زبان حالش چنین بود :
وقت آن آمد که من عریان شوم
نقش بگذارم سراسر جان شوم

1396/08/27 00:10
فرهنگ

مصرع دوم بیتی که با : عشق و ناموس ای برادر راست نیست.... بر دَرِ ناموس ای عاشق مایست . صحیح هست

1398/05/29 19:07
کیا

گردکان (با کاف) درست است. به معنی گردو
در متنهای سعدی هم گردکان نوشته شده است. در کرمانشاه هم گردو را گردکان می نامند. لطفا تصحیح کنید تلفظ گردگان (با گاف) هم ثقیل است دلیل دیگری بر غلط بودن آن.

1398/09/09 15:12
رضا

خوش بسوز این خانه را ای شیر مست
خانهٔ عاشق چنین اولی ترست

1399/01/06 09:04
کورش

اشاره به موضوعی مشابه از سوی عطار بزرگوار از زاویه ای دیگر به یک موضوع در شعر :
عاشقی از فرط عشق آشفته بود
بر سر خاکی بزاری خفته بود
رفت معشوقش به بالینش فراز
دید او را خفته وز خود رفته باز
رقعه‌ای بنبشت چست و لایق او
بست آن بر آستین عاشق او
عاشقش از خواب چون بیدار شد
رقعه برخواند و برو خون بار شد
این نوشته بود کای مرد خموش
خیز اگر بازارگانی سیم گوش
ور تو مرد زاهدی، شب زنده باش
بندگی کن تا به روز و بنده باش
ور تو هستی مرد عاشق، شرم‌دار
خواب را با دیدهٔ عاشق چه کار
مرد عاشق باد پیماید به روز
شب همه مهتاب پیماید ز سوز
چون تو نه اینی نه آن، ای بی‌فروغ
می‌مزن در عشق ما لاف دروغ
گر بخفتد عاشقی جز در کفن
عاشقش گویم، ولی بر خویشتن
چون تو در عشق از سر جهل آمدی
خواب خوش بادت که نااهل آمدی

1403/05/28 07:07
پوریا سجادی

استاد شاهزیدی در آلبوم هنوز آواز چند بیت از این شعر را در بیات اصفهان اجرا کردن شنیدن داره.