مولانابخش ۳۸ - قال النبی علیه‌السلام ارحموا ثلاثا عزیز قوم ذل و غنی قوم افتقر و عالما یلعب به الجهال
گفت پیغمبر که رحم آرید بر
جان من کان غنیا فافتقر
والذی کان عزیزا فاحتقر
او صفیا عالما بین المضر
گفت پیغمبر که با این سه گروه
رحم آرید ار ز سنگید و ز کوه
آنک او بعد از رئیسی خوار شد
وآن توانگر هم که بی‌دینار شد
وآن سوم آن عالمی که اندر جهان
مبتلی گردد میان ابلهان
زانک از عزت به خواری آمدن
هم‌چو قطع عضو باشد از بدن
عضو گردد مرده کز تن وا برید
نو بریده جنبد اما نی مدید
هر که از جام الست او خورد پار
هستش امسال آفت رنج و خمار
وآنک چون سگ ز اصل کهدانی بود
کی مرورا حرص سلطانی بود
توبه او جوید که کردست او گناه
آه او گوید که گم کردست راه
بخش ۳۷ - مناجات: ای مبدل کرده خاکی را به زربخش ۳۹ - قصهٔ محبوس شدن آن آهوبچه در آخر خران و طعنهٔ آن خران ببر آن غریب گاه به جنگ و گاه به تسخر و مبتلی گشتن او به کاه خشک کی غذای او نیست و این صفت بندهٔ خاص خداست میان اهل دنیا و اهل هوا و شهوت کی الاسلام بدا غریبا و سیعود غریبا فطوبی للغرباء صدق رسول الله: آهوی را کرد صیادی شکار
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
گفت پیغمبر که رحم آرید بر
جان من کان غنیا فافتقر
هوش مصنوعی: پیامبر فرمودند که بر جان من رحم کنید، زیرا غنی و بی‌نیاز هستم و نیازمندی در من وجود ندارد.
والذی کان عزیزا فاحتقر
او صفیا عالما بین المضر
هوش مصنوعی: کسی که در گذشته مقام و عزتی داشت، اکنون به علت فریب یا نادانی، خود را در نظر دیگران کم‌ارزش و بی‌اعتبار کرده است.
گفت پیغمبر که با این سه گروه
رحم آرید ار ز سنگید و ز کوه
هوش مصنوعی: پیامبر فرمود که با سه دسته از افراد باید با مهربانی و عطوفت برخورد کنید، حتی اگر آنها از سنگ و کوه هم سخت‌تر باشند.
آنک او بعد از رئیسی خوار شد
وآن توانگر هم که بی‌دینار شد
هوش مصنوعی: او پس از این‌که مقام و رتبه‌اش کاهش یافت، دیگر قدر و ارزشی ندارد و آن ثروتمند هم که پول خود را از دست داده است، دیگر توانگری نیست.
وآن سوم آن عالمی که اندر جهان
مبتلی گردد میان ابلهان
هوش مصنوعی: سومین فردی که در این دنیا به مشکلات دچار می‌شود، در میان افراد نادان و بی‌خود قرار می‌گیرد.
زانک از عزت به خواری آمدن
هم‌چو قطع عضو باشد از بدن
هوش مصنوعی: زیرا پایین آمدن از مقام و آبرو مانند بریدن یک عضو از بدن است.
عضو گردد مرده کز تن وا برید
نو بریده جنبد اما نی مدید
هوش مصنوعی: مردی که از بدن خود جدا شده، نمی‌تواند به زندگی ادامه دهد و فقط مانند برگی بریده از درخت، حرکت می‌کند اما زندگی واقعی را تجربه نمی‌کند.
هر که از جام الست او خورد پار
هستش امسال آفت رنج و خمار
هوش مصنوعی: هر کسی که از حقیقت وجودی و آگاهی عمیق آغشته شده باشد، در این سال با مشکلات و چالش‌های فراوان روبه‌رو خواهد شد.
وآنک چون سگ ز اصل کهدانی بود
کی مرورا حرص سلطانی بود
هوش مصنوعی: در اینجا اشاره به این است که فردی که از اصل و نسب فاخر و بزرگی برخوردار نیست، به هر حال نمی‌تواند برای به دست آوردن مقام و قدرت حرص و ولع داشته باشد. به عبارت دیگر، اگر کسی از خانواده‌ای بی‌ارزش باشد، نمی‌توان به او انتظار داشت که به دنبال سلطنت و قدرت باشد.
توبه او جوید که کردست او گناه
آه او گوید که گم کردست راه
هوش مصنوعی: کسی که گناه کرده، به دنبال توبه است و کسی که در مسیر درست گام نمی‌زند، آه و ناله می‌کند که راه را گم کرده است.
حاشیه ها
1400/05/06 05:08
کوروش
گفت پیغامبر که رحم آرید بر
جان من کان غنیا فافتقر
{ من کان غنیا فافتقر } یعنی کسی که غنی بود و سپس فقیر شد
1400/10/05 13:01
قطره
این شعر همون مفهوم از نخورده بگیر بده به خورده را دارد
1400/11/14 08:02
محمد مرادی
این شعر تفسیر این حدیث پیامبر(ص) است که هم حدیث و هم این شعر در کتاب عربی پایه یازدهم انسانی چاپ ۱۴۰۰ آمده است.
قال النَّبیّ:
《اِرْحَموا عَزیزاً ذَلَّ، وَ غَنیّاً افتْقَرَ، وَ عالِماً ضاعَ بَینَ جُهّالٍ.》
دلسوزی کنید بر ارجمندی که خوار شده، و ثروتمندی که فقیر شده، و دانشمندی که میان نادانان تباه شده است.