گنجور

بخش ۱۷ - تمثیل روشهای مختلف و همتهای گوناگون به اختلاف تحری متحریان در وقت نماز قبله را در وقت تاریکی و تحری غواصان در قعر بحر

هم‌چو قومی که تحری می‌کنند
بر خیال قبله سویی می‌تنند
چونک کعبه رو نماید صبحگاه
کشف گردد که کی گم کردست راه
یا چو غواصان به زیر قعر آب
هر کسی چیزی همی‌چیند شتاب
بر امید گوهر و در ثمین
توبره پر می‌کنند از آن و این
چون بر آیند از تگ دریای ژرف
کشف گردد صاحب در شگرف
وآن دگر که برد مروارید خرد
وآن دگر که سنگ‌ریزه و شبه برد
هکذی یبلوهم بالساهره
فتنة ذات افتضاح قاهره
هم‌چنین هر قوم چون پروانگان
گرد شمعی پرزنان اندر جهان
خویشتن بر آتشی برمی‌زنند
گرد شمع خود طوافی می‌کنند
بر امید آتش موسی بخت
کز لهیبش سبزتر گردد درخت
فضل آن آتش شنیده هر رمه
هر شرر را آن گمان برده همه
چون برآید صبحدم نور خلود
وا نماید هر یکی چه شمع بود
هر کرا پر سوخت زان شمع ظفر
بدهدش آن شمع خوش هشتاد پر
جوق پروانهٔ دو دیده دوخته
مانده زیر شمع بد پر سوخته
می‌تپد اندر پشیمانی و سوز
می‌کند آه از هوای چشم‌دوز
شمع او گوید که چون من سوختم
کی ترا برهانم از سوز و ستم
شمع او گریان که من سرسوخته
چون کنم مر غیر را افروخته

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

هم‌چو قومی که تحری می‌کنند
بر خیال قبله سویی می‌تنند
هوش مصنوعی: همان‌طور که گروهی از مردم در خیال خود به سمت قبله می‌روند و به آنجا نماز می‌خوانند، در واقعیت هم ممکن است به سمت دیگری حرکت کنند.
چونک کعبه رو نماید صبحگاه
کشف گردد که کی گم کردست راه
هوش مصنوعی: زمانی که صبحگاه کعبه نمایان شود، مشخص خواهد شد که چه کسی در گم کردن راه موفق بوده است.
یا چو غواصان به زیر قعر آب
هر کسی چیزی همی‌چیند شتاب
هوش مصنوعی: مانند غواصانی که به عمق آب فرو می‌روند، هر فردی در تلاش است تا چیزی را با سرعت جمع‌آوری کند.
بر امید گوهر و در ثمین
توبره پر می‌کنند از آن و این
هوش مصنوعی: بر اساس امیدی که به گوهر دارد، در کیسه‌ای خود را از این و آن پر می‌کند.
چون بر آیند از تگ دریای ژرف
کشف گردد صاحب در شگرف
هوش مصنوعی: وقتی که انسان‌ها از عمق دریا به سطح بیایند، راز و معرفت بزرگی که در آن نهفته است، آشکار می‌شود.
وآن دگر که برد مروارید خرد
وآن دگر که سنگ‌ریزه و شبه برد
هوش مصنوعی: نخستین شخصی که مروارید خرد را برداشت، فرد دیگری است که سنگ‌ریزه و شبه را به دست آورد.
هکذی یبلوهم بالساهره
فتنة ذات افتضاح قاهره
هوش مصنوعی: این جمله اشاره به این دارد که افرادی در معرض آزمایش و فتنه‌ای قرار می‌گیرند که اثرات و پیامدهای آن بسیار قوی و ویرانگر است. در واقع، این فتنه به گونه‌ای است که می‌تواند آن‌ها را به سختی تحت تأثیر قرار دهد و موجب افشای نقاط ضعف آنها شود.
هم‌چنین هر قوم چون پروانگان
گرد شمعی پرزنان اندر جهان
هوش مصنوعی: هر گروهی مانند پروانه‌ها به دور شمعی می‌چرخند و در دنیا در حال جست‌وجو و تلاش هستند.
خویشتن بر آتشی برمی‌زنند
گرد شمع خود طوافی می‌کنند
هوش مصنوعی: خود را در آتش می‌سوزانند و دور شمع خود به چرخش درمی‌آیند.
بر امید آتش موسی بخت
کز لهیبش سبزتر گردد درخت
هوش مصنوعی: بر امید آتش موسی، بختی که از شعله آن درختی سبزتر خواهد شد.
فضل آن آتش شنیده هر رمه
هر شرر را آن گمان برده همه
هوش مصنوعی: هر گروهی از مردم و گله‌ها، از خاصیت و تأثیر آن آتش باخبرند و هر جرقه‌ای از آن را به گونه‌ای در نظر می‌گیرند و به همین خاطر به آن اعتبار می‌دهند.
چون برآید صبحدم نور خلود
وا نماید هر یکی چه شمع بود
هوش مصنوعی: وقتی صبح طلوع کند و نور جاودان منتشر شود، هر کس به وضوح می‌بیند که چه کسی شمعی بوده است.
هر کرا پر سوخت زان شمع ظفر
بدهدش آن شمع خوش هشتاد پر
هوش مصنوعی: هر که از درخشش شمع پیروزی بهره‌مند شود، آن شمع نیکو برایش هشتاد بال و پر خواهد داد.
جوق پروانهٔ دو دیده دوخته
مانده زیر شمع بد پر سوخته
هوش مصنوعی: چشمانم مانند پروانه‌ای است که به شعلهٔ شمع نزدیک شده و سوخته و در حال حاضر خیره به آن مانده است.
می‌تپد اندر پشیمانی و سوز
می‌کند آه از هوای چشم‌دوز
هوش مصنوعی: دل در حسرتی عمیق می‌تپد و ناراحتی‌اش باعث می‌شود که آهی از دل به خاطر یاد آن نگاه دلسوز برکشد.
شمع او گوید که چون من سوختم
کی ترا برهانم از سوز و ستم
هوش مصنوعی: شمع می‌گوید که وقتی من بسوزم، چگونه می‌توانم تو را از سوز و رنج نجات دهم.
شمع او گریان که من سرسوخته
چون کنم مر غیر را افروخته
هوش مصنوعی: شمع او در حال گريه است و من که دلتنگ و سوخته‌ام، چگونه می‌توانم دیگری را روشن و شاداب کنم؟

حاشیه ها

1400/05/03 00:08
کوروش

لطفا چهار بیت پایانی رو تفسیر کنید

1403/09/15 02:12
کوروش

پروانه هایی که دور شمع اشتباه میگشتن تاوان سنگینی میدن

شمع اشاره به قبله و هدف افراد در زندگی داره یعنی وقتی حقیقت آشکار میشه افرادی که قبله اشتباهی انتخاب کرده بودن پشیمون میشن در حالی که خیلی چیزارو از دست دادن 

1403/09/15 02:12
کوروش

هکذی یبلوهم بالساهره

 

فتنة ذات افتضاح قاهره

 

یعنی چه ؟