مولانابخش ۱۶ - تمثیل لوح محفوظ و ادراک عقل هر کسی از آن لوح آنک امر و قسمت و مقدور هر روزهٔ ویست هم چون ادراک جبرئیل علیه‌السلام هر روزی از لوح اعظم عقل مثال جبرئیلست و نظر او به تفکر به سوی غیبی که معهود اوست در تفکر و اندیشهٔ کیفیت معاش و بیرون شو کارهای هر روزینه مانند نظر جبرئیلست در لوح و فهم کردن او از لوح
چون ملک از لوح محفوظ آن خرد
هر صباحی درس هر روزه برد
بر عدم تحریرها بین بی‌بنان
و از سوادش حیرت سوداییان
هر کسی شد بر خیالی ریش گاو
گشته در سودای گنجی کنج‌کاو
از خیالی گشته شخصی پرشکوه
روی آورده به معدنهای کوه
وز خیالی آن دگر با جهد مر
رو نهاده سوی دریا بهر در
وآن دگر بهر ترهب در کنشت
وآن یکی اندر حریصی سوی کشت
از خیال آن ره‌زن رسته شده
وز خیال این مرهم خسته شده
در پری‌خوانی یکی دل کرده گم
بر نجوم آن دیگری بنهاده سم
این روشها مختلف بیند برون
زان خیالات ملون ز اندرون
این در آن حیران شده کان بر چیست
هر چشنده آن دگر را نافیست
آن خیالات ار نبد نامؤتلف
چون ز بیرون شد روشها مختلف
قبلهٔ جان را چو پنهان کرده‌اند
هر کسی رو جانبی آورده‌اند
بخش ۱۵ - مناجات: ای خدای بی‌نظیر ایثار کنبخش ۱۷ - تمثیل روشهای مختلف و همتهای گوناگون به اختلاف تحری متحریان در وقت نماز قبله را در وقت تاریکی و تحری غواصان در قعر بحر: هم‌چو قومی که تحری می‌کنند
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
چون ملک از لوح محفوظ آن خرد
هر صباحی درس هر روزه برد
هوش مصنوعی: هر روز صبح، ملک از لوح محفوظ دانایی و حکمت را دریافت می‌کند و درس جدیدی را یاد می‌گیرد.
بر عدم تحریرها بین بی‌بنان
و از سوادش حیرت سوداییان
هوش مصنوعی: در اینکه هیچ چیز نمی‌تواند مانع از نوشتن و بیان احساسات شود، بین کسانی که از بی‌پایه بودن استفاده می‌کنند و آنهایی که از دانش و آگاهی بهره‌مندند، تفاوت زیادی وجود دارد. حیرت و شگفتی‌هایی که در این فرآیند تجربه می‌شود، به ویژه برای کسانی که در پی تصورات و خیالات هستند، بسیار عمیق است.
هر کسی شد بر خیالی ریش گاو
گشته در سودای گنجی کنج‌کاو
هوش مصنوعی: هر کسی که به یک تصور یا خیال خاص مشغول شود، در جستجوی گنج و ثروت غرق می‌شود.
از خیالی گشته شخصی پرشکوه
روی آورده به معدنهای کوه
هوش مصنوعی: شخصی باوقار و با شرافت به سمت معادن کوه رفته است.
وز خیالی آن دگر با جهد مر
رو نهاده سوی دریا بهر در
هوش مصنوعی: از آن خیال دیگر، با تلاش و کوشش، به سوی دریا رفته است.
وآن دگر بهر ترهب در کنشت
وآن یکی اندر حریصی سوی کشت
هوش مصنوعی: یکی در حال آماده شدن برای مراسم مذهبی است و دیگری با اشتیاق و حرص به سمت کار کشاورزی و زراعت می‌رود.
از خیال آن ره‌زن رسته شده
وز خیال این مرهم خسته شده
هوش مصنوعی: از یاد آن دزد خیال رهایی یافته‌ام و از فکر این درمان نیز خسته شدم.
در پری‌خوانی یکی دل کرده گم
بر نجوم آن دیگری بنهاده سم
هوش مصنوعی: در میان آواز پرندگان، یکی عاشق شده و از دلش گم شده، در حالی که دیگری به آینده‌نگری پرداخته و راهی را در دل نهاد.
این روشها مختلف بیند برون
زان خیالات ملون ز اندرون
هوش مصنوعی: این روشهای مختلفی را که مشاهده می‌کنی، ناشی از تصورات رنگارنگی است که در درون وجود دارد.
این در آن حیران شده کان بر چیست
هر چشنده آن دگر را نافیست
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که شخصی به شدت در فکر و تعجب است که در آنچه تجربه کرده، چه چیز پنهان است. هر کسی که چیزی را می‌چشد یا تجربه می‌کند، نمی‌تواند احساسات یا تجربیات دیگران را به‌طور کامل درک کند. به عبارتی، هر تجربه‌ای فردی و خاص است و نمی‌توان آن را به دیگری انتقال داد.
آن خیالات ار نبد نامؤتلف
چون ز بیرون شد روشها مختلف
هوش مصنوعی: اگر آن تصورات به هم پیوسته نبودند و از خارج به ذهن راه پیدا می‌کردند، راه‌های مختلفی برای شکل‌گیری پیدا می‌کردند.
قبلهٔ جان را چو پنهان کرده‌اند
هر کسی رو جانبی آورده‌اند
هوش مصنوعی: وقتی که مسیر اصلی و حقیقت زندگی را از ما پنهان کرده‌اند، هر کس به سمتی دیگر می‌رود و به دنبال چیزی متفاوت می‌گردد.