گنجور

بخش ۲۰ - در بیان آنک حکما گویند آدمی عالم صغریست و حکمای اللهی گویند آدمی عالم کبریست زیرا آن علم حکما بر صورت آدمی مقصور بود و علم این حکما در حقیقت حقیقت آدمی موصول بود

پس به صورت عالم اصغر توی
پس به معنی عالم اکبر توی
ظاهر آن شاخ اصل میوه است
باطنا بهر ثمر شد شاخ هست
گر نبودی میل و اومید ثمر
کی نشاندی باغبان بیخ شجر
پس به معنی آن شجر از میوه زاد
گر به صورت از شجر بودش ولاد
مصطفی زین گفت که آدم و انبیا
خلف من باشند در زیر لوا
بهر این فرموده است آن ذو فنون
رمز نحن اخرون السابقون
گر بصورت من ز آدم زاده‌ام
من به معنی جد جد افتاده‌ام
کز برای من بدش سجدهٔ ملک
وز پی من رفت بر هفتم فلک
پس ز من زایید در معنی پدر
پس ز میوه زاد در معنی شجر
اول فکر آخر آمد در عمل
خاصه فکری کو بود وصف ازل
حاصل اندر یک زمان از آسمان
می‌رود می‌آید ایدر کاروان
نیست بر این کاروان این ره دراز
کی مفازه زفت آید با مفاز
دل به کعبه می‌رود در هر زمان
جسم طبع دل بگیرد ز امتنان
این دراز و کوتهی مر جسم راست
چه دراز و کوته آنجا که خداست
چون خدا مر جسم را تبدیل کرد
رفتنش بی‌فرسخ و بی‌میل کرد
صد امیدست این زمان بردار گام
عاشقانه ای فتی خل الکلام
گرچه پلهٔ چشم بر هم می‌زنی
در سفینه خفته‌ای ره می‌کنی

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

پس به صورت عالم اصغر توی
پس به معنی عالم اکبر توی
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که دنیای کوچک و محدود ما (عالم اصغر) در حقیقت بازتابی از دنیای بزرگ و وسیع‌تر (عالم اکبر) است. به عبارتی دیگر، آنچه در درون ما و در اطراف‌مان وجود دارد، شکلی از واقعیت بزرگ‌تر و جامع‌تری است که در جهان هستی وجود دارد. این به نوعی ارتباط و هم‌تابی میان انسان و کیهان را نشان می‌دهد.
ظاهر آن شاخ اصل میوه است
باطنا بهر ثمر شد شاخ هست
هوش مصنوعی: ظاهر این شاخ، نمادی از میوه است، اما درون آن به خاطر باروری و تولید ثمر، شاخ وجود دارد.
گر نبودی میل و اومید ثمر
کی نشاندی باغبان بیخ شجر
هوش مصنوعی: اگر امید و تمایل به ثمره‌ بیدار نبود، باغبان برای چه درخت را کاشت؟
پس به معنی آن شجر از میوه زاد
گر به صورت از شجر بودش ولاد
هوش مصنوعی: در نتیجه، اگر میوه‌ای از یک درخت به وجود بیاید، نشان‌دهنده‌ی وجود خود درخت است؛ زیرا هر میوه‌ای که تولید می‌شود، یادآور آن درخت می‌باشد.
مصطفی زین گفت که آدم و انبیا
خلف من باشند در زیر لوا
هوش مصنوعی: مصطفی فرمود که آدم و پیامبران در زیر پرچم من خواهند بود و از نسل من خواهند شد.
بهر این فرموده است آن ذو فنون
رمز نحن اخرون السابقون
هوش مصنوعی: به خاطر این گفته، او که صاحب مهارت‌هاست، به ما اشاره کرده است که ما دیگران پیشتاز هستیم.
گر بصورت من ز آدم زاده‌ام
من به معنی جد جد افتاده‌ام
هوش مصنوعی: اگر من از نظر ظاهری به شکل انسان‌ها هستم، از لحاظ معنوی به عمق ریشه‌های خود و اصل و نسبم پیوسته‌ام.
کز برای من بدش سجدهٔ ملک
وز پی من رفت بر هفتم فلک
هوش مصنوعی: برای من، ملک به خاطر بدی من سجده کرد و به دنبال من، به آسمان هفتم رفت.
پس ز من زایید در معنی پدر
پس ز میوه زاد در معنی شجر
هوش مصنوعی: این جمله به ارتباط و وابستگی میان پدر و فرزند اشاره دارد. به این معنا که انسان به نوعی از پدرش متولد می‌شود، همان‌طور که میوه‌ای از درخت به وجود می‌آید. دلالت بر این دارد که فرزند به ویژگی‌ها و صفات پدرش وابسته است و از او نشأت می‌گیرد. در واقع، نسبت میان پدر و فرزند، همچون نسبت میان درخت و میوه‌اش، تجلی‌یافتگی است.
اول فکر آخر آمد در عمل
خاصه فکری کو بود وصف ازل
هوش مصنوعی: در ابتدا، تفکر درباره‌ی نتیجه‌ی کار در نظر گرفته می‌شود، به ویژه اینکه این افکار به نوعی از وصف و بیان ازلی مرتبط هستند.
حاصل اندر یک زمان از آسمان
می‌رود می‌آید ایدر کاروان
هوش مصنوعی: در یک لحظه، چیزی از آسمان به زمین می‌آید و در اینجا به کاروانی می‌پیوندد.
نیست بر این کاروان این ره دراز
کی مفازه زفت آید با مفاز
هوش مصنوعی: در این متن اشاره شده که در این کاروان، این مسیر طولانی وجود ندارد که به مقصدی امن و آرام برسد.
دل به کعبه می‌رود در هر زمان
جسم طبع دل بگیرد ز امتنان
هوش مصنوعی: دل همواره به سوی کعبه می‌رود و هر بار که جسم و روح انسان از دنیای مادی خسته می‌شود، احساس نیاز به قدردانی و شکرگزاری پیدا می‌کند.
این دراز و کوتهی مر جسم راست
چه دراز و کوته آنجا که خداست
هوش مصنوعی: طول و کوتاهی بدن انسان بی‌معناست در جایی که خداوند حضور دارد. در آنجا اندازه‌گیری‌های فیزیکی اهمیتی ندارند.
چون خدا مر جسم را تبدیل کرد
رفتنش بی‌فرسخ و بی‌میل کرد
هوش مصنوعی: زمانی که خداوند جسم انسان را دگرگون ساخت، رفتنش را بی‌فاصله و بدون هیچ تمایلی کرد.
صد امیدست این زمان بردار گام
عاشقانه ای فتی خل الکلام
هوش مصنوعی: در این زمان، با امیدهای فراوان، قدمی عاشقانه بردار و سخن را آغاز کن.
گرچه پلهٔ چشم بر هم می‌زنی
در سفینه خفته‌ای ره می‌کنی
هوش مصنوعی: هرچند که به سادگی و در یک چشم به هم زدن می‌توانی حرکت کنی، اما در واقع در دنیایی هستی که در آن به خواب هستی و در مسیر خود پیشرفت می‌کنی.

حاشیه ها

1392/10/27 20:12
امین کیخا

نشا به معنی غرس گیاهان از نشاندن فارسی است ، و نونشاند یعنی گیاه نو کاشته شده .

1392/10/27 21:12
امین کیخا

شمس جان پله باید پلک باشد بیت آخر ؟

1392/10/27 21:12
امین کیخا

اما پله یعنی درجه به فارسی ، اما خود درجه فارسی است از درز است و درز و درگ مثل سوز و سوگ است ، اما مدرج و تدریج از روی درج و درز درست شده است ، لی پی به پهلوی یعنی درجه ، و نیز مرپل یعنی درجه که گزینش دکتر حیدری است و نو می باشد .

1392/10/28 14:12
امین کیخا

سپاسگزارم استاد .

1397/12/22 12:02
محسن زاده

شرحی بر بیت:
گر بصورت من ز آدم زاده ام
من به معنی جد جد افتاده ام
کلامی در حقیقت محمدیه (ص) که صادر اول است:
برهانا عقلا و نقلا ثابت و مبرهن است که آنحضرت صادر نخستین و اولین جلوه رب العالمین است و در واقع آدم اول است لقوله (ص) (انا آدم الاول) یعنی منم آدم لاهوتی جبروتی : و قیل عن لسانه (ص)
و انی و ان کنت بن آدم صورتا
فلی فیه معنی شاهد بابوتی
گر بصورت من ز آدم زاده ام
من به معنی جد جد افتاده ام
پس در واقع عالم وجود نسل کثیر و ولیده وجودی ذی جود حضرت ختمی مرتبت و دختر گرامیش ملکه ملک و ملکوت عصمت کبری حضرت فاطمه زهرا صلوات الله و سلامه علیهما می باشد این است کوثر حقیقی منبع خیر کثیر واقعی و اعطاء فضل بی نهایت حضرت احدیت جلت عظمته بحضرت خاتم انبیاء و سرور اصفیاء محمد مصطفی صلی الله علیه و آله که عالم و آدم همه ذریه اویند و بهمین جهت است که فرموده (اول ما خلق الله نوری ) و شکی نیست که پیغمبر اکرم و دختر گرامیش فاطمه نور واحدند و خلقت آنها بر کل ماسوا علی الاطلاق سبقت سرمدی دارد و نیز تقدم شرفی و رتبه ای و دهری بر جمیع موجودات و مخلوقات دارند.
آنچه اول شد پدید از جیب غیب
بود نور پاک او بی هیچ ریب
بعد از آنش نور مطلق زد علم
گشت عرش و کرسی و لوح و قلم
برگرفته از: آئینه ایزد نما حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها؛ تألیف آیت الله محمدرضا ربانی

1398/07/28 13:09

ادامه دریافتهای دفتر چهارم 13 داستان آغاز خلافت عثمان خلیفه سوم مسلمانان
زمانی که نوبت به خلافت عثمان بن عفان؛سومین خلیفه مسلمانان رسید.بالای منبر پیامبر آمد.
(منبر پیامبر سه پله داشت )
ابوبکر و عمر نخستین خلیفه مسلمانان زمان آغاز خلافت هر کدام بر پله دوم و سوم نشسته بودند.
خلیفه سوم بر پله اول و جایگاه پیامبر نشست.یکی از حاضران فضول اعتراض کرد که با وجود آنکه از نظر رتبه از سلف خود پایینتری چطور بر جای پیامبر نشستی؟
خلیفه جواب داد اگر بر پله دوم یا سوم می نشستم گمان می کردید می خواهم خود را هم پایه ابوبکر و عمر بدانم ،اما اکنون که بر جای پیامبر نشسته ام کسی چنین گمانی نمی کند (زیرا فاصله من و مقام پیامبر بسیار زیاد است).
پس از آن خلیفه سوم به جای خواندن خطابه تا عصر خاموش نشست و کسی جرات اعتراض یا بیرون رفتن از مسجد را نداشت .
مولانا در این داستان به موضوع ارشاد بدون کلام نظر دارد .
نوری که در سکوت هست از بسیاری از سخنان راهگشا تر است ؛اما برای نوربین ها و روشنایی شناسان.
همچنین مولانا به مناسبت،دریافت های زیبای خود را از حقیقت آدمی و معراج های انسانی بازگو می کند.
نکته:جز این که این تمثیل در فضای اهل سنت بیان می شود،احترام به خلفای چهارگانه در فرهنگ اسلامی جایگاه خاصی داشته است و این احترام نه فقط برای خود آنها بلکه برای اعتلای اسلام و عظمت اسلام در مقابل کفار بوده است.
سیره عملی امیرالمومنین (که خود نیز یکی از این خلفا می باشد)بر همین اساس بوده است .
جمله معروف خلیفه دوم در مورد ایشان ؛ " اگر علی نبود عمر هلاک می شد" ،نشان از همکاری و همراهی خالصانه ایشان در جهت اعتلای اسلام دارد.

ادامه دریافتهای دفتر چهارم 14
داستان آغاز خلافت عثمان 2
بعد از آن بر جای خطبه آن ودود
تا به قرب عصر،لب خاموش بود496
هیبتی بنشسته بد بر عام و خاص
پر شده نور خدا آن صحن و بام 498
بر همگان هیبتی از سکوت خلیفه سوم نشسته بود.و صحن و بام مسجد پر از نور خدا شده بود.
هر که بینا، ناظر نورش بدی
کور زآن خورشید هم گرم آمدی499
آنکه آشنای جان بود و چشم دلش بینا آن نور را می دید و حتی اگر ظاهرا نابینا بود گرما و صمیمیت آن را می یافت.
وز نفوس پاک اختروش مدد
سوی اختر های گردون می رسد519
از ارواح پاک اولیا و انبیا که مانند ستاره درخشان است به سوی ستارگان مدد می رسد و این نور (که در سکوت آدمی موج می زند)باعث درخشانی ستارگان شده است.
ظاهر آن اختران؛قوام ما
باطن ما گشته قوام سما520
از زاویه ظاهر و دنیای مادی،ستارگان به زندگی ما نور و قوام می بخشند و از زاویه باطن ؛این حقیقت انسان است که ستارگان را برپا می دارد.
پس به صورت عالم اصغر تویی
پس به معنا عالم اکبر تویی521
ظاهر ما دنیایی کوچک و محدود که حتی اولیا را هم در چالش ظاهری قرار می دهد
امیرالمومنین سر در چاه راز می گوید .سعدی به خوبی بازگو کرده است :
ز مصرش بوی پیراهن شنیدی
چرا در چاه کنعانش ندیدی
از یعقوب نبی سوال می کند که از مصر بوی پیراهن یوسف را یافتی چرا در چاه کنعان که نزدیک خودت بود ندیدی؟؟!!
جواب می دهد که احوال ما مثل برق جهنده است،کاهی آشکار و گاهی پنهان ؛گاهی بر عرش می نشینیم و گاهی جلوی پای خود را نمی بینیم.
جسم و عوارض آن پوششی است برای باطن وصف ناپذیر اولیا به گونه ای که مردم هم عصر با انبیا از خداوند می خواستند که ظاهر پیامبرشان مادی نباشد و فرشته گونه باشد.
(متاسفانه تصویری که ما از انبیا و امامان در ذهن هایمان می سازیم همبن تصویر بسیار قدسی فرشته گونه است که مشرکین می گفتند اگر چنین باشد ،ایمان می آوریم.)
کانال و وبلاگ آرامش و پرواز روح
arameshsahafian@

1398/07/28 13:09

داستان آغاز خلافت عثمان 3
ظاهر آن شاخ،اصل میوه است
باطنا بهر ثمر شو شاخ،هست522
پس از بیان این حقیقت که باطن انسان،چون خداوند بی انتهاست،در یک تمثیل زیبا اصل انسان را معرفی می کند:
به یک درخت میوه ژرف بیندیشید ؛ظاهرا شاخه اصل میوه است اما در حقیقت میوه سبب به وجود آمدن شاخه است .اگر میوه مقصود نبود اصلا درخت کاشته نمی شد و آبیاری و ...
پس به معنی آن شجر از میوه زاد
گر به صورت از شجر بودش ولاد
ظاهرا میوه از درخت است اما حقیقتا درخت از میوه است؛یعنی دلیل اصلی و هدف درخت است.
انسان نیز این گونه است اصل باطن خدایی اوست که میوه است و جسم چون درخت می باشد.
گر به صورت من ز آدم زاده ام
من به معنی جد جد افتاده ام527
کز برای من بدش سجده ملک
وز پی من رفت بر هفتم فلک528
گفتار پیامبر ص را می‌آوردکه میوه آفرینش من هستم.
از میان انسانها نیز باطن و حقیقت محمدیه (که در 14 نور پاک ساری است)میوه و هدف آفرینش است؛زیرا این نور اولین آفریده است و خداوند سایر آفریده ها را ازین نور آفرید.
دل به کعبه می رود در هر زمان
جسم طبع دل بگیرد ز امتنان
حقیقت انسان و میوه آفرینش که دل هست توان معراج دارد .هر لحظه ای به سوی کعبه می رود.البته جسم هم از لطافت دل لطیف می شود. (توان سیر جسم اولیا ازین جاست.)
کانال و وبلاگ آرامش و پرواز روح
arameshsahafian@

1403/04/12 02:07
کوروش

نیست بر این کاروان این ره دراز

 

کی مفازه زفت آید با مفاز

 

یعنی چه ؟

 

 

 

1403/04/12 02:07
کوروش

گرچه پلهٔ چشم بر هم می‌زنی

 

در سفینه خفته‌ای ره می‌کنی

 

یعنی چه ؟

 

 

 

1403/04/16 10:07
رضا از کرمان

 سلام

    عزیزم به بخش بعدی توجه کن که پیامبر خود را به کشتی مانند کرده که هرکس بدان چنگ زند رهایی مییابد ( حدیثی است مشهور)  حالا اینجا هم داره میگه گرچه تو ظاهرا با خلایق در مصاحبت و در حشر ونشری پلک برهم میزنی مراد از زندگی کردن است ولی در واقع در کشتی اولیای الهی انگار در آرامش خفته‌ای وظل توجه ایشان به ساحل مقصود خواهی رسید  

نیست بر این کاروان این ره دراز /// کی مفازه زفت آید با مفاز 

 اگر خاطر مبارکتان باشد ،قبلا در توضیح بیت ۲۱۳ همین دفتر در پاسخ به سوال شما در خصوص سمیع وبصیر بودن خداوند به این بیت اشاره شد  در اینجا منظور چنین است که این بیابان دنیا گرچه برای ما آدمیان معمولی بسیار راه طولانی وسختی بنظر می آید ولی در نظر اولیا الله و واصلان کوی حقیقت  مسافت کوتاهی است زیرا هرلحضه آسمانها وزمین را در مینوردند . به بیت قبلش توجه بکن  تازه بعدش هم میگه 

این دراز وکوتهی مر جسم راست/// چه دراز وکوته آنجا که خداست 

چون خدا مرجسم را تبدیل کرد///  رفتنش بی فرسخ وبی میل کرد