اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
انبیا گویند روز چاره رفت
چاره آنجا بود و دست‌افزار زفت
هوش مصنوعی: پیامبران می‌گویند در روز قیامت، هنگامه و چاره‌سازی فرا خواهد رسید و آنجا است که تنها راه نجات و ابزار کار برای انسان‌ها وجود دارد.
مرغ بی‌هنگامی ای بدبخت رو
ترک ما گو خون ما اندر مشو
هوش مصنوعی: ای پرنده ناامید و بی‌صدا، دور از ما مرو! خون ما را به ناحق در مشو.
رو بگرداند به سوی دست چپ
در تبار و خویش گویندش که خَپ
هوش مصنوعی: وقتی که او به سمت چپش نگاه می‌کند و به خانواده و نزدیکانش توجه می‌کند، به او می‌گویند که حالش خوب نیست و حالتی نگران‌کننده دارد.
هین جواب خویش گو با کردگار
ما کییم ای خواجه دست از ما بدار
هوش مصنوعی: ببین، با خدا درباره خودت صحبت کن و بگو که ما کی هستیم. ای آقای من، از ما دست بردار.
نه ازین سو نه از آن سو چاره شد
جان آن بیچاره‌دل صد پاره شد
هوش مصنوعی: نه از طرف این دنیا و نه از طرف آن دنیا، هیچ راهی برای نجات جان آن دلسوخته وجود ندارد و دلش به صد پاره تبدیل شده است.
از همه نومید شد مسکین کیا
پس برآرد هر دو دست اندر دعا
هوش مصنوعی: کیا، که در وضعیت ناامیدی قرار دارد، از همه چیز ناامید شده و به امید دعا کردن با دو دست بلند می‌شود.
کز همه نومید گشتم ای خدا
اول و آخر توی و منتها
هوش مصنوعی: ای خدا، من از همه چیز ناامید شده‌ام و تنها به تو پناه می‌آورم، که تو آغاز و پایان همه چیز هستی.
در نماز این خوش اشارتها ببین
تا بدانی کین بخواهد شد یقین
هوش مصنوعی: در نماز، نشانه‌های زیبا و دلنشین را مشاهده کن تا بفهمی که این حالت، نشانی است از یقین و حقیقتی که باید به آن باور داشته باشی.
بچه بیرون آر از بیضه نماز
سر مزن چون مرغ بی تعظیم و ساز
هوش مصنوعی: بچه را از جایش بیرون نیاور و نماز را به درستی انجام بده، مثل مرغی که بی‌احترام و بی‌توجهی نمی‌تواند آواز بخواند.
حاشیه ها
چونکه با تکبیرها مقرون شدند
همچو قربان از جهان بیرون شدند
معنی تکبیر این است ای امام
کای خدا پیش تو ما قربان شدیم
وقت ذبح الله اکبر می کنی
همچنین در ذبح نفس کشتنی
تمثیل الله اکبر نماز به کشتن نفس.و بیرون رفتن از این جهان به وسیله نمازی که با قربانی شدن آغاز شود.
تن چو اسماعیل و جان همچون خلیل
کرد جان تکبیر بر جسم نبیل (بزرگ)
ایستاده پیش یزدان اشک ریز
بر مثال راست خیز رستخیز
ایستادن در نماز مانند ایستادن در روز قیامت و شرمندگی است.
در قیام این گفت ها دارد رجوع
وز خجالت شد دو تا او در رکوع
از خجالت در مقابل خداوند خم می شود و به رکوع می رود.
سر بر آرد از رکوع آن شرمسار
باز اندر رو فتد آن خام کار
سر بر آرد او دگر ره شرمسار
اندر افتد باز در رو همچو مار
حضور زیبای خداوند پس از کشتن نفس که دیوار مانع دیدار بود سبب شرمندگی از فقر خویش می شود و پس از رکوع به سجده می افتد و مانند مار (بی دست و پا)دوباره به خاک می افتد.
در نماز این خوش اشارت ها ببین
تا بدانی کین بخواهد شد یقین
بچه بیرون آر از بیضه نماز
سر مزن چون مرغ بی تعظیم و ساز
تمثیل نماز به تخم پرنده و دریافت حضور و شرمندگی عشق به بی نهایت، بچه آن است.
بدون حضور مثل پرنده ای هستی که گویا به زمین نوک می زند (تصویر سجده کردن مکرر ).
شرح کامل مثنوی و حافظ در کانال و وبلاگ:
آرامش و پرواز روح
arameshsahafian@
مولانا