گنجور

بخش ۶ - امر حق به موسی علیه السّلام که مرا به دهانی خوان کی بدان دهان گناه نکرده‌ای

گفت ای موسی ز من می‌جو پناه
با دهانی که نکردی تو گناه
گفت موسی من ندارم آن دهان
گفت ما را از دهان غیر خوان
از دهان غیر کی کردی گناه؟
از دهان غیر بر خوان کای اله
آنچنان کن که دهان‌ها مر تو را
در شب و در روزها آرد دعا
از دهانی که نکرده‌ستی گناه
و آن دهان غیر باشد عذر خواه
یا دهان خویشتن را پاک کن
روح خود را چابک و چالاک کن
ذکر حق پاکست چون پاکی رسید
رخت بر بندد برون آید پلید
می‌گریزد ضدها از ضدها
شب گریزد چون بر افروزد ضیا
چون در آید نام پاک اندر دهان
نه پلیدی مانَد و نه اندُهان

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گفت ای موسی ز من می‌جو پناه
با دهانی که نکردی تو گناه
وحی شد: ای موسی، از من با دهان و لبی که با آن گناه نکرده‌ای کمک بخواه (تا مستجاب شود)
گفت موسی من ندارم آن دهان
گفت ما را از دهان غیر خوان
موسی گفت: من چنین دهان و لب (پاکی) ندارم، گفت: پس از دهان دیگران از من کمک بخواه
از دهان غیر کی کردی گناه؟
از دهان غیر بر خوان کای اله
هوش مصنوعی: از زبان دیگران چه گناهی بر تو می‌رسد؟ ای خدا، از زبان دیگران به تو پناه می‌برم.
آنچنان کن که دهان‌ها مر تو را
در شب و در روزها آرد دعا
(یعنی) کاری کن و چنان رفتار کن که دیگران، شب و روز تو را دعای خیر کنند.
از دهانی که نکرده‌ستی گناه
و آن دهان غیر باشد عذر خواه
هوش مصنوعی: اگر از دهانی که گناهی نکرده به ما سخن می‌گویند و آن دهان بیگانه باشد، باید عذرخواهی کرد.
یا دهان خویشتن را پاک کن
روح خود را چابک و چالاک کن
هوش مصنوعی: یا دهان خود را تمیز کن و روح خود را سرزنده و آماده نگه‌دار.
ذکر حق پاکست چون پاکی رسید
رخت بر بندد برون آید پلید
هوش مصنوعی: ذکر خداوند خالص و پاک است و زمانی که پاکی به وجود آید، ناخالصی‌ها کنار می‌روند و از بین می‌روند.
می‌گریزد ضدها از ضدها
شب گریزد چون بر افروزد ضیا
هوش مصنوعی: این بیت بیانگر این است که تضادها از یکدیگر فرار می‌کنند، مانند اینکه شب از روشنی و تابش نور می‌گریزد. وقتی نور می‌تابد، شب ناپدید می‌شود و در حقیقت، وجود نور باعث دوری و فرار تاریکی می‌گردد.
چون در آید نام پاک اندر دهان
نه پلیدی مانَد و نه اندُهان
هوش مصنوعی: زمانی که نام پاک و نیک در زبان جاری شود، نه زشتی می‌ماند و نه غم و اندوه.

حاشیه ها

1392/05/03 11:08
یلدا ی.

منظور از دهان می تواند دهان دیگر مردمانی باشد که به سبب خوبی هایی که در حقشان کرده ایم ما را دعا می کنند و همچنین دهان دیگری که هر یک از ما داریم (همان من معنوی) که از آن بی خبریم و محور وجودی ما را منعکس می کند.

1392/08/21 22:11
تاوتک

درست است یلدا جان .پاک کردن دهان گناهکار هم یعنی پاک کردن روح از آلودگی و زنگ و تیرگی ها

1395/04/25 13:06
حسنلو زنجانی

منظور این است که التماس دعاها که به همدیگر می گوییم اینها هم ریشه ی روایی دارد که مولانای بزرگ همین مسئله به زیبایی وهنرمندانه به نظم عارفان با سوز درونی کشیده است که بی مانند است .

1396/11/08 18:02
بی نام

دهان غیر:
بهر روزی دو دهان در چانه شد
یک دهانی در خورش پیمانه شد
هم دهان غیر دارد این بشر!
آن دهان را روزی رحمانه شد
با دهان غیر، کی خوردی حرام؟!
هم سخن گفتن بدان دُردانه شد.
درود بر همه ی عزیزان

1397/06/16 14:09
احمد آذرکمان ۰۴۹۰۳۰۰۶۶۹.a@gmail.com

از این 9 بیت گویا فقط دو بیت اول متعلق به مکالمه ی خدا و موسی ع است و مابقی ابیات تحلیل های مولانا از آن مکالمه ی کوتاه است و باز از آن دو بیت که مجموعا 4 مصراع است فقط یک مصراع سهم موسی ع است .
به هر روی و حال این مکالمه بیش تر در جهت آموزش دادن به بندگان است کاری که خدا در سوره ی حمد هم انجام داده است و بندگان را آموزش می دهد که چگونه با خدای خود مکالمه ، و از او طلب دعای خیر کنند . التماس دعا . روزهای آخر شهریورماه 1397

1397/10/02 12:01
سعید

سلام، یلدا خانوم دهان غیر دهان من معنوی نیست، استاد تو یکی از دیدارها در مورد این شعر کلی بحث کردن و اونجا بحث من حقیقی باز شده و استاد فرمودن دهان غیر، دهان من حقیقی هست که محور وجودی رو هم من حقیقی مشخص می کنه.

1398/06/10 13:09
amir soroosh

درود بر همه دوستان
منظور دهان غیر در این ابیات همان دهان دیگران است که فرد دعا کننده با آن دهانها گناهی نکرده است. آنهم با نیکی کردن در حق دیگران حاصل می شود.

1399/01/17 00:04
حسن_خادم_صبا

سلام و درود بر همهء عزیزان،،
جناب حسنلو زنجانی عزیز و محترم،،
جسارتا،، اتفاقا این ابیات، هیچگونه ارتباطی با موضوع التماس دعا که نداره، هیچ،، بلکه دقیقا التماس دعا رو نفی میکنه

1399/02/16 23:05
سیداحمد

اول شعر بایدداینطوری باشه:
گر نداری تو دم خوش در دعا / رو دعا می خواه ز اخوان صفا
بهر این فرمود با موسی خدا / وقت حاجت خواستن اندر دعا
گفت ای موسی زمن می جو پناه / با دهانی که نکردی تو گناه

1399/02/20 04:05
علی کهریزی

سلام بهترین راه و سریعترین راه اجابت دعا و طلب خیرات دادن و رساندن صدقه به دست فقرا است هم بارها خداوند تاکید بر جبرانش کرده هم باعث میشه صدقه گیرنده از ته دل برات با زبانی که گناه نکردی
دعا کنه

1399/11/23 20:01
م.شیدا

رَّبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِیًا یُنَادِی لِلإِیمَانِ أَنْ آمِنُواْ بِرَبِّکُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَکَفِّرْ عَنَّا سَیِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الأبْرَارِ
رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلی رُسُلِکْ وَ لا تُخْزِنا یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمیعاد
گر نداری تو دم خوش در دعا
رو دعا می خواه ز اخوان صفا
بهر این فرمود با موسی خدا
وقت حاجت خواستن اندر دعا
که ای کریم له ز من می جو پناه
با دهانی که نکردی تو گناه
گفت موسی من ندارم آن دهان
گفت ما را از دهان غیر خوان
با دهان غیر کی کرده‌ای گناه
از دهان غیر برخوان که ای الاه
وَ اَنا یا الهی عَبْدُکَ الَذی اَمَرْتَهُ بالدُعآءْ فَقالْ لَبَیْکَ وَ سَعْدَیْکْ‌ها اَناَ ذا یا رَبِ مَطروحُ بَیْنَ یَدَیْکْ
این متن کامل ربنا با اجرای سیدجواد ذبیحی قبل از انقلاب است.
اشعار مولانا به صورت دکلمه اجرا می شد و سالهای قبل از انقلاب در ماه رمضان از رادیو پخش می شد.
سید جواد ذبیحی در سال 1359 به جرم مداحی و مناجات خوانی در دربار پهلوی بعد از آزادی از زندان به دست انقلابیون تندرو به قتل می رسد و بدنش نیز در بیابان های اطراف تهران مثله می شود.
یادش گرامی