مولانابخش ۲۶ - قصهٔ خواب دیدن فرعون آمدن موسی را علیه السلام و تدارک اندیشیدن
جهد فرعونی چو بی توفیق بود
هرچه او می‌دوخت آن تفتیق بود
از منجم بود در حکمش هزار
وز معبر نیز و ساحر بی‌شمار
مقدم موسی نمودندش بخواب
که کند فرعون و مُلکش را خراب
با معبر گفت و با اهل نجوم
چون بود دفع خیال و خواب شوم
جمله گفتندش که تدبیری کنیم
راه زادن را چو ره‌زن می‌زنیم
تا رسید آن شب که مَولِد بود آن
رای این دیدند آن فرعونیان
که برون آرند آن روز از پگاه
سوی میدان بزم و تخت پادشاه
الصلا ای جمله اسرائیلیان
شاه می‌خواند شما را زان مکان
تا شما را رو نماید بی نقاب
بر شما احسان کند بهر ثواب
کان اسیران را به جز دوری نبود
دیدن فرعون دستوری نبود
گر فتادندی به ره در پیش او
بهر آن یاسه بخفتندی برو
یاسه این بد که نبیند هیچ اسیر
در گه و بیگه لقای آن امیر
بانگ چاووشان چو در ره بشنود
تا نبیند رو به دیواری کند
ور ببیند روی او مجرم بود
آنچ بتر بر سر او آن رود
بودشان حرص لقای ممتنع
چون حریصست آدمی فیما منع
بخش ۲۵ - قصهٔ هاروت و ماروت و دلیری ایشان بر امتحانات حق تعالی: پیش ازین زان گفته بودیم اندکیبخش ۲۷ - به میدان خواندن بنی اسرائیل برای حیلهٔ ولادت موسی علیه السلام: ای اسیران سوی میدانگه روید
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
جهد فرعونی چو بی توفیق بود
هرچه او می‌دوخت آن تفتیق بود
هوش مصنوعی: تلاش و زحمت فرعون، وقتی که بدون موفقیت باشد، هر کاری که او انجام دهد، بی‌فایده و ناموفق است.
از منجم بود در حکمش هزار
وز معبر نیز و ساحر بی‌شمار
هوش مصنوعی: در حکم او هزار نفر دانشمند و نجومی وجود داشتند و همچنین از خروجی‌ها و جادوگران زیادی نیز بهره برده شده بود.
مقدم موسی نمودندش بخواب
که کند فرعون و مُلکش را خراب
هوش مصنوعی: موسی را به خواب بردند تا فرعون و سلطنتش را از بین ببرد.
با معبر گفت و با اهل نجوم
چون بود دفع خیال و خواب شوم
هوش مصنوعی: با کسی که به راه‌های معنوی و علم نجوم آگاه است، صحبت کردم تا از تفکرات و خواب‌های نگران‌کننده‌ام رهایی پیدا کنم.
جمله گفتندش که تدبیری کنیم
راه زادن را چو ره‌زن می‌زنیم
هوش مصنوعی: همه گفتند که باید به فکر چاره‌ای باشیم، چون برای رسیدن به هدف، باید با دقت و احتیاط عمل کنیم، مانند دزدی که با احتیاط به سراغ کارش می‌رود.
تا رسید آن شب که مَولِد بود آن
رای این دیدند آن فرعونیان
هوش مصنوعی: روزی فرا رسید که در آن شب، تولد شخصی بود که فرعونیان مشاهده کردند.
که برون آرند آن روز از پگاه
سوی میدان بزم و تخت پادشاه
هوش مصنوعی: در روزی سپیده دم، افرادی را بیرون خواهند آورد که به سمت میدان و محل برگزاری جشن و تخت فرمانروایی می‌روند.
الصلا ای جمله اسرائیلیان
شاه می‌خواند شما را زان مکان
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که صدای دعا و نیایش در میان اسرائیلیان (بنی اسرائیل) طنین‌انداز است و در آنجا، به خاطر مکانی که در آن قرار دارند، شاه به آنها توجه دارد و آنها را می‌خواند.
تا شما را رو نماید بی نقاب
بر شما احسان کند بهر ثواب
هوش مصنوعی: برای شما به صورت آشکار و بدون پرده، محبت و نیکی می‌کند تا پاداشی دریافت کند.
کان اسیران را به جز دوری نبود
دیدن فرعون دستوری نبود
هوش مصنوعی: جز دوری از فرعون، برای اسیران راهی برای دیدن او نبود و هیچ دستوری برای ملاقاتشان وجود نداشت.
گر فتادندی به ره در پیش او
بهر آن یاسه بخفتندی برو
هوش مصنوعی: اگر کسی در مسیر بر او بیفتد، به خاطر آن یاسه (چیزی که او به آن تمایل دارد) بر او می‌خوابیدند.
یاسه این بد که نبیند هیچ اسیر
در گه و بیگه لقای آن امیر
هوش مصنوعی: این بد است که هیچ کس اسیر در شب و روز نتواند دیدار آن فرمانروا را بکند.
بانگ چاووشان چو در ره بشنود
تا نبیند رو به دیواری کند
هوش مصنوعی: وقتی صدای فراخوانی چاووشان را در راه بشنود، به محض اینکه دیواری را نمی‌بیند، به سمت آن می‌رود.
ور ببیند روی او مجرم بود
آنچ بتر بر سر او آن رود
هوش مصنوعی: اگر کسی چهره او را ببیند، در حقیقت خطا کرده است و آنچه بر سر او خواهد آمد، بدتر خواهد بود.
بودشان حرص لقای ممتنع
چون حریصست آدمی فیما منع
هوش مصنوعی: آنها در تلاش برای دیدار چیزی هستند که به دست آوردن آن ممکن نیست، مانند انسانی که برای به‌دست آوردن چیزی که از او دور است، بسیار حریص و مشتاق است.
حاشیه ها
1390/10/22 22:12
شرور
آخه بابا این مزخرفات چیه
ولمون کنین بابا
کله پدر مولوی
1393/09/22 13:11
پروین
بزرگش نخوانند أهل خرد
که نام بزرگان به زشتی برد
1399/06/01 18:09
علی جلالی
تا «نبیند» رو به دیواری کند صحیح است نه «ببیند»
1402/11/05 01:02
کوروش
گر فتادندی به ره در پیش او
بهر آن یاسه بخفتندی برو
یعنی چه ؟
1403/05/19 12:08
شهاب عمرانی
در کل ابیات پایانی به این اشاره داره که قانونی برای بنی اسرائیل وجود داشت که کسی حق ندارد مستقیم و بی حجاب چهره فرعون را ببیند، اگر ناگهان در راه به طور اتفاقی با او روبرو میشدند باید با صورت روی خاک می افتادند، یا اگر صدای جارچیان فرعون رو از دور میشنیدند باید روی به دیوار میکردند، و اگر کسی چهره فرعون رو میدید عواقب بدی براش داشت. حالا جناب مولانا میفرماید چون بنی اسرائیل از این موضوع منع شده بودند برای دیدن روی فرعون بسیار حریص بودند و انسان حریص میشه به چیزی که از اون منع بشه.
یاسه به معنی رسم و قاعده