مولانابخش ۱۷۶ - جمع و توفیق میان نفی و اثبات یک چیز از روی نسبت و اختلاف جهت
نفی آن یک چیز و اثباتش رواست
چون جهت شد مختلف نسبت دوتاست
ما رمیت اذ رمیت از نسبتست
نفی و اثباتست و هر دو مثبتست
آن تو افکندی چو بر دست تو بود
تو نه افکندی که قوت حق نمود
زور آدمزاد را حدی بود
مشت خاک اشکست لشکر کی شود
مشت مشت تست و افکندن ز ماست
زین دو نسبت نفی و اثباتش رواست
یعرفون الانبیا اضدادهم
مثل ما لا یشتبه اولادهم
همچو فرزندان خود دانندشان
منکران با صد دلیل و صد نشان
لیک از رشک و حسد پنهان کنند
خویشتن را بر ندانم میزنند
پس چو یعرف گفت چون جای دگر
گفت لایعرفهم غیری فذر
انهم تحت قبابی کامنون
جز که یزدانشان نداند ز آزمون
هم بنسبت گیر این مفتوح را
که بدانی و ندانی نوح را
بخش ۱۷۵ - فرق میان دانستن چیزی به مثال و تقلید و میان دانستن ماهیت آن چیز: ظاهرست آثار و میوهٔ رحمتشبخش ۱۷۷ - مسلهٔ فنا و بقای درویش: گفت قایل در جهان درویش نیست
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
نفی آن یک چیز و اثباتش رواست
چون جهت شد مختلف نسبت دوتاست
هوش مصنوعی: نفی یک چیز و تایید آن اشکالی ندارد، زیرا اگر جهتها متفاوت باشند، نسبت دو حالت به هم تغییر میکند.
ما رمیت اذ رمیت از نسبتست
نفی و اثباتست و هر دو مثبتست
هوش مصنوعی: تو هنگام پرتاب تیر، خودت را دخیل نکن؛ این کار تنها به نسبت و ارتباطی که با تیر داری مربوط میشود. در واقع، هم نفی میشود و هم اثبات، و هر دو حالت در وجود دارند.
آن تو افکندی چو بر دست تو بود
تو نه افکندی که قوت حق نمود
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که آنچه را که به دیگران دادید، از روی اراده و اختیارتان نبوده، بلکه به واسطه نیروی الهی و قدرت حق اتفاق افتاده است. شما مسئولیتی در این کار نداشتهاید، زیرا تمامی این امور تحت تأثیر ارادهای بزرگتر قرار داشته است.
زور آدمزاد را حدی بود
مشت خاک اشکست لشکر کی شود
هوش مصنوعی: قدرت و توانایی انسان دارای محدودیتی است، او نمیتواند همیشه بر همه چیز غلبه کند یا نقشهای بزرگ را به تنهایی ایفا کند. وقتی انسان در برابر دشواریها قرار میگیرد، نباید انتظار داشته باشد که تنها و بدون کمک دیگران بتواند بر مشکلات فائق آید.
مشت مشت تست و افکندن ز ماست
زین دو نسبت نفی و اثباتش رواست
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که آنچه که ما به دست میآوریم و تجربه میکنیم، به نوعی از خود ما نشأت میگیرد. بنابراین میتوانیم وجود یا عدم وجود این تجربیات را تأیید یا رد کنیم. در واقع، هر چیزی که ما داریم به نوعی در ارتباط با خود ماست و میتوان به آن نگاه کرد.
یعرفون الانبیا اضدادهم
مثل ما لا یشتبه اولادهم
هوش مصنوعی: آنان پیامبران را به خوبی میشناسند، همانطور که فرزندانشان را هیچگاه با هم اشتباه نمیکنند.
همچو فرزندان خود دانندشان
منکران با صد دلیل و صد نشان
هوش مصنوعی: منکران با دلایل و نشانههای فراوان، این افراد را مثل فرزندان خود میشناسند.
لیک از رشک و حسد پنهان کنند
خویشتن را بر ندانم میزنند
هوش مصنوعی: اما از روی حسد و حسادت، خود را پنهان میکنند و به گونهای رفتار میکنند که نمیتوانم بفهمم.
پس چو یعرف گفت چون جای دگر
گفت لایعرفهم غیری فذر
هوش مصنوعی: وقتی او به خوبی شناخته شد، از جای دیگر گفت که نمیتوانند مرا بشناسند، پس رهایشان کن.
انهم تحت قبابی کامنون
جز که یزدانشان نداند ز آزمون
هوش مصنوعی: آنها در زیر پوششی پنهان هستند که تنها خداوند از آزمایشهایشان خبر دارد.
هم بنسبت گیر این مفتوح را
که بدانی و ندانی نوح را
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که درک و شناخت بعضی مسائل میتواند دشوار باشد. به نوعی میگوید اگر چیزی را خوب بشناسی یا حتی اگر هیچ نمیدانی، باز هم به نوعی متوجه آن خواهی شد. در واقع، مفهومش این است که برخی موضوعات، چه از روی آگاهی و چه از روی ناآگاهی، در درون ما وجود دارند و ما به شکلی به آنها ارتباط داریم.