مولانابخش ۱۶۷ - حیله دفع مغبون شدن در بیع و شرا
آن یکی یاری پیمبر را بگفت
که منم در بیعها با غبن جفت
مکر هر کس کو فروشد یا خرد
همچو سحرست و ز راهم میبرد
گفت در بیعی که ترسی از غرار
شرط کن سه روز خود را اختیار
که تانی هست از رحمان یقین
هست تعجیلت ز شیطان لعین
پیش سگ چون لقمه نان افکنی
بو کند آنگه خورد ای معتنی
او ببینی بو کند ما با خرد
هم ببوییمش به عقل منتقد
با تانی گشت موجود از خدا
تابه شش روز این زمین و چرخها
ورنه قادر بود کو کن فیکون
صد زمین و چرخ آوردی برون
آدمی را اندک اندک آن همام
تا چهل سالش کند مرد تمام
گرچه قادر بود کاندر یک نفس
از عدم پران کند پنجاه کس
عیسی قادر بود کو از یک دعا
بی توقف بر جهاند مرده را
خالق عیسی بنتواند که او
بی توقف مردم آرد تو بتو
این تانی از پی تعلیم تست
که طلب آهسته باید بی سکست
جو یکی کوچک که دایم میرود
نه نجس گردد نه گنده میشود
زین تانی زاید اقبال و سرور
این تانی بیضه دولت چون طیور
مرغ کی ماند به بیضه ای عنید
گرچه از بیضه همی آید پدید
باش تا اجزای تو چون بیضهها
مرغها زایند اندر انتها
بیضهٔ مار ارچه ماند در شبه
بیضه گنجشک را دورست ره
دانهٔ آبی به دانه سیب نیز
گرچه ماند فرقها دان ای عزیز
برگها همرنگ باشد در نظر
میوهها هر یک بود نوعی دگر
برگهای جسمها مانندهاند
لیک هر جانی بریعی زندهاند
خلق در بازار یکسان میروند
آن یکی در ذوق و دیگر دردمند
همچنان در مرگ یکسان میرویم
نیم در خسران و نیمی خسرویم
بخش ۱۶۶ - جواب حمزه مر خلق را: گفت حمزه چونک بودم من جوانبخش ۱۶۸ - وفات یافتن بلال رضی الله عنه با شادی: چون بلال از ضعف شد همچون هلال
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
آن یکی یاری پیمبر را بگفت
که منم در بیعها با غبن جفت
هوش مصنوعی: یکی از یاران پیامبر گفت که من در معاملات دچار ضرر و زیان شدهام و احساس میکنم که در حق من اجحاف شده است.
مکر هر کس کو فروشد یا خرد
همچو سحرست و ز راهم میبرد
هوش مصنوعی: هر کسی که به دنبال انجام کارهای ناپسند باشد و دیگران را فریب دهد، مانند جادوگری است که باعث میشود انسانها از مسیر صحیح دور شوند.
گفت در بیعی که ترسی از غرار
شرط کن سه روز خود را اختیار
هوش مصنوعی: در یک معاملهای که ترس از عدم اطمینان وجود ندارد، سه روز به خودت فرصت بده تا تصمیم بگیری.
که تانی هست از رحمان یقین
هست تعجیلت ز شیطان لعین
هوش مصنوعی: شما در حال حاضر تحت حمایت خداوند هستید و این نکته مسلم است که هرگونه شتاب و عجله شما ناشی از وسوسههای شیطانی است.
پیش سگ چون لقمه نان افکنی
بو کند آنگه خورد ای معتنی
هوش مصنوعی: اگر نان را جلوی سگی بیندازی، ابتدا بوی آن را حس میکند و بعد میخورد. ای کسی که متوجه هستی، به این نکته دقت کن.
او ببینی بو کند ما با خرد
هم ببوییمش به عقل منتقد
هوش مصنوعی: او را میبینی که چگونه عطر و بوی او را احساس میکند، ما نیز با هوش و فهم خود، بوی او را درک میکنیم و از عقل خود برای تحلیل و نقد او بهره میگیریم.
با تانی گشت موجود از خدا
تابه شش روز این زمین و چرخها
هوش مصنوعی: با صبر و آرامش خداوند موجودات را آفرید و پس از شش روز، این زمین و آسمانها را به وجود آورد.
ورنه قادر بود کو کن فیکون
صد زمین و چرخ آوردی برون
هوش مصنوعی: اگر نه اینکه او قادر است هر چیزی را به وجود بیاورد، میتوانستی هزاران زمین و آسمان را از وجودش بیرون بیاوری.
آدمی را اندک اندک آن همام
تا چهل سالش کند مرد تمام
هوش مصنوعی: انسان به تدریج و به مرور زمان، تا چهل سالگی به کمال خود میرسد و به یک مرد کامل تبدیل میشود.
گرچه قادر بود کاندر یک نفس
از عدم پران کند پنجاه کس
هوش مصنوعی: هرچند او توانایی دارد که در یک لحظه پنجاه نفر را از نیستی به وجود آورد، ولی این کار را نمیکند.
عیسی قادر بود کو از یک دعا
بی توقف بر جهاند مرده را
هوش مصنوعی: عیسی توانایی داشت که با یک دعا بدون توقف، مردهای را زنده کند.
خالق عیسی بنتواند که او
بی توقف مردم آرد تو بتو
هوش مصنوعی: خالق عیسی نمیتواند شخصی را بدون اینکه خود او بخواهد، به مردم معرفی کند.
این تانی از پی تعلیم تست
که طلب آهسته باید بی سکست
سِکُستن: گسیختن و پاره گشتن.بنابراین بی سکُِست: بدون گسیختگی. یعنی طلب رو باید آهسته و پیوسته دنبال کرد.
جو یکی کوچک که دایم میرود
نه نجس گردد نه گنده میشود
هوش مصنوعی: آب در جوی کوچک و پیوستهای که در حال حرکت است، نه نجس میشود و نه کثیف میگردد.
زین تانی زاید اقبال و سرور
این تانی بیضه دولت چون طیور
هوش مصنوعی: از این خاستگاه، خوشبختی و شادکامی به وجود میآید و اینجا، تخم قدرت و موفقیت مانند پرندگان است.
مرغ کی ماند به بیضه ای عنید
گرچه از بیضه همی آید پدید
هوش مصنوعی: پرندهای که درون تخم خود حبس شده، نمیتواند مدت زیادی در آنجا بماند؛ گرچه از تخم به دنیا میآید.
باش تا اجزای تو چون بیضهها
مرغها زایند اندر انتها
هوش مصنوعی: منتظر بمان تا اجزای وجودت مانند تخممرغهایی که مرغها میگذارند، به تدریج به بار بنشینند و در نهایت، نتیجه بدهند.
بیضهٔ مار ارچه ماند در شبه
بیضه گنجشک را دورست ره
هوش مصنوعی: هر چند بیضهٔ مار در اندازه و شکل شبیه بیضهٔ گنجشک است، اما در واقعیت و ویژگیهایش تفاوت زیادی دارد. بنابراین آنچه که ظاهر مشابهی دارد، لزوماً از نظر کیفیت و ارزش یکی نیست.
دانهٔ آبی به دانه سیب نیز
گرچه ماند فرقها دان ای عزیز
هوش مصنوعی: ای عزیز، با وجود اینکه دانهٔ آبی و دانهٔ سیب به ظاهر شبیه هم هستند و تفاوتهایی دارند، باید توجه کنی که در عمق وجودشان تفاوتهای اساسی وجود دارد.
برگها همرنگ باشد در نظر
میوهها هر یک بود نوعی دگر
هوش مصنوعی: درختان میوهها را به شکلهای مختلف میشناسند و هر کدام از برگها، رنگ و نوع خاص خود را دارند، اما در نگاه میوهها، برگها همه یکسان به نظر میآیند.
برگهای جسمها مانندهاند
لیک هر جانی بریعی زندهاند
هوش مصنوعی: برگهای بدنها شبیه به هم هستند، اما هر روحی به صورت خاص و زنده وجود دارد.
خلق در بازار یکسان میروند
آن یکی در ذوق و دیگر دردمند
هوش مصنوعی: مردم در بازار به یک شکل و سبک حرکت میکنند، اما برخی از آنها در حال خوشی و لذت هستند و برخی دیگر گرفتار درد و رنج.
همچنان در مرگ یکسان میرویم
نیم در خسران و نیمی خسرویم
هوش مصنوعی: ما در مرگ، به یک اندازه و یکسان پیش میرویم؛ نیمی از ما در زیان و نقصان هستیم و نیمی دیگر در مقام والایی و بزرگی.
حاشیه ها
1395/08/29 21:10
محمد کیهانی
در بیت ششم به بینی به معنای با بینی بهتر از ببینی است
1398/08/08 04:11
maria Dastgheib
بیت حذف شده
بود عیسی را دمی از یک دعا
بی توقف برجهاندی مرده را
1398/08/08 04:11
maria Dastgheib
بیت آخر حذف شده
این چنین پایان ندارد بازگو
از بلال و از هلال و کار او
1400/04/12 11:07
کوروش
این تانی از پی تعلیم تست
که طلب آهسته باید بی سکست
کسی میتونه تفسیر کنه این بیت رو ؟
1400/04/13 02:07
nabavar
گرامی کورش! با تانی گشت موجود از خدا ،،، تابه شش روز این زمین و چرخها ،،، ورنه قادر بود کو کن فیکون ،،، صد زمین و چرخ آوردی برون
این تانی از پی تعلیم تست ،،، که طلب آهسته باید بی سُکُست. میگوید: خداوند همه ی کارهایش با تفکر و تأنی ست و این به خاطر آموزش توست تا بدانی که آنچه در طلبش هستی باید با تأمل و تفکر ولی آهسته در پی اش باشی بدون وقفه و گُسست. عجله نکن ولی استوار باش و با پشتکار
1400/04/20 04:07
کوروش
خیلی سپاسگزارم دوست گرامی لطف کردید