گنجور
جلال الدین محمد مولویمولانا

بخش ۱۳۸ - باز جواب انبیا علیهم السلام

انبیا گفتند فال زشت و بد
از میان جانتان دارد مدد
گر تو جایی خفته باشی با خطر
اژدها در قصد تو از سوی سر
مهربانی مر ترا آگاه کرد
که بجه زود ار نه اژدرهات خورد
تو بگویی فال بد چون می‌زنی
فال چه بر جه ببین در روشنی
از میان فال بد من خود ترا
می‌رهانم می‌برم سوی سرا
چون نبی آگه کننده‌ست از نهان
کو بدید آنچ ندید اهل جهان
گر طبیبی گویدت غوره مخور
که چنین رنجی بر آرد شور و شر
تو بگویی فال بد چون می‌زنی
پس تو ناصح را مثم می‌کنی
ور منجم گویدت کامروز هیچ
آنچنان کاری مکن اندر پسیچ
صد ره ار بینی دروغ اختری
یک دوباره راست آید می‌خری
این نجوم ما نشد هرگز خلاف
صحتش چون ماند از تو در غلاف
آن طبیب و آن منجم از گمان
می‌کنند آگاه و ما خود از عیان
دود می‌بینیم و آتش از کران
حمله می‌آرد به سوی منکران
تو همی‌گویی خمش کن زین مقال
که زیان ماست قال شوم‌فال
ای که نصح ناصحان را نشنوی
فال بد با تست هر جا می‌روی
افعیی بر پشت تو بر می‌رود
او ز بامی بیندش آگه کند
گوییش خاموش غمگینم مکن
گوید او خوش باش خود رفت آن سخن
چون زند افعی دهان بر گردنت
تلخ گردد جمله شادی جستنت
پس بدو گویی همین بود ای فلان
چون بندریدی گریبان در فغان
یا ز بالایم تو سنگی می‌زدی
تا مرا آن جد نمودی و بدی
او بگوید زآنک می‌آزرده‌ای
تو بگویی نیک شادم کرده‌ای
گفت من کردم جوامردی بپند
تا رهانم من ترا زین خشک بند
از لئیمی حق آن نشناختی
مایهٔ ایذا و طغیان ساختی
این بود خوی لئیمان دنی
بد کند با تو چو نیکویی کنی
نفس را زین صبر می‌کن منحنیش
که لئیمست و نسازد نیکویش
با کریمی گر کنی احسان سزد
مر یکی را او عوض هفصد دهد
با لئیمی چون کنی قهر و جفا
بنده‌ای گردد ترا بس با وفا
کافران کارند در نعمت جفا
باز در دوزخ نداشان ربنا
بخش ۱۳۷ - مکرر کردن قوم اعتراض ترجیه بر انبیا علیهم‌السلام: قوم گفتند ار شما سعد خودیتبخش ۱۳۹ - حکمت آفریدن دوزخ آن جهان و زندان این جهان تا معبد متکبّران باشد کی ائتیا طوعا او کرها: که لئیمان در جفا صافی شوند

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

انبیا گفتند فال زشت و بد
از میان جانتان دارد مدد
هوش مصنوعی: پیامبران گفتند که پیش‌بینی‌های منفی و ناپسند از عمق وجودتان کمک می‌گیرد.
گر تو جایی خفته باشی با خطر
اژدها در قصد تو از سوی سر
هوش مصنوعی: اگر تو در جایی خوابیده باشی و در همان حال اژدهایی خطرناک به سمت تو در حال نزدیک شدن باشد، باید توجه داشته باشی که خطر در کمین است.
مهربانی مر ترا آگاه کرد
که بجه زود ار نه اژدرهات خورد
هوش مصنوعی: محبت و مهربانی تو را متوجه کرد که اگر به موقع اقدام نکنی، دشمنانت به تو آسیب خواهند زد.
تو بگویی فال بد چون می‌زنی
فال چه بر جه ببین در روشنی
هوش مصنوعی: اگر تو می‌گویی که فال بد است، وقتی که فال می‌زنی، باید ببینی نشانه‌ها در روشنی چه چیزی را نشان می‌دهند.
از میان فال بد من خود ترا
می‌رهانم می‌برم سوی سرا
هوش مصنوعی: من تو را از دست بدی‌ها نجات می‌دهم و به خانه‌ام می‌برم.
چون نبی آگه کننده‌ست از نهان
کو بدید آنچ ندید اهل جهان
هوش مصنوعی: پیامبر از چیزهایی که در دل و در نهان وجود دارد باخبر است، زیرا او دیدن‌هایی دارد که دیگران از دیدن آن‌ها ناتوانند.
گر طبیبی گویدت غوره مخور
که چنین رنجی بر آرد شور و شر
هوش مصنوعی: اگر پزشک به تو بگوید غوره نخور، چون این کار عذاب و درد را به همراه دارد.
تو بگویی فال بد چون می‌زنی
پس تو ناصح را مثم می‌کنی
هوش مصنوعی: اگر تو هر بار که فال بد می‌زنی، حرفی می‌زنی، پس انگار آن کسی که به تو نصیحت می‌کند و راه درست را نشان می‌دهد، بی‌فایده است.
ور منجم گویدت کامروز هیچ
آنچنان کاری مکن اندر پسیچ
هوش مصنوعی: اگر فال‌بین به تو بگوید که امروز هیچ کاری نکن، به او توجه نکن و کار خود را انجام بده.
صد ره ار بینی دروغ اختری
یک دوباره راست آید می‌خری
هوش مصنوعی: اگر صد بار هم دروغ بگویی، یک بار ممکن است راست باشد و آن زمان به کار تو می‌آید.
این نجوم ما نشد هرگز خلاف
صحتش چون ماند از تو در غلاف
هوش مصنوعی: این ستاره‌ها هرگز نتوانستند درستی خود را زیر سوال ببرند، زیرا هیچ چیزی از تو پنهان نماند.
آن طبیب و آن منجم از گمان
می‌کنند آگاه و ما خود از عیان
هوش مصنوعی: آن پزشک و آن ستاره‌شناس فکر می‌کنند که به حقیقت و واقعیت آگاه هستند، در حالی که ما خود به وضوح و تجربه از آن اطلاعات داریم.
دود می‌بینیم و آتش از کران
حمله می‌آرد به سوی منکران
هوش مصنوعی: ما دود را مشاهده می‌کنیم و آتش به سمت مخالفان می‌آید.
تو همی‌گویی خمش کن زین مقال
که زیان ماست قال شوم‌فال
هوش مصنوعی: تو می‌گویی که از این سخن‌ها ساکت باش که این گفتار برای ما ضرر دارد و به نوعی بدشگون است.
ای که نصح ناصحان را نشنوی
فال بد با تست هر جا می‌روی
هوش مصنوعی: تو که به پند و نصیحت دیگران توجهی نمی‌کنی، بدان که هر جا که بروی، بدی‌ها به دنبالت خواهند آمد.
افعیی بر پشت تو بر می‌رود
او ز بامی بیندش آگه کند
هوش مصنوعی: یک مار افعی بر روی تو می‌رود و او از بالای جایی که قرار دارد، تو را می‌بیند و از وضعیت تو خبر می‌دهد.
گوییش خاموش غمگینم مکن
گوید او خوش باش خود رفت آن سخن
هوش مصنوعی: بگذار که دیگر از غم و اندوه نگوید، زیرا او به من می‌گوید خوش باش، چون این صحبت‌ها دیگر گذشته و تمام شده است.
چون زند افعی دهان بر گردنت
تلخ گردد جمله شادی جستنت
هوش مصنوعی: وقتی افعی دهانش را به دور گردنت می‌پیچد، تمام شادی‌ها و خوشی‌های جست‌وجوی تو تبدیل به تلخی می‌شود.
پس بدو گویی همین بود ای فلان
چون بندریدی گریبان در فغان
هوش مصنوعی: پس به او می‌گویی همین است ای فلانی، هنگامی که گریبانت را در فریاد و زاری پاره کردی.
یا ز بالایم تو سنگی می‌زدی
تا مرا آن جد نمودی و بدی
هوش مصنوعی: ای کاش از بالای من سنگی می‌انداختی تا مرا به حقیقت وجودم آشنا کنی و به من آسیب برسانی.
او بگوید زآنک می‌آزرده‌ای
تو بگویی نیک شادم کرده‌ای
هوش مصنوعی: او می‌گوید چون تو مرا آزار داده‌ای، تو باید بگویی که من با این کار تو خوشحال شده‌ام.
گفت من کردم جوامردی بپند
تا رهانم من ترا زین خشک بند
هوش مصنوعی: او گفت: من نیک‌مردی انجام دادم تا تو را از این بند خشک رها کنم.
از لئیمی حق آن نشناختی
مایهٔ ایذا و طغیان ساختی
هوش مصنوعی: از بدجنسی و نادانی خود نتوانستی ارزش واقعی چیزها را درک کنی و به همین دلیل، باعث آزار و فساد شدی.
این بود خوی لئیمان دنی
بد کند با تو چو نیکویی کنی
هوش مصنوعی: اگر با نیکی با دیگران رفتار کنی، شاید آنها پاسخ خوبی به تو ندهند، زیرا عادت بدشان این گونه است.
نفس را زین صبر می‌کن منحنیش
که لئیمست و نسازد نیکویش
هوش مصنوعی: این شعر به این مفهوم اشاره دارد که نفس انسان را باید با صبر و حوصله کنترل کرد، زیرا نفس اماره قابلیت‌هایی دارد که می‌تواند انسان را به راه‌های نادرست بکشاند. بنابراین باید آن را مهار کرد تا بتوان در مسیر نیکی و خوبی حرکت کرد.
با کریمی گر کنی احسان سزد
مر یکی را او عوض هفصد دهد
هوش مصنوعی: اگر با کسی که کریم و بخشنده است، احسان و نیکی کنی، شایسته است که او به تو، در عوض یک نیکی، هفتصد نیکی بدهد.
با لئیمی چون کنی قهر و جفا
بنده‌ای گردد ترا بس با وفا
هوش مصنوعی: اگر با کسی بدرفتاری کنی و از او دور شوی، او تبدیل به بنده‌ای وفادار برای تو خواهد شد.
کافران کارند در نعمت جفا
باز در دوزخ نداشان ربنا
هوش مصنوعی: کافران در زندگی‌اشان از نعمت‌ها به خوبی استفاده می‌کنند، اما هنگامی که به جهنم می‌روند، به خدا فریاد می‌زنند که ما را نجات بده.

حاشیه ها

1398/02/09 05:05
رضا ثانی

تو بگویی فال بد چون می‌زنی
پس تو ناصح را مؤثم می‌کنی
مؤثم یعنی کسی را گناهکار دانستن از ریشه اثم

1403/11/18 00:02
سفید

 

انبیا گفتند فال زشت و بد

از میان جانتان دارد مدد

 

 

چون نبی آگه کننده‌ست از نهان

کو بدید آنچه ندید اهل جهان

 

 

1403/11/18 00:02
سفید

 

ای که نصح ناصحان را نشنوی

فال بد با توست هر جا می‌روی

 

 

1403/11/18 00:02
سفید

 

این بود خوی لئیمان دنی

بد کند با تو چو نیکویی کنی

 

 

1403/11/18 00:02
سفید

 

نفس را زین صبر می‌کن منحنیش

که لئیمست و نسازد نیکویش