برگردان به زبان ساده
سر آن خرگوش دان دیو فضول
که به پیش نفس تو آمد رسول
هوش مصنوعی: این بیت به سخنانی اشاره دارد دربارهی موجودی (خرگوش) که از طرف یک دیو فضول برای تو پیام آورده است. این پیام آور به ساحتی بالاتر و معنادارتر نظر دارد و در واقع نمایانگر آن است که ممکن است گاهی اوقات اطلاعات یا پیامهایی که به ما میرسند، از سوی مخلوقاتی سطح پایین یا غیرقابل اعتماد باشند. لذا، این بیت بر اهمیت توجه به منبع پیامها و نشانههایی که به سوی ما میآید، تأکید دارد.
تا که نفس گول را محروم کرد
ز آب حیوانی که از وی خضر خورد
هوش مصنوعی: زمانی که روح فریبنده و نیرنگ باز از نوشیدن آب جاودانی که خضر نوشید، محروم شد.
بازگونه کردهای معنیش را
کفر گفتی مستعد شو نیش را
هوش مصنوعی: به نظر میرسد که تو معنای کلام را به گونهای تغییر دادهای که در آن به ناواژهای مانند کفر اشاره میشود. بهتر است خود را برای شنیدن انتقاد و عواقب آن آماده کنی.
اضطراب ماه گفتی در زلال
که بترسانید پیلان را شغال
هوش مصنوعی: گویی ماه در نور زلال خود دچار اضطراب شده و شغالها را وحشتزده کرده که از پیلان بترسند.
قصهٔ خرگوش و پیل آری و آب
خشیت پیلان ز مه در اضطراب
هوش مصنوعی: داستان خرگوش و فیل را میگوید؛ در این داستان، آب و هوای فیلها به شدت تحت تأثیر ماه است و آنها در حال نگرانی و اضطراب هستند.
این چه ماند آخر ای کوران خام
با مهی که شد زبونش خاص و عام
هوش مصنوعی: این چه حالتی است که شما کوران خام در آن به سر میبرید، در حالی که ماهی که روزگاری خاص و ممتاز بود، اکنون برای همه و هر کسی عادی و کمارزش شده است؟
چه مه و چه آفتاب و چه فلک
چه عقول و چه نفوس و چه ملک
هوش مصنوعی: در این دنیا، همه چیز تحت تأثیر هم و در تعامل با یکدیگر است. نور ماه و خورشید، آسمان، افکار، روحها و موجودات، همه در کنار هم واقعیت زندگی را شکل میدهند.
آفتاب آفتاب آفتاب
این چه میگویم مگر هستم بخواب
هوش مصنوعی: این جمله به نوعی گیجی و خوابآلودگی اشاره دارد. شخص گویا در حالت خواب و بیداری است و به آفتاب فکر میکند، اما نمیتواند درک درستی از آنچه میگوید داشته باشد. به عبارتی، confusion و عدم وضوح در افکارش را بیان میکند.
صد هزاران شهر را خشم شهان
سرنگون کردست ای بد گمرهان
هوش مصنوعی: خشم پادشاهان باعث ویرانی صدها هزار شهر شده است، ای کسانی که راهی را گم کردهاید.
کوه بر خود میشکافد صد شکاف
آفتابی از کسوفش در شغاف
هوش مصنوعی: کوه به خاطر کسوف، شکافهای زیادی را از خود باز میکند و نور خورشید از این شکافها به درون میتابد.
خشم مردان خشک گرداند سحاب
خشم دلها کرد عالمها خراب
هوش مصنوعی: خشم مردان مانند ابرهای تند و غلیظ میباشد که باعث ویرانی و خراب شدن دنیاها میشود.
بنگرید ای مردگان بی حنوط
در سیاستگاه شهرستان لوط
هوش مصنوعی: بنگرید ای کسانی که در سیاستهای شهری به سر میبرند، اما بیتوجه به اصول اخلاقی و انسانیت هستید.
پیل خود چه بود که سه مرغ پران
کوفتند آن پیلکان را استخوان
هوش مصنوعی: این جمله به توصیف قدرت و عظمت یک فیل اشاره میکند و بیانگر این است که حتی با وجود این که چند پرنده به آن حمله کردند، فیل همچنان قوی و پابرجا است و چیزی از آن نمیکاهد. به نوعی میتوان گفت که برخی از تهدیدات و زحمات کوچک نمیتوانند بر بزرگی و استقامت موجودات بزرگ تاثیر بگذارند.
اضعف مرغان ابابیلست و او
پیل را بدرید و نپذیرد رفو
هوش مصنوعی: پرندگان ابابیل ضعیفاند و او، فیل را پارهپاره میکند و از ترمیم آن سر باز میزند.
کیست کو نشنید آن طوفان نوح
یا مصاف لشکر فرعون و روح
هوش مصنوعی: کیست که داستان طوفان نوح و نبرد لشکر فرعون و روح را نشنیده باشد؟
روحشان بشکست و اندر آب ریخت
ذره ذره آبشان بر میگسیخت
هوش مصنوعی: روح آنها در هم شکست و به تدریج، قطرهقطره آب آنها در حال ریختن و زائل شدن بود.
کیست کو نشنید احوال ثمود
و آنک صرصر عادیان را میربود
هوش مصنوعی: کیست که خبر احوال قوم ثمود را نشنیده است و آن صدای خشمگین و وحشتناک که قوم عاد را از پای درآورد؟
چشم باری در چنان پیلان گشا
که بدندی پیلکش اندر وغا
هوش مصنوعی: چشم خود را به دقت باز کن و به چیزی نگاه کن که دیگران نمیتوانند آن را ببینند، زیرا در آنجا، جنگاوران بزرگی آسوده در حال نبرد هستند.
آنچنان پیلان و شاهان ظلوم
زیر خشم دل همیشه در رجوم
هوش مصنوعی: فیلها و پادشاهان ظالم همواره در زیر خشم دل، در حال سقوط و نابودی هستند.
تا ابد از ظلمتی در ظلمتی
میروند و نیست غوثی رحمتی
هوش مصنوعی: تا همیشه در تاریكی و بیراهه زندگی میكنند و هیچ نجاتدهندهای برای كمك به آنها وجود ندارد.
نام نیک و بد مگر نشنیدهاید
جمله دیدند و شما نادیدهاید
هوش مصنوعی: شما حتماً نامهای خوب و بد را شنیدهاید، ولی این را بدانید که دیگران فقط از طریق تجربهها و مشاهدهها به این نامها پی بردهاند و شما هنوز آنها را بهطور کامل درک نکردهاید.
دیده را نادیده میآرید لیک
چشمتان را وا گشاید مرگ نیک
هوش مصنوعی: شما با نادیده گرفتن دیدهها، به خودتان آسیب میزنید، اما اگر چشمانتان را به حقیقت باز کنید، درک بهتری از واقعیات زندگی خواهید داشت.
گیر عالم پر بود خورشید و نور
چون روی در ظلمتی مانند گور
هوش مصنوعی: دنیا پر از نور و روشنایی است، اما وقتی که در تاریکی قرار میگیریم، مانند محیطی سرد و بیروح احساس میشود.
بی نصیب آیی از آن نور عظیم
بستهروزن باشی از ماه کریم
هوش مصنوعی: اگر از آن نور بزرگ بهرهمند نشوی، یعنی از برکات و خوبیهای آن بهرهای نگیری، مانند کسی خواهی بود که در تاریکی جای گرفته و از نور ماه پربرکت بیخبر است.
تو درون چاه رفتستی ز کاخ
چه گنه دارد جهانهای فراخ
هوش مصنوعی: تو به درون چاه رفتهای؛ چه تقصیری دارد که جهانهای وسیع را رها کردهای؟
جان که اندر وصف گرگی ماند او
چون ببیند روی یوسف را بگو
هوش مصنوعی: دلی که به وصف گرگی میماند، وقتی که زیبایی یوسف را ببیند، تغییر میکند و به حالت دیگری در میآید.
لحن داودی به سنگ و که رسید
گوش آن سنگین دلانش کم شنید
هوش مصنوعی: آوای صدای داود وقتی به سنگها میرسد، گوش دلهای سنگی از آن کمتر میشنود.
آفرین بر عقل و بر انصاف باد
هر زمان والله اعلم بالرشاد
هوش مصنوعی: به هر زمان، عقل و انصاف را ستایش میکنم و تنها خداوند میداند که کدام راه به راهنمایی صحیح میانجامد.
صدقوا رسلا کراما یا سبا
صدقوا روحا سباها من سبا
هوش مصنوعی: پیامبران و فرستادگان راستگو را درود بر شما ای سبا، آنها روحی از سبا را به درستی به شما رساندهاند.
صدقوهم هم شموس طالعه
یومنوکم من مخازی القارعه
هوش مصنوعی: صداقت و راستگویی آنها مانند خورشیدهای درخشان است که در روزهای سخت و تیره به شما امید و نور میبخشند و از مشکلات و بلاها نجاتتان میدهند.
صدقوهم هم بدور زاهره
قبل ان یلقوکم بالساهره
هوش مصنوعی: از آنها که دور از حقیقت هستند، پیش از آنکه با چشمان خود حقیقت را ببینید، دوری گزینید.
صدقوهم هم مصابیح الدجی
اکرموهم هم مفاتیح الرجا
هوش مصنوعی: صداقت آنها چراغهای تاریکی هستند، و اگر آنها را گرامی دارید، کلیدهای امید و آرزو در دستانشان است.
صدقوا من لیس یرجو خیرکم
لا تضلوا لا تصدوا غیرکم
هوش مصنوعی: کسانی که به شما نیکی نمیکنند و امیدی به خیر شما ندارند، راستگو نیستند. شما را گمراه نکنید و دیگران را منحرف نسازید.
پارسی گوییم هین تازی بهل
هندوی آن ترک باش ای آب و گل
هوش مصنوعی: بهتر است که به زبان فارسی صحبت کنیم و از زبانهای دیگر دوری کنیم. باشد که تو ای انسان، مانند آب و خاک، از زیبایی و هویت خود لذت ببری.
هین گواهیهای شاهان بشنوید
بگرویدند آسمانها بگروید
هوش مصنوعی: ای دوستان، بشنوید که چه شهادتهایی از شاهان داده شده است، آسمانها نیز به این شهادتها گواهی میدهند و به شدت تحت تأثیر قرار گرفتهاند.