مولانابخش ۷۹ - اندیشیدن یکی از صحابه بانکار کی رسول چرا ستاری نمیکند
تا یکی یاری ز یاران رسول
در دلش انکار آمد زان نکول
که چنین پیران با شیب و وقار
میکندشان این پیمبر شرمسار
کو کرم کو سترپوشی کو حیا
صد هزاران عیب پوشند انبیا
باز در دل زود استغفار کرد
تا نگردد ز اعتراض او رویزرد
شومی یاری اصحاب نفاق
کرد مؤمن را چو ایشان زشت و عاق
باز میزارید کای علام سر
مر مرا مگذار بر کفران مصر
دل به دستم نیست همچون دید چشم
ورنه دل را سوزمی این دم ز خشم
اندرین اندیشه خوابش در ربود
مسجد ایشانش پر سرگین نمود
سنگهاش اندر حدث جای تباه
میدمید از سنگها دود سیاه
دود در حلقش شد و حلقش بخست
از نهیب دود تلخ از خواب جست
در زمان در رو فتاد و میگریست
کای خدا اینها نشان منکریست
خلم بهتر از چنین حلم ای خدا
که کند از نور ایمانم جدا
گر بکاوی کوشش اهل مجاز
تو بتو گنده بود همچون پیاز
هر یکی از یکدگر بی مغزتر
صادقان را یک ز دیگر نغزتر
صد کمر آن قوم بسته بر قبا
بهر هدم مسجد اهل قبا
همچو آن اصحاب فیل اندر حبش
کعبهای کردند حق آتش زدش
قصد کعبه ساختند از انتقام
حالشان چون شد فرو خوان از کلام
مر سیهرویان دین را خود جهیز
نیست الا حیلت و مکر و ستیز
هر صحابی دید زان مسجد عیان
واقعه تا شد یقینشان سر آن
واقعات ار باز گویم یک بیک
پس یقین گردد صفا بر اهل شک
لیک میترسم ز کشف رازشان
نازنینانند و زیبد نازشان
شرع بی تقلید میپذرفتهاند
بی محک آن نقد را بگرفتهاند
حکمت قرآن چو ضالهٔ مؤمن است
هر کسی در ضالهٔ خود موقن است
بخش ۷۸ - فریفتن منافقان پیغامبر را علیه السلام تا به مسجد ضرارش برند: بر رسول حق فسونها خواندندبخش ۸۰ - قصهٔ آن شخص کی اشتر ضالهٔ خود میجست و میپرسید: اشتری گم کردی و جُستیش چُست
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
تا یکی یاری ز یاران رسول
در دلش انکار آمد زان نکول
هوش مصنوعی: زمانی که یکی از یاران پیامبر در دل خود به چیزی شک کرد و آن را نپذیرفت، از او جدا شد.
که چنین پیران با شیب و وقار
میکندشان این پیمبر شرمسار
هوش مصنوعی: پیران با وقار و آرامش، به خاطر رفتار نیکو و درست این پیامبر احساس شرمندگی میکنند.
کو کرم کو سترپوشی کو حیا
صد هزاران عیب پوشند انبیا
هوش مصنوعی: کجا هستند افرادی که بخشایشگرند و پوشش دهنده عیبها و با حیا هستند؟ پیامبران با وجود هزاران عیب، پوشیده میمانند و خطاهایشان نادیده گرفته میشود.
باز در دل زود استغفار کرد
تا نگردد ز اعتراض او رویزرد
هوش مصنوعی: او دوباره در دلش به سرعت از کردهاش پشیمان میشود تا مبادا به خاطر اعتراضی که از او دارد، رنگش زرد و پریشان شود.
شومی یاری اصحاب نفاق
کرد مؤمن را چو ایشان زشت و عاق
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که یاری و حمایت دوستان نفاق، برای مؤمنان زیانآور است، زیرا وقتی که این افراد خبیث و بد رفتار میکنند، آسیب و بدترین عواقب را برای مؤمنان به همراه خواهند داشت.
باز میزارید کای علام سر
مر مرا مگذار بر کفران مصر
هوش مصنوعی: میگویند ای علامت، سر مرا در جهل و کفر و ناامیدی رها مکن.
دل به دستم نیست همچون دید چشم
ورنه دل را سوزمی این دم ز خشم
هوش مصنوعی: دل من در اختیارم نیست مثل اینکه دید چشم در اختیار من نیست. وگرنه به خاطر خشم این لحظه، دل را میسوزاندم.
اندرین اندیشه خوابش در ربود
مسجد ایشانش پر سرگین نمود
هوش مصنوعی: در این فکر، خوابش را گرفته و مسجد آنها را با کثافت پر کرده است.
سنگهاش اندر حدث جای تباه
میدمید از سنگها دود سیاه
هوش مصنوعی: در اینجا به تصویرسازی و توصیف وضعیتی اشاره میشود که سنگها در حال تخریب و بینظمی هستند و از این تخریب دودی سیاه بهوجود میآید. این تصویر میتواند نمادی از فساد یا نابودی باشد که بهتدریج دامنگیر یک موقعیت میشود.
دود در حلقش شد و حلقش بخست
از نهیب دود تلخ از خواب جست
هوش مصنوعی: دود به داخل گلوی او رفت و او از شدت خفگی و تلخی دود بیدار شد.
در زمان در رو فتاد و میگریست
کای خدا اینها نشان منکریست
هوش مصنوعی: زمانه به دور و بر من افتاده و در حال گریه است که ای خدا، این نشانهها بیانگر بدیها و گناهان است.
خلم بهتر از چنین حلم ای خدا
که کند از نور ایمانم جدا
هوش مصنوعی: خودم را بهتر از اینکه در برابر بیاحترامی و بیادبی صبر کنم، میدانم. ای خدا، ای کاش این صبر من باعث نشود که ایمانم را از دست بدهم.
گر بکاوی کوشش اهل مجاز
تو بتو گنده بود همچون پیاز
هوش مصنوعی: اگر به دقت به تلاش و کوشش کسانی که در عالم مجاز (تصورات و خیالات) سرگرمند نگاه کنی، خواهی دید که مانند پیاز، لایههای متعددی دارند.
هر یکی از یکدگر بی مغزتر
صادقان را یک ز دیگر نغزتر
هوش مصنوعی: هر کدام از اینها که با هم هستند، از دیگری بیمغزترند و دروغپردازان از یکدیگر، فریبندهتر و زیرکتر به نظر میرسند.
صد کمر آن قوم بسته بر قبا
بهر هدم مسجد اهل قبا
هوش مصنوعی: این بیت به وصف گروهی میپردازد که با هدف نابودی مسجد اهل قبا، خود را آماده کرده و عزم راسخی دارند. این بیان نشاندهندهٔ تعهد و اراده آنها در این امر است. در واقع، آنها با برنامهریزی و جدیت برای تحقق هدف خود تلاش میکنند.
همچو آن اصحاب فیل اندر حبش
کعبهای کردند حق آتش زدش
هوش مصنوعی: آنها مانند همراهان فیل در سرزمین حبشه، کوشیدند که کعبه را خراب کنند، ولی حق به آن آسیب رساند و آن را سوزاند.
قصد کعبه ساختند از انتقام
حالشان چون شد فرو خوان از کلام
هوش مصنوعی: در تلاش بودند که به کعبه بروند و از حالتی که داشتند انتقام بگیرند، اما وقتی به مقصد نزدیک شدند، از شنیدن یک سخن برگشتند.
مر سیهرویان دین را خود جهیز
نیست الا حیلت و مکر و ستیز
هوش مصنوعی: سیاهروان دین، چیز خاصی برای عرضه ندارند و تنها به ترفند، فریب و درگیری متوصل میشوند.
هر صحابی دید زان مسجد عیان
واقعه تا شد یقینشان سر آن
هوش مصنوعی: در آن مسجد، هر یک از یاران با وضوح واقعهای را مشاهده کردند که به یقین رسیدند، از آن رویداد بسیار مهمی باخبر شدند.
واقعات ار باز گویم یک بیک
پس یقین گردد صفا بر اهل شک
هوش مصنوعی: اگر وقایع را یکی یکی بیان کنم، قطعاً برای افراد شکدار، روشن و واضح خواهد شد.
لیک میترسم ز کشف رازشان
نازنینانند و زیبد نازشان
هوش مصنوعی: اما میترسم که راز این عزیزان آشکار شود و این زیبایی و لطافت آنها دیگر مناسب شأنشان نباشد.
شرع بی تقلید میپذرفتهاند
بی محک آن نقد را بگرفتهاند
هوش مصنوعی: در دین و قوانین اسلامی، بدون پیروی از نظرات دیگران، احکام را میپذیرفتهاند و این احکام را با ارزیابی و بررسی دقیق قبول کردهاند.
حکمت قرآن چو ضالهٔ مؤمن است
هر کسی در ضالهٔ خود موقن است
هوش مصنوعی: حکمت قرآن مانند گمشدهای است که یک مؤمن به دنبال آن میگردد و هر کسی به نظرات و دیدگاههای خود اطمینان دارد.
خوانش ها
بخش ۷۹ - اندیشیدن یکی از صحابه بانکار کی رسول چرا ستاری نمیکند به خوانش عندلیب
حاشیه ها
1402/09/05 00:12
کوروش
حکمت قرآن چو ضالهٔ مؤمنست
هر کسی در ضالهٔ خود موقنست
یعنی چه ؟
1402/09/05 10:12
رضا از کرمان
سلام آقا کوروش عزیز
احتمالا این بیت ناظر به حدیثی است از امام علی(ع) که فرموده : الحکمت ضاله المومن فخذو الحکمت من اهل النفاق یعنی حکمت گمشده مومن است پس ان را هرچند از منافقان فرا گیرد .
پس معنی بیت میشه حکمت گمشده مومن است وحتی اگر کسی (منافقی) هم بخواهد اورا گمراه کند باز مومن به خطا نخواهد رفت .ضمن اینکه در بیت 1669 از همین دفتر جناب مولانا از این تعبیر استفاده نموده است .
زانکه حکمت همچو ناقه ضاله است
همچو دلالان شهان را داله است
شاد باشی عزیزم
1402/09/08 01:12
کوروش
ممنون
موقن از یقین میاد
هر کسی در ضاله خود موقنست یعنی هرکسی گمشده خودش رو میشناسه