اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
گفت هر مردی که باشد بد گمان
نشنود او راست را با صد نشان
هوش مصنوعی: هر کسی که بدگمان باشد، هرگز سخن راست را نمی‌شنود، حتی اگر به وضوح و با شواهد متعدد بیان شود.
هر درونی که خیال‌اندیش شد
چون دلیل آری خیالش بیش شد
هوش مصنوعی: هر کسی که به خیال‌پردازی مشغول شود، زمانی که دلیل و منطقی برای افکارش پیدا کند، خیال او متوجه و قوی‌تر می‌شود.
چون سخن در وی رود علت شود
تیغ غازی دزد را آلت شود
هوش مصنوعی: وقتی کلام وارد او می‌شود، باعث می‌شود که علت‌ها شکل بگیرند، مانند اینکه شمشیر یک دزد به ابزار تبدیل می‌شود.
پس جواب او سکوت است و سکون
هست با ابله سخن گفتن جنون
هوش مصنوعی: جواب او تنها سکوت و آرامش است، چرا که صحبت کردن با فرد نادان نوعی دیوانگی است.
تو ز من با حق چه نالی ای سلیم؟
تو بنال از شر آن نفس لئیم
هوش مصنوعی: ای سلیم، چرا از من شکایت می‌کنی؟ باید از شر آن نفس پست و زشت که بر تو مسلط است، ناله کنی.
تو خوری حلوا تو را دنبل شود
تب بگیرد طبع تو مختل شود
هوش مصنوعی: اگر تو از حلوا بخوری، دردسرها و مشکلاتی برایت ایجاد می‌شود که آرامش و حال خوب تو به هم می‌ریزد.
بی‌گنه لعنت کنی ابلیس را
چون نبینی از خود آن تلبیس را
هوش مصنوعی: اگر کسی بی‌گناه را تقبیح کند و در حقیقت شیطان را مورد نفرین قرار دهد، این کار زمانی صحیح است که خود را نیز در آن تلبیس و فریب نبیند.
نیست از ابلیس، از تست ای غوی
که چو روبه سوی دنبه می‌روی
هوش مصنوعی: این ابیاتی اشاره به این دارد که تو به خاطر خوشی‌ها و چشیدن لذات دنیوی، به سمت چیزهای ناپسند و فریبنده می‌روی. مثل روباه که به دنباله دنبه می‌رود و غافل از خطراتی است که در این مسیر وجود دارد. این نشان می‌دهد که تو باید مراقب باشی و درک صحیحی از انگیزه‌ها و اهداف خود داشته باشی.
چونک در سبزه ببینی دنبه‌ها
دام باشد، این ندانی تو چرا؟
هوش مصنوعی: وقتی که در میان سبزه و علف‌ها دنبه‌ها را می‌بینی، نمی‌دانی که دلیل آن چیست و چرا اینجا هستند.
زان ندانی کت ز دانش دور کرد
میل دنبه چشم و عقلت کور کرد
هوش مصنوعی: از آنچه نمی‌دانی، تو را دور از دانش می‌کند، میل به زیبایی ظاهری چشم و عقل تو را ناتوان می‌سازد.
حبک الاشیاء یعمیک یصم
نفسک السودا جنت لا تختصم
هوش مصنوعی: عشق به چیزها تو را کور و کر می‌کند، مانند جزیره‌ای که در آن خودت را به دلیل اختلافات غرق می‌کنی.
تو گنه بر من منه کژ کژ مبین
من ز بد بیزارم و از حرص و کین
هوش مصنوعی: تو گناه من را به گردن نگذار، مرا به شکل نادرست تفسیر نکن. من از بدی متنفرم و از حسادت و کینه دوری می‌کنم.
من بدی کردم پشیمانم هنوز
انتظارم تا دیَم گردد تموز
هوش مصنوعی: من کار بدی انجام دادم و هنوز هم از آن پشیمانم. در انتظارم که روز واقعه، خشمم فرو نشیند.
متهم گشتم میان خلق من
فعل خود بر من نهد هر مرد و زن
هوش مصنوعی: من به خاطر اعمال خود در میان مردم متهم شده‌ام و هر مرد و زنی به من انگ می‌زند.
گرگ بیچاره اگرچه گُرْسِنه‌ست
متهم باشد که او در طَنْطَنه‌ست
هوش مصنوعی: گرگ بیچاره، هرچند گرسنه است، به ناحق متهم می‌شود که او زیاده‌خواه و مغرور است.
از ضعیفی چون نتواند راه رفت
خلق گوید تُخَمه‌ست از لوت زفت
(گرگ) نمی‌تواند از گرسنگی و ضعف راه برود مردم گویند که از سوءهاضمه‌ی پرخوری است. (تُخَمه یعنی ثقل غذا و سوءهاضمه، لوت زفت یعنی غذای زیاد)
حاشیه ها
با سلام و تشکر از پدیدآورندگان این سایت که فرصتی را برای گردآوری نقطه نظرات دوستان فراهم کرده.
گرچه شعر مولانا پیچدگی دیگر شعرا همچون حافظ را نداره ولی سراسر پند و اشارات قرآنی است.
در دو بیت اول آفت بدگمانی و سو نظر مد نظر که عدم توجه به آن پیش نیاز خطا و گناهانی است که گریبانگیر انسان خواهد شد و در واقع به قول قرآن مصداق فی قلوبهم مرض خواهد شد. البته هر خیالی بد نیست منتها خیالی که در اینجا مد نظر مولوی است نکوهیده است و درنهایت بیانگر بلاهت فرد مقابل خواهد بود که بحث با این افراد ممنوع شده.
1401/04/04 09:07
mohammad karimi
اشاره به آیه شریفه « إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً» (فرقان۶۳) و «وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِراما» (فرقان ۷۳) دارد.
از ضعیفی چون نتواند راه رفت
خلق گوید تخمه است از لوت زفت
یعنی چه ؟
1402/09/02 10:12
رضا از کرمان
سلام
یک ضرب المثل داریم که میگه (تویم خودم را کشته بیرونم مردم را)این بیت با این ضرب المثل کاملا هم خوانی داره یعنی گرگ از گرسنگی نمیتونه راه بره همه میگن از پرخوری غذای زیاد ی حالش بده .
تخمه = سوئ هاضمه در اثر پرخوری
لوت = غذا ،خوراکی
1403/08/02 06:11
غلام حسین شهیدی
طنطنه یعنی صداهای ساز زیر و دبدبه یعنی صداهای ساز بم
مولانا