گنجور

بخش ۱۰۷ - جواب اشکال

این بداند کانک اهل خاطرست
غایب آفاق او را حاضرست
پیش مریم حاضر آید در نظر
مادر یحیی که دورست از بصر
دیده‌ها بسته ببیند دوست را
چون مشبک کرده باشد پوست را
ور ندیدش نه از برون نه از اندرون
از حکایت گیر معنی ای زبون
نی چنان کافسانه‌ها بشنیده بود
همچو شین بر نقش آن چفسیده بود
تا همی‌گفت آن کلیله بی‌زبان
چون سخن نوشد ز دمنه بی بیان
ور بدانستند لحن همدگر
فهم آن چون مرد بی نطقی بشر
در میان شیر و گاو آن دمنه چون
شد رسول و خواند بر هر دو فسون
چون وزیر شیر شد گاو نبیل
چون ز عکس ماه ترسان گشت پیل
این کلیله و دمنه جمله افتراست
ورنه کی با زاغ لک‌لک را مریست
ای برادر قصه چون پیمانه‌ایست
معنی اندر وی مثال دانه‌ایست
دانهٔ معنی بگیرد مرد عقل
ننگرد پیمانه را گر گشت نقل
ماجرای بلبل و گل گوش دار
گرچه گفتی نیست آنجا آشکار

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

این بداند کانک اهل خاطرست
غایب آفاق او را حاضرست
هوش مصنوعی: این فرد می‌داند که اگر کسی دارای توجه و درک عمیق باشد، می‌تواند به طور ملموس و واقعی همه چیز را در اطراف خود حس کند، حتی اگر جسمانی غایب باشد.
پیش مریم حاضر آید در نظر
مادر یحیی که دورست از بصر
هوش مصنوعی: مریم در نزد مادر یحیی حاضر می‌شود، در حالی که او از دور به او نگاه می‌کند و نمی‌تواند به خوبی او را ببیند.
دیده‌ها بسته ببیند دوست را
چون مشبک کرده باشد پوست را
هوش مصنوعی: چشم‌ها بسته‌اند تا دوست را ببینند، مانند این که پوست را مشبک کرده باشند.
ور ندیدش نه از برون نه از اندرون
از حکایت گیر معنی ای زبون
هوش مصنوعی: اگر او را نه از بیرون دیده‌ای نه از درون، پس از حکایت‌ها معنای او را بفهم.
نی چنان کافسانه‌ها بشنیده بود
همچو شین بر نقش آن چفسیده بود
هوش مصنوعی: نی به اندازه‌ای داستان‌ها را شنیده بود که مانند حروف در نقش و تصویر آن چسبیده بود.
تا همی‌گفت آن کلیله بی‌زبان
چون سخن نوشد ز دمنه بی بیان
هوش مصنوعی: در این بیت، شاعر به این نکته اشاره می‌کند که داستان‌ها و گفتگوهای موجود در کتاب کلیله و دمنه، که بی‌صدا و بدون کلام بیان شده‌اند، به نوعی سخن می‌گویند و معنا را منتقل می‌کنند. در واقع، او می‌خواهد بگوید که حتی بدون کلام نیز می‌توان مفاهیم را به تصویر کشید و افکار را به نوعی انتقال داد.
ور بدانستند لحن همدگر
فهم آن چون مرد بی نطقی بشر
هوش مصنوعی: اگر انسان‌ها لحن همدیگر را درک می‌کردند، فهم آن مانند فردی می‌شد که قادر به گفتن هیچ کلامی نیست.
در میان شیر و گاو آن دمنه چون
شد رسول و خواند بر هر دو فسون
هوش مصنوعی: در میان شیر و گاو، دمنه به عنوان پیام‌آور عمل کرد و بر هر دو آنها جادو و سحر گفت.
چون وزیر شیر شد گاو نبیل
چون ز عکس ماه ترسان گشت پیل
هوش مصنوعی: زمانی که وزیر به قدرت و مقام بلند رسید، گاوی که ظاهری نیکو داشت به وجد آمد. اما فیل همانند کسی که از بازتاب ماه در هراس باشد، ترسید.
این کلیله و دمنه جمله افتراست
ورنه کی با زاغ لک‌لک را مریست
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که داستان‌ها و افسانه‌هایی که در "کلیله و دمنه" آمده‌اند، همگی اشتباه و نادرست هستند. زیرا اگر حقیقت را در نظر بگیریم، هیچ‌گاه زاغ نمی‌تواند رقیب لک‌لک باشد. به عبارتی دیگر، این جمله به غیردقیق بودن داستان‌های گفته‌شده اشاره دارد و می‌گوید که واقعیت‌ها در این داستان‌ها نادیده گرفته شده‌اند.
ای برادر قصه چون پیمانه‌ایست
معنی اندر وی مثال دانه‌ایست
هوش مصنوعی: ای برادر، داستان مانند یک پیمانه است و معنی آن همچون دانه‌ای درون آن می‌باشد.
دانهٔ معنی بگیرد مرد عقل
ننگرد پیمانه را گر گشت نقل
هوش مصنوعی: وقتی که انسان به عمق معنا پی ببرد، دیگر به ظاهر و قالب خارجی توجه نمی‌کند، حتی اگر تغییراتی در شکل و ظاهر آن ایجاد شود.
ماجرای بلبل و گل گوش دار
گرچه گفتی نیست آنجا آشکار
هوش مصنوعی: ماجرای عشق و زیبایی که بین بلبل و گل وجود دارد را در نظر بگیر، حتی اگر تو گفته باشی که این داستان در آنجا آشکار نیست.

خوانش ها

بخش ۱۰۷ - جواب اشکال به خوانش عندلیب

حاشیه ها

1390/07/29 10:09
علی

گشت نقل یعنی نقل شد

1392/04/09 18:07

مولانا این اشکال را مطرح کرده که بارداری مریم برای مردم مشخص نبوده و اصلاً مادر یحیی کجا مادر عیسی را دیده است؟ مشابه این اشکالات را در موارد دیگر هم می توان مطرح کرد. مثلاً اگر آدم و حوا انسان دیگری را ندیده بودند، چه تصوری از مرگ و بقا داشتند؟ فرمانروایی چه معنایی برای آن دو و هابیل و قابیل داشته؟ فرزندان آدم با که ازدواج کردند؟
پیوند به وبگاه بیرونی

1399/09/25 22:11
داوود کاظمی

«این کلیه و دمنه جمله افتراست» از نظر وزن و آهنگ نادرست است. ابزار بررسی وزن که خودتان پیوند آن را گذاشته‌اید هم، وزن این مصرع را «ناجور» اعلام می‌کند. درست و صحیح «این کلیله دمنه جمله افتراست» است.
با سپاس از تلاش‌های ارزشمند گردانندگان وبگاه گنجور

1402/09/20 02:12
کوروش

این کلیل و دمنه جمله افتراست

1403/10/19 05:01
بهرام خاراباف

دیده ها بسته

 ببیند دوست را 

 چون مُشَبّک کرده باشد پوست را

#مولوی 

 

مشبک: سوراخ سوراخ، شبکه ای، 

. هرچیز درهم آمده و درهم آمیخته شده

 غلوه کن. چشمه چشمه. پنجره پنجره.

 

بدنم راغلوه کن کرده ام

پوستم راسوراخ سوراخ نموده ام

به همه چیزدرآمده ودر همه چیزدرآمیخته ام

چشمه درچشمه

پنجره درپنجره

به شبکه ای ازروزنه های تنم چشم دوخته ام

تا توراببینم ای دوست

تاتورابدارم ای دوست

بی آنکه دیده باشمت

بی آنکه داشته باشمت

1404/03/03 12:06
حمید استکی

دربیت دوازدهم مصراع دوم :

"ننگردپیمانه راگرگشت نقل" من اینگونه شنیده ام :

"ننگردپیمانه را چون گشت نقل" باتوجه به معنای "چون" که دراینجا معنیِ چگونه می دهددرکل معنای این بیت به نظربنده زیبا ترومناسبتربه نظرمی رسد.