گنجور

بخش ۱۶۳ - آتش افتادن در شهر به ایام عمر رضی الله عنه

آتشی افتاد در عهد عمر
همچو چوب خشک می‌خورد او حجر
در فتاد اندر بنا و خانه‌ها
تا زد اندر پر مرغ و لانه‌ها
نیم شهر از شعله‌ها آتش گرفت
آب می‌ترسید از آن و می‌شکفت
مشکهای آب و سرکه می‌زدند
بر سر آتش کسان هوشمند
آتش از استیزه افزون می‌شدی
می‌رسید او را مدد از بی حدی
خلق آمد جانب عمر شتاب
کآتش ما می‌نمیرد هیچ از آب
گفت آن آتش ز آیات خداست
شعله‌ای از آتش بخل شماست
آب و سرکه چیست نان قسمت کنید
بخل بگذارید اگر آل منید
خلق گفتندش که در بگشوده‌ایم
ما سخی و اهل فتوت بوده‌ایم
گفت نان در رسم و عادت داده‌اید
دست از بهر خدا نگشاده‌اید
بهر فخر و بهر بوش و بهر ناز
نه از برای ترس و تقوی و نیاز
مال تخمست و بهر شوره منه
تیغ را در دست هر ره‌زن مده
اهل دین را باز دان از اهل کین
همنشین حق بجو با او نشین
هر کسی بر قوم خود ایثار کرد
کاغه پندارد که او خود کار کرد

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

آتشی افتاد در عهد عمر
همچو چوب خشک می‌خورد او حجر
در زمان خلافت عمر، آتش سوزی به وقوع پیوست. آتش به شدتی زیاد بود که سنگ ها مانند چوب خشک در این آتش شعله ور می شدند. 
در فتاد اندر بنا و خانه‌ها
تا زد اندر پر مرغ و لانه‌ها
هوش مصنوعی: در میان ساختمان‌ها و خانه‌ها، درگیری و آشفتگی ایجاد شد تا جایی که زندگی پرندگان و محیط‌های آنان تحت‌الشعاع قرار گرفت.
نیم شهر از شعله‌ها آتش گرفت
آب می‌ترسید از آن و می‌شکفت
هوش مصنوعی: نصف شهر در آتش شعله‌ور شد و آب از آن هراس داشت و ساکت و آرام می‌ماند.
مشکهای آب و سرکه می‌زدند
بر سر آتش کسان هوشمند
هوش مصنوعی: افراد باهوش و دانا تلاش می‌کنند تا کارهای خود را با دقت و خرد انجام دهند و موقعیت‌ها را به درستی مدیریت کنند.
آتش از استیزه افزون می‌شدی
می‌رسید او را مدد از بی حدی
هوش مصنوعی: آتش این احساس ناامیدی و خشم از شدت بیشتر می‌شد، اما کمک و یاری نامحدود به او می‌رسید.
خلق آمد جانب عمر شتاب
کآتش ما می‌نمیرد هیچ از آب
هوش مصنوعی: مردم به سمت عمر حرکت کردند، در حالی که آتش ما هیچ‌گاه با آب خاموش نمی‌شود.
گفت آن آتش ز آیات خداست
شعله‌ای از آتش بخل شماست
هوش مصنوعی: آن شعله‌ای که می‌بینید، نتیجه کلام و نشانه‌های خداوند است، و در واقع، بخشی از آتش حسادت و کینه‌توزی شماست.
آب و سرکه چیست نان قسمت کنید
بخل بگذارید اگر آل منید
هوش مصنوعی: آب و سرکه چه ربطی به نان دارد؟ اگر بخواهید، می‌توانید آن را تقسیم کنید و اگر بخیل باشید، باعث می‌شوید که همه چیز خراب شود.
خلق گفتندش که در بگشوده‌ایم
ما سخی و اهل فتوت بوده‌ایم
هوش مصنوعی: مردم به او گفتند که ما در را بر روی تو باز کرده‌ایم و همیشه انسان‌های سخاوتمند و جوانمردی بوده‌ایم.
گفت نان در رسم و عادت داده‌اید
دست از بهر خدا نگشاده‌اید
هوش مصنوعی: شما به خاطر عادت و سنت، نان می‌خورید و به خاطر خدا دست از این کار برنداشته‌اید.
بهر فخر و بهر بوش و بهر ناز
نه از برای ترس و تقوی و نیاز
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که انسان باید به خاطر افتخار، زیبایی و ناز و نازش تلاش کند، نه به خاطر ترس از عذاب یا نیاز به چیزی. به عبارتی، بهتر است انگیزه‌ها و خواسته‌های انسانی از روی عشق و زیبایی باشد، تا از روی خوف و نیاز.
مال تخمست و بهر شوره منه
تیغ را در دست هر ره‌زن مده
هوش مصنوعی: دارایی تو متعلق به توست و برای هیچ کس دیگر نیست. بنابراین، به هیچ‌کس اجازه نده که تو را با تهدید یا زور وادار به دادن آن کند.
اهل دین را باز دان از اهل کین
همنشین حق بجو با او نشین
هوش مصنوعی: افراد دین‌دار را از افرادی که کینه دارند، جدا کن. با کسانی که به دنبال حق هستند، همنشینی کن و در کنار آن‌ها قرار بگیر.
هر کسی بر قوم خود ایثار کرد
کاغه پندارد که او خود کار کرد
هوش مصنوعی: هر کس به نفع قوم و ملت خود تلاش و فداکاری کند، نباید فکر کند که این کار فقط به خاطر او بوده و او به تنهایی این عمل را انجام داده است.

خوانش ها

بخش ۱۶۳ - آتش افتادن در شهر به ایام عمر رضی الله عنه به خوانش بامشاد لطف آبادی
بخش ۱۶۳ - آتش افتادن در شهر به ایام عمر رضی الله عنه به خوانش عندلیب
بخش ۱۶۳ - آتش افتادن در شهر به ایام عمر رضی الله عنه به خوانش فاطمه زندی

حاشیه ها

1391/03/03 07:06
امیر

آب می‌ترسید و از آن می‌شگفت صحیح است.به اشتباه شکفت نوشته شده

1392/08/04 01:11
امین کیخا

لغت بوش به معنی فر و شکوه خود نمودن است ولی بوش با اوایش bovesh به معنی تقدیر است

1392/08/04 01:11
امین کیخا

جمع کاغه به معنی نادان کاغگان است

1392/08/04 01:11
امین کیخا

رسم به معنی ایین گویا فارسی است ولی در معنی ترسیم و نگاردن عربی است

1392/08/04 01:11
امین کیخا

بیت مانده به اخر دیندار را کیندار نمی داند

1395/04/15 21:07
روفیا

تصویر این داستان در ذهن راست یا دروغ بی شباهت به زمانه ی پر آشوب امروز نیست،
مولانا راه خاموش کردن چنین آتش جهانسوزی را نه آب که تقسیم عادلانه نان می داند.
در ضمن آن نان دادن که از روی رسم و عادت و فخر فروشی و خودنمایی و دیگر انگیزه های باطل باشد را نیز راهگشا نمی داند،
نان دادن از دیدگاه او باید حقیقی و از برای ترس و پرهیز از ارتکاب عملی نادرست و ناساز با قوانین حقیقی الهی صورت پذیرد.

1399/01/28 15:03
محمدحسن خانی

در زبان ترکی کلمه بوش را برای نمایاندن شکوه و بزرگی خود استفاده می کنند. که در این شعر مولانا از این واژه استفاده کرده‌اند

1402/07/10 00:10
فرهود

بَوش (بر وزن شوق) یعنی کرّ و فر و خودنمایی همراه با شادی. 

 

1403/09/19 08:12
اقبال کاظمی

بخوان دیوان شمس و مثنوی را 

مپرس اما هوش مصنوعی را

معلوم است که جمعبندی، سنجش و بکارگیری اطلاعاتی بدون احساس ،عاطفه و خودبرانگیزنده خیال و شعور هوش مصنوعی از ساحت ظریف شریف و بالخصوص شعر شهودی و پیچیده ای عرفانی بسیار بدور است. ولی شباهتی که هوش مصنوعی در این زمینه با افراد ازخودراضی، دیده درآ  و شارلاتان دارد در این است که هرگز در معناکردن اشعار به ناتوانی خود اقرار نمی کند و هرچه سرهم بافته به خورد خواننده می دهد، یعنی "نمیدانم" در قاموس اش وجود ندارد و من تا به حال مشاهده نتوانستم..  به هرحال من خواندن نظریات هوش مصنوعی را در مورد معنای اشعار ضیاع وقت می‌دانم مگر اینکه گاه‌گاهی به قصد تفریح و تفنن باشد. حتا می‌تواند خطر گمراهی هم داشته باشد برای آنانکه سالکان تازه وارد این وادی اند.